سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - زینب خوش اندیش: قاسم سالاری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج، از جمله چهره‌های شناخته‌شده در حوزه ادبیات فارسی است. وی سال‌ها در زمینه تدریس و پژوهش در حوزه ادبیات فارسی فعالیت داشته و دانشجویان بسیاری را در این حوزه تربیت کرده است.
ایبنا در گفتگویی با این استاد دانشگاه یاسوج، به بررسی جایگاه زن در ادبیات فارسی تا قبل از مشروطه، دیدگاه نظامی نسبت به زن، تأثیر نظامی بر ادبیات فارسی، و مهم‌ترین پیامی که می‌توان از آثار نظامی دریافت کرد، پرداخته است.
-جناب آقای دکتر سالاری، در خصوص جایگاه زن در ادبیات فارسی تا قبل از مشروطه بفرمایید.
در واقع تا قبل از مشروطه، زن در ادبیات فارسی به طور واقعی منعکس نشده بود. بیشتر تصویری که از زن در شعر و نثر آن دوره می‌بینیم، معشوق تخیلی و ایده‌آل شاعران است.
- اما نظامی در قرن ششم نگاهی متفاوت به این موضوع دارد.
بله، نظامی در مقایسه با دیگر شاعران، دیدگاه برجسته‌تری نسبت به زن دارد. گویی شخصیت شیرین را نماد همسر خود می‌داند. مثلاً در بیت «پری رو چون بت قفچاق من بود / گمان بردی که او آفاق من بود» این نگاه را می‌توان دید.
- در لیلی و مجنون نیز شاهد تصویر متفاوتی از زن هستیم.
درست است. لیلی با وجود محدودیت‌هایی که به دلیل قواعد و قوانین قبیله‌ای دارد، جسارت به خرج می‌دهد و از عشق خود به مجنون حرف می‌زند. او نارضایتی خود را از ازدواج با عبدالسلام نشان می‌دهد و برای عشقش مبارزه می‌کند.
- چه چیزی باعث برجسته‌تر شدن دیدگاه نظامی نسبت به زن شده است؟
نظامی انسان پاکی است و استاد منظومه است. عشقی که در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون روایت می‌کند، عشقی پاک و حب پاکی است. مثلاً در گفت‌وگوی شیرین با خسرو، شیرین می‌گوید: «اگر خون بارم از هجر جمالش / نخواهم شد مگر جفت حلالش» که این نشان‌دهنده اعتقاد و تعهد زنان در آثار نظامی به آیین ازدواج است.
- توجه به عنصر ایرانی در آثار نظامی چگونه نمود پیدا می‌کند؟
نظامی در آثارش به عنصر ایرانی توجه زیادی می‌کند. در منظومه‌های او هر شخص نماینده کشوری است. مثلاً در خسرو و شیرین، باربد نماینده خسرو، پادشاه ایران، و نکیسا نماینده شیرین، ارمنی است.
_جایگاه موسیقی در اشعار نظامی چگونه است؟
موسیقی در اشعار نظامی به خوبی دیده می‌شود. او ۳۰ لحن باربد را در گفتگوی خسرو و شیرین آورده است که این منظومه به یکی از منابع مهم استخراج لحن‌های موسیقی در ادبیات فارسی تبدیل شده است.
_زبان شعر نظامی چه ویژگی‌هایی دارد؟
زبان شعر نظامی بسیار ریتمیک و آهنگین است. او از یک کلمه با معانی مختلف استفاده می‌کند که نشان‌دهنده خلاقیت این شاعر بزرگ است.
_نظامی را می‌توان شاعری جریان‌ساز دانست؟
بله، نظامی گنجوی شاعر جریان‌سازی بود. او گرچه متأثر از اسعد گرگانی بود، اما خود نیز به گونه‌ای جریان‌ساز شد که چندین منظومه به پیروی از این شاعر بزرگ تقلید شده است.
بر اساس دیدگاه قاسم سالاری، استاد زبان و ادبیات فارسی، نظامی گنجوی، از شاعران برجسته فارسی، در مقایسه با دیگر شاعران، دیدگاه برجسته‌تری نسبت به زن دارد. او شخصیت شیرین را نماد همسر خود می‌داند و عشقی که در خسرو و شیرین و لیلی و مجنون روایت می‌کند، عشقی پاک و حب پاکی است.
آثار نظامی سرشار از عناصر ایرانی است و هر شخص را نماینده کشوری خاص می‌داند. همچنین، موسیقی در اشعار نظامی به خوبی دیده می‌شود و زبان شعر او بسیار ریتمیک و آهنگین است.
نظامی شاعری جریان‌ساز بود و چندین منظومه به پیروی از او سروده شده است. مهم‌ترین پیامی که می‌توان از آثار نظامی دریافت کرد، پیام عشق و محبت است.
نظر شما