حمید نوایی لواسانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ارتباط کتاب و ژانر علمی‌تخیلی با ایجاد انگیزه علمی در کودکان و نوجوانان برای اینکه بتوانند در آینده کارهای بزرگی انجام دهند، گفت: در شروع صحبت، من این دستاورد را که دانش‌آموزان عزیز ما توانستند در دوره هفدهم المپیاد نجوم و اخترفیزیک یک مقام بسیار عالی بیاورند و پنج مدال طلا بین ۲۵۰ دانش‌آموز از ۵۷ کشور جهان در کشور برزیل را به دست بیاورند به نوبه خود به همگی تبریک می‌گویم. این دستاورد واقعاً باعث افتخار است. از شما هم باید تشکر کرد که به این جرقه‌ها و اتفاقات قشنگی که در آسمان علمی کشور ما اتفاق می‌افتد توجه می‌کنید؛ به هر حال ما یک مقدار از فضایی که باید به لحاظ فرهنگی به آن توجه کرد دور هستیم و قهرمانان دیگر در رشته‌های دیگر به‌شدت جامعه ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند؛ ولی این بُعد قهرمانی در حوزه‌های علمی، واقعاً مهجور مانده و به آن کم‌توجهی شده است؛ به‌خصوص دانش‌آموزانی که آینده این جامعه به دستان آن‌ها رقم می‌خورد.

این نویسنده ادبیات علمی‌تخیلی افزود: این دانش‌آموزان کسانی هستند که می‌توانند جهت‌گیری‌های بزرگی را برای جامعه ما به وجود بیاورند. من مطمئن هستم این بچه‌هایی که موفق شدند در المپیاد مقام بیاورند، بی‌شک از تخیل علمی قوی برخوردار بوده‌اند؛ یعنی آن دوستانی که با نحوه کار در این المپیادها آشنا هستند و کارهایی را که انجام می‌شود و روش کاری را که صورت می‌گیرد می‌شناسند، می‌دانند که در آنجا یک بخشی از اتفاقی که می‌افتد، حل مسئله در حوزه نجوم و اخترفیزیک است و لازمه حل این مسائل و ارائه راهکارها از سوی دانش‌آموزان، یک تخیل علمی قوی است. ما نباید یادمان برود که به هر حال بزرگان حوزه علم، از جمله انیشتین، معتقدند که تخیل علمی از اطلاعات و دانش علمی مهم‌تر است و آنچه که علم را پیش می‌برد و افق‌های علم را به سمت موضوعات تازه‌ای پیش می‌برد و باعث حیرت ما در این حوزه می‌شود، تخیل علمی است؛ بنابراین من این دستاورد را با ادبیات و بعد ادبیات علمی‌تخیلی و اصولاً ادبیات داستانی که تخیل را در خواننده پرورش می‌دهد، پیوند می‌دهم.

این پژوهشگر در توضیح بیشتر پیوندی که ادبیات به‌ویژه ادبیات علمی‌تخیلی با انجام کارهای بزرگ علمی دارد، بیان کرد: کتاب‌های حوزه داستان علمی و رمان‌های علمی، نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در پرورش تخیل علمی دارند و تخیل علمی، تخیل سازنده است؛ یعنی جهت‌دهی آن در جهت ساخت‌وساز و تغییر شرایط زندگی بهتر است. به هر حال ما از طریق ادبیات علمی‌تخیلی، یاد می‌گیریم که زندگی قابل تغییر است؛ یعنی زندگی و دنیای پیرامون‌مان را با شناخت این قوانین می‌توانیم به خدمت بگیریم، آن را تغییر بدهیم و برای زندگی بهتر خود از آن استفاده کنیم؛ بنابراین می‌توانیم بگوییم که رشد بینش علمی را در مخاطب، ادبیات علمی‌تخیلی به همراه دارد و از همه مهم‌تر اینکه تخیل ما را پرواز می‌دهد. کتاب‌های خوب علمی‌تخیلی و داستان‌های علمی، تخیل ما را گسترش می‌دهند، پرواز می‌دهند و درواقع موقع داشتن تخیل علمی هیچ محدوده‌ای نمی‌بینیم و احساس می‌کنیم که می‌توانیم به تمام افق‌های علمی فکر کنیم. ادبیات علمی‌تخیلی به خودباوری ما و رشد شخصیت ما به‌شدت کمک می‌کند و تفاوت بین افراد در این حوزه نوع تفکر، باور و تخیلی است که دارند و هیچ تفاوت دیگری وجود ندارد.

نوایی لواسانی در ادامه گفت: یک دانش‌آموزی با قدرت تخیل، تقویت بینش علمی و شخصیتش به چنان خودباوری و خودسازی‌ای می‌رسد که می‌تواند با اعتمادبه‌نفس، تمام مسائل علمی را در مسابقاتی که دارد حل کند و اعتمادبه‌نفس و خودباوری را از طریق رشد تخلیش داشته باشد. پس می‌خواهم دفاع کنم از ادبیات و به‌خصوص ادبیات علمی‌تخیلی و داستان‌های علمی که به‌شدت به ما کمک می‌کنند. اکنون جامعه‌ای داریم که تعداد دانش‌آموزانش کم نیست. هرساله چیزی نزدیک به ۱۵، ۱۶ میلیون دانش‌آموز شروع به تحصیل می‌کنند و بسیار مهم است که امروزه در نظام آموزش و پرورش ما به ادبیات و ادبیات علمی‌تخیلی توجه ویژه‌ای شود. بچه‌ها آینده این جامعه را رقم می‌زنند و به جای من و شما می‌آیند و در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند و هرکسی که تخیل قوی‌تری داشته باشد، می‌تواند سازنده‌تر باشد و جامعه را پیش ببرد. حرکت جامعه ما برمی‌گردد به تخیل جمعی ما که سازنده است و رو به آینده. تخیل علمی و تخیل سازنده و ادبیات علمی‌تخیلی حتی باور یک جامعه را به سمت آینده تغییر می‌دهد.

حمید نوایی لواسانی در پاسخ به این سوال که «چه کتاب‌هایی را به نوجوانان علاقه‌مند به این حوزه پیشنهاد می‌دهد؟» گفت: معمولاً در حوزه کتاب‌های علمی و تخیلی از آثار آیزاک آسیموف بسیار یاد می‌شود. آیزاک آسیموف یکی از نویسندگان خوب حوزه کتاب‌های علمی و تخیلی است و بچه‌ها به راحتی می‌توانند با آثارش ارتباط برقرار کنند. مثلاً مجموعه کتاب‌هایی که راجع‌به نجوم نوشته است و سایر آثارش که خیلی مشهورند. البته چهره‌های دیگری هم هستند که می‌توان از آن‌ها نام برد؛ اما آسیموف، شخصیت برجسته‌ای است که آثارش چند ویژگی خیلی خوب برای بچه‌ها دارد؛ مانند کنجکاوی و پرسش‌گری که جزو ویژگی کارهایش است و وقتی که شما آثارش در حوزه نجوم را می‌خوانید به‌شدت علاقه‌مند می‌شوید که کتاب بعدی و بعدی را بخوانید و این سوال‌ها و پرسش‌ها شما را در دنیای نجوم و علوم غرق می‌کند. من فکر می‌کنم این چهره می‌تواند با بچه‌ها ارتباط خوبی برقرار کند. ضمن اینکه آثار علمی‌تخیلی هم خیلی زیاد است؛ بچه‌ها به سمت هر اثری که بروند به نظرم حظ وافری می‌برند.

این نویسنده و منتقد ادبی کودک و نوجوان در پایان صحبت‌های خود عنوان کرد: با توجه به اینکه این دانش‌آموزان در آستانه شروع سال تحصیلی این اتفاق بزرگی را رقم زدند، خواهشم این است که واقعاً رسانه‌های ما به این موضوع توجه کنند و به سراغ این بچه‌ها بروند و با ذهنیت‌شان، با نگاه‌شان، با تلاش‌هایشان و دردهایشان آشنا شوند و به دیگران نشان دهند که این افراد تلاش کردند و به اینجا رسیدند. در آستانه سال تحصیلی جدید، ما باید از این بستر یک فضای زیبا و قشنگ برای علم‌آموزی در سال جدید برای بچه‌ها به وجود بیاوریم تا همه دانش‌آموزان حس کنند با توجه به استعدادهایی که دارند در همه حوزه‌ها از جمله علوم، ما فاصله‌ای با دستاوردهای جهانی نداریم. واقعاً باید دانش‌آموزان را تشویق کنند در این وضعیت نه‌چندان جالبی که در حوزه آموزش و پرورش وجود دارد و با تحولاتی هم که الان دارد به وجود می‌آید مثل سرکار آمدن وزیر جدید؛ بنابراین باید با یک رویکرد متفاوت، تخیل سازنده و نگاه پژوهشی را در بچه‌ها تقویت کنیم. این کار سختی نیست که در آستانه سال تحصیلی جدید بچه‌ها را با بینش علمی رشد بدهیم.