به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «شیمی‌فیزیک کوانتومی: کیمیا» تالیف پیام طیبی‌زاده از سوی انتشارات شاملو منتشر شد.

طبیبی‌زاده در این باره می‌گوید: حوالی سال ۱۳۸۶ بود که با مطالعه مجله «حکمت و معرفت» مقاله‌ای خواندم در مورد تصحیح یک رساله که پیرامون دانش شیمی قدیم یا کیمیا به رشته تحریر درآمده بود. از همان زمان، موضوع مرا به خود جذب کرد و به طور پیوسته به تحقیق پیرامون ریشه اولیه شیمی پرداختم. هم‌زمان با این تحقیق، در آزمایشگاه شیمی‌فیزیک دانشگاه (آزمایشگاه پلاسمای کانونی و پلاسمای سرد) و بعدها آزمایشگاه تحقیقاتی شخصی کار بر روی مواد مختلف را آغاز کردم. با جمع شدن مطالب از منابع مختلفی که ضمن ۱۶ سال به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۴۰۲، کتابی شکل گرفت که نام آن را «شیمی‌فیزیک کوانتومی: کیمیاء» گذاشتم که در واقع پلی مابین شیمی قدیم (کیمیا) و شیمی کوانتومی جدید است.

وی افزود: من در این کتاب که دارای ۱۵ فصل و در ۸۳۵ صفحه تألیف شده و همچنین کتاب «اختیارات مجدیّه»، شیمی یا کیمیا را از دوران باستان بررسی کرده و آن را تا دوران معاصر و فیزیک کوانتومی مورد تحقیق قرار داده‌ام. ویژگی منحصربفرد آن، همین است که چنین منبعی که به ابعاد تاریخی شیمی باستان بپردازد و ارتباط آن را با دانش نوین نشان دهد، وجود نداشت. از طرف دیگر، با مطالعه کتب تاریخی علم از دیگر منابع زبان اصلی، دیدم که برخی مسائل شیمی قدیم منحصراً به تمدن ایران اسلامی مربوط است و دانشمندانی مثل جابربن حیّان و عزّالدّین جِلدَکی کاروانسالار این جنبش علمی بوده‌اند، اما نامی از آن‌ها در منابع به میان نیامده است.

طبیبی‌زاده بیان کرد: بنابراین تصمیم گرفتم، به موازات این تحقیق، به بررسی نسخ خطی کتب مرتبط نیز بپردازم. به همین دلیل در مکاتبه با کتابخانه آستان قدس رضوی، نسخ خطی بسیاری از دانشمندان قرون ماضی را ابتیاع کرده و به مطالعه و تصحیح آن‌ها پرداختم. در این کتاب به موازارت متن، چندین رسالۀ خطی از میرفندرسکی، میرداماد، آقا محمّد بیدآبادی و… را تصحیح و برای نخستین‌بار آن‌ها را به طبع رساندم. متناسب با تحقیقات کتاب، قدمت این دانش را تا ۱۶۰۰ سال پیش از میلاد (قرن چهارم میلادی) در روم تعقیب کرده و نمونۀ آن جام لیکرگوس است. مشابه این نمونه‌ها را در دیگر تمدن‌ها می‌توانیم پیگیری کنیم.

وی به ساختار تألیف کتاب اشاره کرد و افزود: در روند تألیف کتاب، روش‌های مختلفی که در زمان باستان بر روی عناصر انجام شده را بیان و حتی آن‌ها در بین تمدن‌های مختلف بررسی کرده‌ام. مثلاً آثار تمدن‌های لموریا (قارۀ مو)، آثار برجای مانده در کتیبه‌های مصر و…. برای تحقیق پیرامون یکی از بخش‌های کتاب سفری به هند داشتم و از ستون آهن دهلی که دارای ۹۸ درصد آهن است دیدن کرده و پیرامون آن مقاله‌ای منتشر ساختم. همچنین در فصولی از کتاب به شیمی قرن نوزدهم به بعد پرداخته و نظریۀ فلوژیستون را مطرح و دلایل افول آن را تحقیق کردم. جالب توجه اینکه بسیاری از محققین شیمی جدید را جدای از شیمی باستان در نظر می‌گیرند، در صورتی که من در این کتاب نشان داده‌ام که این دو در هم‌تنیده هستند؛ در حقیقت شیمی جدید ادامۀ آن دانشی است که در منابع گذشته کیمیا خوانده می‌شده است.

این دکتری فیزیک ذرات بنیادی، جهاد دانشگاهی ادامه داد: من با مطالعۀ بیش از صدها جلد منبع خطی به جمع‌آوری مجموعه لغاتی نائل شدم که در نوع خود منحصربفرد است؛ واژگانی بسیار قدیمی که در علم فیزیک (شیمی فیزیک) متداول نیستند؛ به همین دلیل با گردآوری آن‌ها و تطبیق با واژگان جدید و ترکیبات شیمیایی، مجموعه‌ای تدوین شد که آن تحت عنوان «فرهنگنامۀ تطبیقی شیمی قدیم (کیمیا)» در انتهای کتاب گنجانده‌ام که در نوع خود حائز اهمیت است.

وی به فصل پایانی کتاب نیز پرداخت و گفت: در فصل آخر (فصل پانزدهم) کتاب به زمینه‌های مختلف شیمی و ارتباط آن با بلورشناسی پرداخته‌ام. علم بلورشناسی بخشی از فیزیک حالت جامد، در مورد نحوۀ تشکیل و رشد بلورها می‌پردازد و نیز ویژگی‌های شیمی‌فیزیکی مواد متبلور را بحث می‌کند. دامنۀ این علم در باستان نیز قابل مطالعه است؛ مثلاً دانشمندان باستان منشاء بلورهای یک سنگ را بلورهای یخ می‌دانستند که بر اثر تحمل سرمای بسیار شدید در طول مدت مدید، طوری سخت و مقاوم شده است که می‌تواند حرارت‌های بالاتر از صفر را هم تحمل نماید. با این توضیحات باید بگویم که این کتاب نخستین درسنامۀ تاریخ علم شیمی باستان یا کیمیا را تشکیل داده و مطالعۀ آن زوایای مختلفی را از نحوۀ تفکر دانشمندان قرون ماضی تا زمان حاضر را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

کتاب «شیمی‌فیزیک کوانتومی: کیمیا» تالیف پیام طیبی‌زاده در ۸۳۵ صفحه از سوی انتشارات شاملو منتشر شد. ‌