سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایرن (ایبنا)، رضا اسماعیلی، شاعر و پژوهشگر ادبی: اشتیاق زایدالوصفی که اهالی شعر و ادب به حضور در برنامه سالیانه دیدار رهبری دارند، حکایت از ولایت‌مداری و عشق و ارادت قلبی آنان به رهبری و نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران دارد. از منظری دیگر، این شور و اشتیاق بیانگر آن است که جامعۀ ادبی ما به مقام معظّم رهبری تنها به‌عنوان یک عالم دینی و رهبر سیاسی نگاه نمی‌کنند؛ بلکه علاوه‌براین‌ها، مقام معظّم رهبری را در کنار سایر فضایل و کرامات، به‌عنوان ادیبی دقیقه‌یاب و منتقدی تیزبین نیز می‌شناسند که درک محضر و بهره‌مندی از نقدهای عالمانۀ این شخصیت فرهیخته را در ارتقای کیفی آثار ادبی خود مؤثر می‌دانند.
به‌راستی نیز برای جامعه هنری و ادبی ما باعث مباهات و افتخار است که رهبری نظام مقدّس جمهوری اسلامی، شخصیتی عالم، هنرمند، ادیب و صاحب تألیفات علمی و فرهنگی فراوان است؛ شخصیت بی‌بدیلی که بیش از هر نویسنده و شاعری بر هنر و ادبیات احاطه و اشراف دارد و بیش از هر شاعر و نویسندۀ حرفه‌ای، رمان و داستان و شعر خوانده است.
اشراف و تسلّط مقام معظّم رهبری به ظرایف و دقایق هنر و ادبیات معاصر، گاهی باعث شگفتی و غبطه اصحاب فرهنگ و هنر می‌شود! اینکه هیچ رمان و مجموعه‌شعر تازه‌منتشرشده‌ای از نگاه تیزبین مقام معظّم رهبری با همۀ مسئولیت‌ها و مشغله‌های سیاسی و اجتماعی به‌دور نمی‌ماند، به‌راستی نیز جای شگفتی دارد.
اینکه رهبر فرزانۀ انقلاب با بزرگواری تمام، بخشی از وقت خویش را در طول سال به دیدار با استادان شعر و ادب و شاعران اختصاص می‌دهند، حاکی از ادب‌پروری و شعردوستی ایشان است. ای‌کاش سایر مسئولان فرهنگی نیز از سیرۀ عملی رهبر فرزانه انقلاب، تکریم و تجلیل شایسته از اصحاب شعر و ادب را بیاموزند. یقیناً شاعران جوان نیز قدرشناس این حضور ارزشمند خواهند بود و ازاین فرصت مغتنم برای ارتقای دانش و بینش ادبی خود بهره خواهند برد و حرمت استادان و بزرگان را پاس خواهند داشت.
در ادامه به اصلی‌ترین کارکردهای دیدارهای سالانه رهبری با شاعران از زبان امین شعر انقلاب می‌پردازیم.
تکریم شعر و شاعران
یکی از نکات شاخص این دیدارها، بحث تکریم شعر و شاعران است؛ چراکه این‌گونه دیدارها به‌نوعی بزرگداشت شعر و ادب فارسی و تکریم شاعران معاصر محسوب می‌شود. امین شعر انقلاب دراین‌باره می‌فرمایند: «یقیناً تقدیر و برجسته‌سازی شخصیت و خصوصیات برجستگان ما، کمک می‌کند به اینکه جوانان ما، کسانی که استعداد دارند و ظرفیت دارند، بتوانند حرکت کنند و پیش بروند. وقتی از شاعر تمجید می‌شود، نفس این، شاعرپرور است. شما می‌بینید در دوران‌های گذشته شعرای بزرگی که موردتشویق و تمجید حکام وقت قرار گرفتند، موجب شده که در همان مجموعه کسان زیادی شاعر و نکته‌پرداز و مضمون‌ساز به‌وجود بیاید؛ این چیز اساسی‌ای است. بنابراین تشویق شاعران بزرگ و برجسته‌کردن شخصیت آنها کمک می‌کند به پیشرفت ادبیات و شعر.»
(بیانات در دیدار اعضای ستاد برگزاری همایش نکوداشت استاد مشفق‌کاشانی، ۲۱/۵/۱۳۹۲)
اینکه هرساله بالاترین مقام کشور، یعنی مقام معظّم رهبری، زمانی را درنظر می‌گیرند که دیداری صمیمانه با شاعران معاصر و انقلاب اسلامی داشته باشند، نشان‌دهندۀ این مسئله است که در نظام جمهوری اسلامی، شعر و ادب پارسی دارای جایگاه رفیعی است و شاعران به‌عنوان پیامبران حقیقت و ارزش‌های انسانی و اسلامی، در نظام جمهوری اسلامی عزیز هستند.
تقویت تعامل بین شاعران
دومین کارکرد دیدارهای مقام معظّم رهبری با شاعران، تقویت تعامل بین شاعران معاصر و شاعران انقلاب است. رهبر انقلاب خود دراین‌باره می‌فرمایند:
«بسیار لذّت بردیم امشب ازاین جلسۀ صمیمی و می‌دانم در جلسه هستند دوستان شاعر متعدّدی که زبان شعری خوب و طبع روان و سابقۀ فراوانی دارند. هم ما دوست داشتیم از آنها بشنویم و هم خود آنها شاید دوست داشتند که شعر بخوانند؛ منتها وقت محدود است و توفیق ما کم. این جلسه هم درواقع جلسه‌ای نمادین است..»
(بیانات رهبر معظّم انقلاب در دیدار با شاعران، رمضان ۱۳۶۸)
در این دیدارها، شاعران شاخص از تمام استان‌های کشور حضور دارند و همدیگر را ملاقات می‌کنند. ازاین‌منظر این برنامه به تقویت تعامل بین جامعۀ ادبی کشور کمک می‌کند. ازسوی دیگر یکی از برکات دیدارهای سالانۀ رهبری با شاعران، این است که باعث پویایی و بالندگی بیشتر ادبیات شده و شاعران برای خلق و آفرینش آثار فاخر ادبی انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند.
تقویت گفتمان انقلاب اسلامی
تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و تأکید بر پیوند بین شعر انقلاب و آیینی، سومین کارکرد دیدارهای سالانه با رهبری است. رهبر انقلاب بر این اعتقاد و باورند که شاعران آیینی نباید راه خود را از انقلاب جدا کنند و نسبت به مسائل داخلی و سرنوشت امت اسلامی موضعی انفعالی و خنثی داشته باشند. ایشان با تأکید بر این مهم می‌فرمایند:
«یک نکته‌ای که در اینجا وجود دارد، این است که شعر انقلاب باید در خدمت مفاهیم انقلاب باشد. خب در بین شماها کسانی هستند که شعرهای آیینی می‌گویند؛ شعرهای مذهبی و شعرهای مربوط به ائمه (علیهم‌السّلام) را؛ به‌اصطلاحی که حالاها باب شده، تعبیر می‌کنند به «شعر آیینی». هستند؛ انصافاً شعرهای خوبی هم گفته می‌شود. بعضی‌ها هم اشعار مربوط به جنگ و دورۀ دفاع مقدّس یا مربوط به شهدا یا مربوط به جانبازان و این‌ها را می‌گویند. این‌ها خیلی خوب است؛ لیکن -پارسال هم من اشاره کردم به این معنا- اهداف و آرمان‌های انقلاب منحصر در این‌ها نیست.»
(بیانات در دیدار با جمعی از شاعران، ۱۴ شهریور ۱۳۸۸)
متأسّفانه گاهی شاعران آیینی خرج خود را از شعر انقلاب جدا می‌کنند و بی‌توجّه به مقتضیات زمان، به راه خود می‌روند. این تفکیک و جدایی، تبعات جبران‌ناپذیری برای انقلاب دارد که کمترین آن انفعال و بی‌تفاوتی نسبت به مسائل داخلی و جهان اسلام و سرودن شعری خنثی و بی‌خاصیت است. حال آنکه اگر به بازخوانی شعرهای شاعران نسل اوّل و دوم که در فضای انقلاب و سال‌های دفاع مقدّس بالیده بودند بپردازیم، خواهیم دید که این شعرها هرچند پیشانی‌نوشت «شعر آیینی» را نداشتند؛ ولی به معنای واقعی کلمه -هم در صورت و هم در سیرت- شعر آیینی بودند؛ ولی بسیاری از شعرها که این روزها عنوان شعر آیینی را بر پیشانی خود دارند، به‌خاطر کژتابی‌های مضمونی و اعتقادی، نه‌تنها شعر آیینی نیستند؛ بلکه به‌نوعی در مسیری مخالف با روح دین و آیین حرکت می‌کنند! شعرهایی که به‌خاطر بی‌توجّه‌ی به مسائل جهان اسلام، عصبیت‌های دینی را تحریک کرده و «وحدت امت اسلامی» را به خطر می‌اندازند.
رهبری در دیدارهای خود بارها بر پیوند «شعر آیینی» و «شعر انقلاب» و حرکت در مسیر «ظلم‌ستیزی» تأکید کرده و فرموده اند:
«مبارزه با ظالمان منحصر به مبارزه با شمشیر نیست و امروز تبلیغات در دنیا حرف اوّل را می‌زند که می‌توان با ابزار بیان و شعر با ظالمان مبارزه کرد.»
تقویت جریان نقد ادبی
رهبر معظّم انقلاب درمورد ضرورت نقد ادبی می‌فرمایند:
«فرض بفرمایید یک کسی آواز قشنگی می‌خواند، می‌گوییم به‌به، خیلی عالی بود؛ او را تحسین می‌کنیم. او اگر خیال کرد که دیگر بهتر ازاین نمی‌شود آواز خواند، قطعاً توقّف و بلافاصله بعد از توقّف، سقوط و تنزّل خواهد داشت. او باید بداند ازاین بهتر هم می‌شود خواند. در همۀ رشته‌ها همین‌جور است. در همۀ کارهایی که ما دیدیم، همین‌جور است. احساس به‌منزل‌رسیدن، خستگی‌آفرین و رکودآفرین است. شما هنوز به منزل نرسیده‌اید. خیلی خوب پیش رفتید؛ خیلی خوبید؛ اما همین‌طور که عرض کردیم، گاهی «خیلی خوب» یعنی یک‌دهم «تمامِ خوب»؛ آن نُه‌دهم دیگر را بایستی پیدا کنید؛ تلاش کنید؛ کار کنید؛ زحمت بکشید و پیش بروید..»
(دیدار مقام معظّم رهبری با شاعران، رمضان ۱۳۹۰)
تقویت جریان نقد ادبی یکی دیگر از کارکردهای دیدار شاعران با رهبری است. همچنان‌که اشاره شد، ایشان تأکید دارند که تعریف از اشعار شاعران -به‌ویژه شاعران جوان- نباید باعث شود که شاعران این تصوّر را پیدا کنند که به حدّ پایان رسیده‌اند و دیگر نیازی به تلاش برای رشد ادبی ندارند. همچنین رهبری تأکید دارند که اشعاری که در محضر ایشان خوانده می‌شود، در محافل تخصّصی‌تر و جلسات نقد شعر نیز خوانده شود و شاعران پیشکسوت آنها را موردبررسی قرار دهند و شاعران جوان نیز از نقد اشعارشان استفاده کرده و ظرفیت نقدپذیری را در خود تقویت کنند. درحقیقت این توصیه‌های رهبری کمک می‌کند تا شاعران در حوزۀ نقد ادبی تلاش بیشتری داشته باشند و شعرهایشان را موردنقد قرار دهند تا نقاط مثبت و منفی آثارشان مشخص شود.
تبیین فرصت‌ها و تهدیدها
مقام معظّم رهبری به‌خاطر تعلّق خاطری که به شعر و ادبیات دارند، در این دیدارها به تبیین و تشریح بایدها و نبایدها و فرصت‌ها و تهدیدهای شعر انقلاب و آیینی می‌پردازند و جامعه شاعران و ذاکران اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) را به مقابله با خرافات و تحریفات و حرکت در صراط مستقیم دین و آیین تشویق می‌کنند.
یکی از محورهای مهم بیانات رهبر انقلاب در این دیدارها، توصیه اکید به صداقت و امانت‌داری در شعر دینی و آیینی است. رهبر انقلاب طرح مسائل غلط و خلاف آموزه‌های دینی و قرآنی را در شعر آیینی جایز نمی‌دانند و بر این دقیقه پای می‌فشارند که شعر اصیل دینی باید «متکی و مستند به معارف حقۀ الهیه» باشد.
ایشان با اشرافی که بر این حوزه دارند، با اشاره به دقایقی قابل‌تأمّل به ما می‌آموزند که در برابر بیان مطالب انحرافی و خرافی که باعث مخدوش‌شدن چهرۀ اسلام و وهن خاندان رسالت می‌شود، نباید ساکت، بی‌تفاوت و منفعل بود و با مواخذه و تذکّر به شاعر و مداح باید از تکرار چنین مسائلی پیشگیری کرد. تاآنجاکه به یاد دارم، امین شعر انقلاب در تمام دیدارهایی که با شاعران و ذاکران اهل‌بیت در طول سالیان بعد از انقلاب داشته‌اند، هرگاه در حضور ایشان شعر یا مرثیه‌ای خوانده شده که با روح دین و آیین درتقابل بوده، بدون هیچ‌ملاحظه‌ای به شاعر و مداح آن تذکّر داده و خواستار اصلاح شعر یا مرثیه شده‌اند.
امین شعر انقلاب بارها بر این دقیقه تأکید کرده‌اند که: «مدح و مصیبت ائمه (علیهم‌السّلام) بخش مهمی از شعر دینی است؛ اما در این بخش باید سخنان معقول، منطقی و برخاسته از نگاه و سلیقۀ درست به‌کار برده شود و از برداشت‌های عامیانه و سطحی و بیان مسائل جعلی و توهّمی پرهیز شود.»
کشف و معرّفی استعدادها
کشف و معرّفی استعدادهای ادبی جدید، از دیگر کارکردهای قابل‌تأمّل دیدارهای سالانۀ رهبری با شاعران است. این دیدارها باعث می‌شود تا استعدادهای جدید و جوان بیشتری به جامعه معرّفی شوند. بسیاری ازاین استعدادها، جوانان گمنامی هستند که شاید در شهر و استان خود چندان شناخته‌شده نباشند و علی‌رغم استعداد بالایی که دارند، به‌خاطر نداشتن تریبون، تاکنون گمنام مانده‌اند؛ ولی حضور در این دیدارها زمینۀ رشد و بالندگی آنان را فراهم می‌کند. بسیاری از شاعران جوان و گمنام برای اوّلین‌بار از تریبون دیدارهای رهبری به جامعه معرّفی شدند.
مقام معظّم رهبری واقعاً دغدغۀ فرهنگ و ادبیات را دارند و خودشان نیز در این حوزه صاحب‌نظر و دارای دیدگاه ادبی هستند. در این دیدارها، رهبری در حوزۀ مسائل مربوط به موسیقی شعر، وزن، مضمون و محتوای اشعار به نکات بسیار دقیق و ارزشمندی اشاره می‌کنند که خود شاعران هم گاهی از اشرافی که حضرت آقا به حوزۀ شعر و ادبیات دارند، غافل‌گیر می‌شوند.
باید شکرگزار بود که در جمهوری اسلامی، رهبر انقلاب به شعر و ادبیات عنایت و توجّه ویژه دارند و دیدارهایی را با شاعران برگزار می‌کنند که به شکوفایی و بالندگی ادبیات معاصر بسیار کمک می‌کند.
نظر شما