سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جواد لگزیان: سفره‌های ایرانی همیشه از وجود نان گندم برکت و روشنی می‌یافته است و از گذشته‌های دور تا امروز گندم در فرهنگ و ادبیات این خاک قهرمان‌خیز جایگاهی بس رفیع داشته است. اکنون در برابر بحران‌هایی چون بی‌آبی و خشکسالی کتاب «به‌نژادی و به‌زراعی گندم، امنیت غذایی در عصر تغییر اقلیم» آمده است تا جدیدترین دستاوردهای علمی برای تولید، مصرف و تجارت گندم را بیان کند و از ضرورت اتخاذ راهبردهای جدید در بهینه‌سازی گندم: اصلاح نژادی گندم، تولید گندم سازگار با گرما و بهبود خواص تغذیه‌ای گندم بگوید.
متیو رینولدز و هانس یوآخیم براون که از دانشمندان به‌نام و مشهور شاغل در مرکز بین‌المللی تحقیقات گندم و ذرت (سیمیت) هستند در این کتاب خواندنی مجموعه‌ای از سلسله مقالات حاوی اطلاعات مفید تئوری و عملی دانش بهبود تولید گندم را به عنوان یک نقطه مرجع فنی برای همه دانشجویان، کشاورزان، کارآفرینان، پژوهشگران، سیاستگذاران و دست‌اندرکاران گندم گردآوری کرده‌اند، آن هم در لحظه‌ای کلیدی از تاریخ کشاورزی که بشریت با چالش‌هایی چون تغییرات آب و هوایی شدید، کاهش منابع آب و فرسایش و تخریب خاکهای زراعی مواجه شده است.
این کتاب نگاهی دارد به سه موضوع اصلی که کارشناسان گندم در سال‌های اخیر به آن پرداخته‌اند «ارائه ژرم‌پلاسم بهبود یافته» که به صورت تئوری و عملی اصلاح گندم و رشته‌های مرتبط با آن را در بر می‌گیرد. «پژوهشهای کاربردی برای ترکیب صفات جدید» که مقاومت به تنش‌های زنده و غیرزنده را پوشش داده و پیوندهای بین پژوهشهای بنیادی‌تر و اصلاح گیاهان زراعی را مشخص می‌کند و «فناوری‌های در حال توسعه سریع و پتانسیل‌های احتمالی» که روش‌هایی را معرفی می‌کند که می‌توانند پژوهشهای کاربردی‌ساز اصلاح نباتات را تقویت کنند. همچنین کتاب در ادامه با زبانی آکادمیک اما روان و ساده چالش‌های گسترده قابل پیش‌بینی کشاورزی در آینده را بررسی و تحلیل کرده است.
در فصل مهم اثرات گرما و تغییرات اقلیمی کتاب با رویکردی خوش‌بینانه و لحنی مثبت به لزوم اتخاذ استراتژی‌های جدید در بهینه‌سازی گندم و تولید گونه‌های سازگار با گرما تاکید دارد که سازگاری همزمان و بهتری با تنش‌های گرمایی و خشکی دارند با ویژگی‌هایی مانند ساختار ریشه‌های عمیق‌تر، برگهای عمودی و افزایش لایه پوششی مومی سطح برگ که با بازتاب تابش خورشیدی و اشعه مادون قرمز مازاد بر نیاز فتوسنتزی به اجتناب از تنش گرمایی کمک می‌کند. این صفات که در گونه‌های سازگار با گرما وجود دارد در بهینه‌سازی گندم به تعدیل دمای داخلی گیاه کمک می‌کند و البته زمانی که صفات سازگاری با صفات افزایش‌دهنده پتانسیل ترسیب کربن در خاک توسط گندم ترکیب شوند، می‌تواند نقش گندم به عنوان یک غذای اساسی برای جمعیت رو به رشد جهانی بهبود یابد.
در فصلی دیگر کتاب به لزوم بهبود خواص تغذیه‌ای گندم با هدف ارتقای ایمنی غذایی و تغذیه‌ای توجه می‌کند و از توسعه ارقام گندم غنی‌شده که حاوی ۲۰ تا ۴۰ درصد روی بیشتر از گونه‌های تجاری محلی هستند در جنوب آسیا خبر می‌دهد و اینکه با کاربرد برنامه‌های اصلاح نژادی سیمیت در ده سال آینده محتوای روی در گندم تا هشتاد درصد در لاین‌های اصلاح نژادی افزایش خواهد داشت که این امر با استفاده از راهبردهای مدرن ژنومیک و تکنیک‌های اصلاح سریع برای کاهش زمان چرخه اصلاح و تسریع نرخ دستاوردهای ژنتیکی عملکرد بالا و افزایش غلظت روی دانه محقق خواهد شد و در نهایت، لاین‌های گندم ممتاز با عملکرد و محتوای روی بالا در دسترس سیستم‌های تحقیقات کشاورزی قرار می‌گیرد تا به بهبود تغذیه و کیفیت غذای جهانی کمک کند.
کتاب تصریح می‌کند به طور کلی مدیریت گیاه زراعی به معنی کار و تلاش بیشتر به منظور وارد کردن آسیب کمتر به محیط زیست است و برنامه‌های اصلاح و بهبود گیاهان باید همسو با خواست و نیازهای اجتماعی باشد. در واقع بسیاری از برنامه‌های بهبود گیاهان زراعی ممکن است منجر به افزایش قابل توجه تولید نشود اما باید فرسایش خاک و اثرات نامطلوب محیطی را در طول زمان کاهش دهد. رویکرد سه جانبه بهبود ژرم‌پلاسم، مدیریت محصول زراعی و سیاست‌گذاری‌های حاکمیتی در کنار هم باید راه طولانی برای افزایش امنیت جهانی گندم و ماندن در مرزهای حداکثر تولید در دهه‌های آینده را طی کند.
بهبودهای به‌نژادی و به‌زراعی گندم؛ تاریخچه به‌نژادی گندم: یک دیدگاه شخصی؛ توصیف محیطهای هدف اصلاح گندم؛ روندهای جهانی در تولید، مصرف و تجارت گندم؛ روش‌های اصلاح نژادی: توسعه لاین خالص؛ روش‌های اصلاح گندم: بهبود جمعیت و روش‌های انتخاب؛ راهکارهای عملی برای رسیدن به ظرفیتهای ژنتیکی ارقام گندم؛ زنگ گندم: وضعیت فعلی، چشم‌انداز کنترل ژنتیکی و رویکردهای یکپارچه به منظور افزایش دوام مقاومت؛ بیماری‌های مهم جهانی گندم به جز زنگ‌ها؛ تنش‌های غیرزنده؛ کیفیت گندم؛ بهبود خواص تغذیه‌ای گندم با هدف ارتقای ایمنی غذایی و تغذیه‌ای؛ طرح آزمایشات در به‌نژادی گیاه؛ سیستم‌های تولید بذر برای حمایت از پذیرش سریع ارقام اصلاح شده گندم؛ مدیریت زراعی در آزمایشات اصلاح نژادی؛ یک قرن تجزیه و تحلیل ژنتیک سلولی و ژنوم: تاثیر بر بهبود عملکرد گندم؛ حفظ ذخایر ژنتیکی گندم، شناسایی منابع ژنتیکی دست‌نخورده گندم با هدف افزایش امنیت غذایی؛ مقاومت به بیماری؛ مقاومت به حشرات؛ پتانسیل عملکرد؛ کاهش اثرات گرما و تغییرات اقلیمی؛ تنش خشکی؛ سمیت و کمبود ریزمغذی‌ها در گندم؛ راهبردهای پیش‌اصلاح نژادی؛ کاربردی کردن شبکه‌های پژوهشی؛ ایجاد فنوتیپ مزرعه‌ای با پتانسیل بالا؛ انتخاب به کمک نشانگر مبتنی بر توالی بازها در گندم؛ کاربرد ویرایش ژنوم مبتنی بر نسخه‌برداری آرایه های مکانی ژن کریسپر-کاز برای اصلاح دقیق در گندم؛ تسریع دوره‌های اصلاح نژاد گندم؛ بهبود تولید و روش‌های اصلاح گندم با استفاده از مدل‌سازی گیاهان زراعی؛ و شاخص‌های تئوری و عملی انتخاب فنوتیپی و ژنومیکی عناوین سی و دو فصل این کتابند.
به گزارش ایبنا؛ انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد کتاب «به‌نژادی و به‌زراعی گندم، امنیت غذایی در عصر تغییر اقلیم» را با تالیف و ویراستاری متیو رینولدز و هانس یوآخیم براون و با ترجمه محمد کافی، زهرا کیامرثی و عاطفه میرزائیان، در ۶۲۳ صفحه رهسپار بازار کتاب کرده است.
نظر شما