سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حضرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو توسط مامون خلیفه عباسی به بهانه برگزیده شدن ایشان به ولایتعهدی فراخوانده شد و این مساله زمینه ساز هجرتی تاریخی و تمدن ساز شد که در نیشابور با بیان حدیث سلسله الذهب به نقطه اوج خود رسید.

امام رضا (ع) حدود هزار و ۲۵۰ سال قبل در سال ۱۴۸ هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. پدر ایشان امام موسی بن جعفر (ع) امام هفتم شیعیان و مادرشان بانویی بزرگوار و خردمند به نام نجمه بود.

امام رضا علیه السلام پس از شهادت پدر بزرگوارش، در سال ۱۸۳ هجری در ۳۵ سالگی به امامت رسید. مامون خلیفه عباسی که از قدرت و نفوذ امام رضا (ع) در میان مردم هراس داشت به بهانه انتخاب ایشان به ولایتعهدی، امام رضا (ع) را از مدینه به مرو مرکز خلافت خود فرا خواند.

هجرت امام رضا (ع) یک مهاجرت سیاسی اجباری بود که در سال ۲۰۰ هجری انجام شد و مامون دستور داد امام رضا (ع) را از مسیر بصره، اهواز و فارس به مرو ببرند. در این مسیر امام رضا (ع) از شهرهای نباج، بصره، اهواز، اربق (اربک)، ارجان (بهبهان)، ابرکوه (ابرقوه)، ده شیر (فراشاه)، یزد، قدمگاه خرانق (مشهدک)، رباط پشت بادام، نیشابور، قدمگاه نیشابور، ده سرخ، توس و سرخس گذشتند و به مرو رسیدند.

در جریان هجرت امام رضا (ع) و استقبال مردم از ایشان در نیشابور و بیان حدیث سلسلة الذهب، حکومت عباسی به شدت وحشت زده شد. هرچند در مورد تاریخ ورود امام رضا (ع) به نیشابور اختلاف نظر وجود دارد و برخی این زمان را به اوایل زمستان نسبت می‌دهند، اما به هر حال استقبال پرشور و بیان حدیث گهربار سلسله الذهب برگ زرینی در تاریخ نیشابور است.

امام رضا (ع) در اجتماع هزاران نفری مردم مشتاق آن روز نیشابور در حالی که سوار بر هودج بودند فرمودند پدرم موسی کاظم به نقل از پدرش جعفر صادق از پدرش محمد باقر از پدرش علی زین العابدین از پدرش حسین از پدرش علی بن ابی طالب و ایشان از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ایشان از جبرئیل به من گفت شنیدم پروردگار سبحانه و تعالی می‌فرماید: «کلمه لا اله الا الله دژ من است هر که آن را بگوید به دژ من وارد گشته است و آنکه به دژ من وارد شده از عذاب من ایمن و آسوده است.» سپس پرده هودج را افکندند و رفتند و پس از چند گامی که هودج حرکت کرد دوباره پرده را کنار زدند و فرمودند: البته این امر شرط و شروطی دارد و من از شروط آن هستم.

راویان این حدیث همگی امامان معصوم هستند تا به پیامبر (ص) و جبرئیل و سرانجام به خداوند می‌رسد. به همین دلیل این حدیث را «سلسلة الذهب» به معنای «زنجیرۀ زرّین» توصیف و نام گذاری کرده‌اند. طبق برخی گزارش‌ها، همزمان با نقل حدیث، بیش از بیست هزار نفر آن را مکتوب کردند.