سرویس استان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) _ زینب خوش اندیش: شعر آیینی، تجلی‌گاه تعالی روح و منعکس کننده آموزه‌های دینی و اخلاقی در قالب کلامی فاخر و دلنشین است. این نوع شعر، از دیرباز در فرهنگ و ادبیات ایران جایگاهی ویژه داشته و همواره مورد توجه شاعران و ادیبان بوده است و استان کهگیلویه و بویراحمد نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این خطه سرشار از حماسه و معنویت، شاعرانی توانمند با سروده‌های آیینی خود، نغمه‌های آسمانی را در گوش جان مردمان نجوا می کنند.
قاسم بدره، یکی از این شاعران نام آشنا، با قلمی توانا و روحی سرشار از عشق به خداوند و اهل بیت (ع)، گنجینه‌ای از اشعار آیینی را به یادگار گذاشته است. در این مصاحبه، به گفتگو با وی می‌نشینیم تا از تجربیات و دیدگاه‌هایش در خصوص شعر آیینی، جایگاه آن در فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد و ضرورت آموزش آن در مدارس آگاه شویم.
_شعر آیینی در استان کهگیلویه و بویراحمد چه پیشینه‌ای دارد؟
شعر آیینی در این استان قدمتی دیرینه و ریشه در باورها و سنت‌های مردم این خطه دارد. از دیرباز، در لفظ و سخن سالخوردگان و نیاکان ما، اشعار و نغمه‌های آیینی به وفور یافت می‌شد. به یاد دارم که مادرم در کنار رودخانه‌ها زمزمه می‌کرد «ای آب روان ای درخت بی زبان» و پدرم بر روی خرمن‌ها به نام خداوند و اهل بیت (ع)، اشعار و نثرهای سجع گونه را می‌خواندند. مادران نیز هنگام لالایی، اشعاری مانند «گرگ دندونی بچه ننه نخه خوت دونی» و دعاها و ثناهای دیگری می‌خواندند که همگی ریشه در شعر آیینی دارند.
_به نظر شما چه عواملی در شکل‌گیری و ترویج شعر آیینی در این استان نقش داشته‌اند؟
عوامل متعددی در این زمینه دخیل بوده‌اند. از جمله می‌توان به وجود عالمان دینی، شاعران متعهد و مردم مذهبی و خداجوی این منطقه اشاره کرد. همچنین، وجود کتاب‌هایی مانند «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی که دربردارنده اشعار آیینی از شاعران مختلف، از جمله جامی و شعرای عرب، بوده است، در اشاعه این نوع شعر نقش بسزایی داشته است.
_کارکرد شعر آیینی را در جامعه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شعر آیینی، ابزاری کارآمد برای شناخت خداوند، تهذیب نفس و سوق دادن انسان به سمت فضایل اخلاقی است. این نوع شعر، خواننده را از رذایل اخلاقی دور می‌کند و او به سوی کمال و رستگاری رهنمون می‌شود.
_شاهنامه را چه جایگاهی در شعر آیینی می‌دانید؟
شاهنامه حماسه‌ای بزرگ و سرشار از آموزه‌های دینی و اخلاقی است. فردوسی، سراینده این اثر بی‌نظیر، در جای جای شاهنامه از خداوند یاری می‌جوید و داستان را با نیایش و مناجات آغاز و به پایان می‌برد. او در این اثر، خدایگان را در اساطیر ایران باستان به بند بندگی خداوند می‌کشاند، در حالی که در ادبیات یونان و فرهنگ غرب، چنین نگاهی به خدا و هستی وجود ندارد.
فردوسی در بیت «تو دیو را مردم بد بشناس / کسی کو ندارد ز یزدان سپاس…» انسان‌های بدسرشت و ستمگر را به دیو تشبیه می‌کند. این تشبیه، مفهومی عمیق و ظریف را به خواننده القا می‌کند و به او کمک می‌کند تا ماهیت پلیدی و تباهی را بهتر درک کند.
_هفت خوان رستم و اسفندیار را چگونه می‌توان از منظر تعالیم عرفانی تفسیر کرد؟
هفت خوان رستم و اسفندیار، نمادی از مبارزه انسان با نفس اماره و گذر از مراحل دشوار سلوک معنوی است. هر خوان، نمادی از یک صفت رذیله یا مانع درونی است که انسان باید برای رسیدن به کمال، بر آن غلبه کند.
_به غیر از شاهنامه، چه آثار دیگری در حوزه شعر آیینی در ادبیات فارسی وجود دارند؟
اشعار شاعران بزرگی مانند نظامی، سعدی و مولانا نیز سرشار از مضامین آیینی و عرفانی است. برای مثال، در کتاب «خرد جاویدان «که به هوشنگ، پادشاه سلسله پیشدادیان، نسبت داده می‌شود، صفحات متعددی به حکمت، فلسفه و خداشناسی به زبان تعلیمی اختصاص یافته است. این کتاب بعدها به دست شیخ سهراب سهروردی می‌رسد و او را متحول می‌کند و پایه گذار مکتب فلسفی شیخ اشراق می‌شود.
_به نظر شما چه ضرورتی برای آموزش شعر آیینی در مدارس وجود دارد؟
آموزش شعر آیینی در مدارس ضرورتی انکارناپذیر است. این نوع شعر، می‌تواند نقش مهمی در تربیت نسل آینده و ترویج ارزش‌های اخلاقی و دینی در جامعه ایفا کند. شعر آیینی، با زبانی زیبا و دلنشین، مفاهیم بلند اخلاقی و عرفانی را به کودکان و نوجوانان منتقل می‌کند و به آنها در مسیر خودسازی و کمال یاری می‌رساند. علاوه بر این، آموزش شعر آیینی می‌تواند به تقویت ذوق ادبی و خلاقیت دانش‌آموزان کمک کند. مطالعه و سرودن اشعار آیینی، ذهن و زبان آنها را پرورش می‌دهد و به آنها در درک بهتر مفاهیم و مضامین عمیق کمک می‌کند.
_ وضعیت شعر آیینی در استان کهگیلویه و بویراحمد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد رشد و شکوفایی شعر آیینی در این استان بوده‌ایم. شاعران جوان و مستعدی در این زمینه فعالیت می‌کنند و آثار ارزشمندی خلق می‌کنند. همچنین، برگزاری جشنواره‌ها و محافل ادبی در زمینه شعر آیینی، به رونق و ترویج این نوع شعر در بین مردم کمک کرده است. البته هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم. برای ارتقای سطح کیفی شعر آیینی، نیازمند حمایت بیشتر مسئولان و توجه جدی به این حوزه هستیم. همچنین، لازم است برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در این زمینه تدوین و اجرا شود تا شاعران و علاقه‌مندان به این نوع شعر، از آموزش‌های لازم بهره‌مند شوند.
خودتان چه آثاری در حوزه شعر آیینی خلق کرده‌اید؟
تاکنون هشت کتاب در خصوص شعر آیینی و شاهنامه‌شناسی تألیف و منتشر کرده‌ام. همچنین، منظومه صحیفه سجادیه را در کتابی به نام «آستان بندگی» به شعر درآورده‌ام.
در مجموع، شعر آیینی با مضامین مذهبی و اخلاقی خود، می تواند در تقویت باورهای دینی و اخلاقی افراد، به ویژه نسل جوان، نقشی اساسی ایفا کند. مطالعه و خواندن این اشعار، روح انسان را صیقل می دهد و او را به سوی تعالی اخلاقی رهنمون می‌کند.
این نوع شعر، ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران دارد و می تواند به افراد در شناخت و درک عمیق تر هویت ملی و فرهنگی خود کمک کند.
نغمه‌ای آسمانی شعر آیینی، آرامش و امید را به ارمغان می آورد و در گذر از سختی ها و ناملایمات زندگی، یاری گر انسان است.
شعر آیینی با پرداختن به موضوعات اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، می تواند به افزایش بصیرت و آگاهی افراد در جامعه کمک کند.
نظر شما