به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نازنین خلیلی‌پور، دانش‌آموخته فرهنگ و زبان‌های باستانی و مولف کتاب «ارتهه شاستره؛ سیاستنامهای از هند باستان» در نخستین نشست از سلسله نشست‌های علمی دانش‌آموختگان پژوهشکده زبان‌شناسی با عنوان «آئین شهریاری در اَرتَهه شاستره» که از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، گفت: تعریف آئین شهریاری در واقع بر اساس آنچه که در نظر ماست شیوه زندگی پادشاه با شیوه‌های اداره کشور، انعقاد صلح، هم پیمانی و شیوه‌های حکومتداری است.
وی افزود: «ارتهه» به معنی سود، هدف، علت و ثروت و «شاستره» به معنی آموزه است که بر روی هم به معنی کتاب مصالح کشور یا سیاستنامه است. در «ارتهه شاستره» به زبان سانسکریت کلاسیک اصول کشورداری و تمام موضوعات کشورداری آمده است. این کتاب بین ۲۹۶ پیش از میلاد تا ۳۳۱ پیش از میلاد یعنی در اواخر عهد هخامنشی نوشته شده است. این آموزه‌ها شامل ۱۵ کتاب است که در زبان سانسکریت ۱۸۰ فصل و ۱۵۰ بخش دارد.
خلیلی‌پور بیان کرد: فصل‌بندی دقیقی است که «کاوتیلیه»، مولف احتمالی این کتاب تمام فصل‌بندی‌ها را به صورت دقیق شرح می‌دهد. هر بند ۱۶ هجا دارد. خود کتاب را می‌توانیم پیرو ارتهه شاستره‌نویسی در هند بدانیم. مسائل سه‌گانه هندی‌ها بر سه بخش «دهرمه» (اخلاق) که برای هندیان بسیار مهم است، «ارتهه» (ثروت، مادیات، انتفاع مسائل سیاسی و اقتصادی) شاخه‌ای از مشغولیات هندی‌ها است که به سوی «کامه» به پیش می‌رود.
وی با بیان اینکه شاستره‌نویسی نوعی ادبی در هند است، گفت: شاستره‌نویسی بر مسائل سیاسی، اقتصادی و مادی تکیه دارد. در این کتاب در بخش کلیات و قبل از فصل نخست در مورد نظام‌های فکری در هند بحث شده است. همچنین ایجاد و اداره مسائل اقتصادی، اجتماعی و حقوقی را مطرح می‌کند. در مورد روابط بین‌الملل و سیاست بحث می‌کند که ما اینها را در سیاست‌نامه‌های ایران نمی‌بینیم.
خلیلی‌پور افزود: بند اول می‌گوید این «ارتهه شاستره» مجموعه‌ای از همه ارتهه شاستره‌هاست و هدف خود از ارتهه شاستره‌نویسی را شرح می‌دهد. به دست آوردن سرزمین و حفظ سرزمین از وظایف پادشاه است. تمام مسائل کتاب در قالب آئین شهریاری بیان می‌شود. ویژگی خاندانی که پادشاه از آن انتخاب می‌شود، ذکر می‌شود. در این کتاب بیان شده است که جنگ برای حفظ سرزمین ضروری است. شاه نیکبخت کسی است که به آرامش مردم توجه داشته باشد. ایجاد دولت رفاه هدف شاه است و وارد مسائل اخلاقی و دینی نمی‌شود و واقع‌گرا است. حتی برای انتخاب شاهزاده اگر جان او در خطر باشد، می‌تواند بقیه شاهزاده‌ها را بکشد. در مواجهه با امر سیاسی نفی ملی را مهم تلقی می‌کند. در امور حقوقی و اداری شایستگان را به کار می‌گمارد. در آغاز فصل چهارم توضیح می‌دهد که برای پیگیری مسائل حقوقی باید همواره با آگاهان و مشاوران رایزنی کند.
وی بیان کرد: در طبقات هند پادشاه بعد از برهمنان قرار دارد و دسترسی به منابع از بالای هرم به پایین متفاوت است. نکته جالب در این کتاب این است، با وجودی که برهمنان در راس هرم قرار دارند اما پادشاه همه کاره است. نکته بعدی قابل توجه در کتاب توجه به عصای شاهی است. عصای شاهی ضامن منطق، وداهای سه‌گانه و فراهم آوردن امنیت یعنی حکومتداری است. دانش حکومتداری به این موضوع تکیه دارد که چیزی را که نداریم، به دست بیاوریم و چیزی را که داریم حفظ کنیم و به شایستگان بدهیم.
مولف کتاب «ارتهه شاستره» در ادامه گفت: اگر از این عصا استفاده کنید و به مردم زیاد فشار بیاورید، حتی جنگل‌نشین نیز بر شما خشم می‌گیرد و این رویه سبب آشفتگی مملکت خواهد شد. وقتی هرج و مرج باشد، شاه‌ماهی‌های بزرگ ماهی‌های کوچک را می‌بلعند و حکومتداری قرار است از این جلوگیری کند. در واقع امروزه توماس هابز هم به جدال انسان‌ها و به اهمیت مشورت با سالخوردگان اشاره می‌کند. عصای شاه امنیت و ضمانت زندگی را تائید می‌کند. اساس این عصا بر آموزش است و به همین سبب تمرین فقط خمیره مستعد را می‌پرورد. نظام آموزشی فقط به افرادی قادر به آموزش است که ویژگی‌های خاص داشته باشند. در بند شش بیان می‌کند که در هر صورت آموزش و تمرین مهم است.
خلیلی‌پور افزود: بر اساس این کتاب شاه باید همیشه با پیران و خردمندان همنشینی کند. به اهمیت مطالعه و شنیدن اشاره می‌کند. شاه اگر شناخت و آگاهی به دست آورد به عمل ختم می‌شود. شاهی که نظام دانشی را خوب تعلیم دیده، خواهان انتقال به زیردستان است و همه را بهره‌مند می‌کند که فایده‌اش به خودش می‌رسد. اگر کسی دانش را خوب آموخته باشد، می‌تواند حواس پنجگانه را مهار کند. شاهی که حواس پنجگانه‌اش را مهار نکند، خیلی زود نابود می‌شود.
وی بیان کرد: بخش هفتم ویژگی‌های پادشاه پارسا را بیان می‌کند. به اهمیت جاسوسان اشاره می‌کند، زیرا با کمک جاسوسان است که پادشاه از سراسر کشور خبر دارد. پادشاه از حواسش از هر جهت مراقبت می‌کند، اعمال قدرت می‌کند، دائم تعلیم می‌بیند و با مردم در ارتباط است. کارهای نیک انجام می‌دهد و خودش را در چشم مردم عزیز می‌کند. نباید نظم خدشه‌دار شود زیرا باعث نابودی کل سیستم خواهد شد. «ارتهه» اساس دهرمه و کامه است. یعنی ثروت بسیار مهم است و اخلاق و لذت‌ها نیز در ادامه خواهد آمد.
دانش‌آموخته فرهنگ و زبان‌های باستانی در ادامه گفت: بخش هشتم در مورد معین کردن وزیران است. پادشاه می‌تواند همکلاسی‌های خود را وزیر کند، زیرا پاکی آنها بر او آشکار است. کسانی که شاه رازهای آنها را می‌داند. اینکه وزیر صرفاً وفادار باشد، درست نیست بلکه باید خردمند باشد. در این مورد نظرهای مختلفی وجود دارد. در این کتاب به اهمیت تجربه نیز اشاره شده است، بخش نهم به تعیین مشاوران و روحانیان اشاره دارد. کتاب آزمون‌های مخفی برای پاکی و ناپاکی وزیران دارد. آزمون دهرمه، آزمون ارتهه، آزمون کامه و آزمون ترس از جمله آزمون‌هاست. بخش یازدهم به نهاد جاسوسان اشاره دارد که ویژگی‌های خاصی دارند.
وی افزود: بعد از ویژگی‌های فردی به موضوعات جنگی می‌رسیم که به جنگ آشکار، پنهان و خاموش اشاره دارد. در کتاب آمده است که عادلانه‌تر این است که جنگ آشکار داشته باشند اما مصالح کشور در اولویت است. جاسوس‌ها و زن‌ها بهترین وسیله برای جنگ خاموش هستند. از ماموران مخفی، آدم‌کش‌ها و دروغ نیز می‌توان برای مصالح کشور بهره برد. نظر کاوتیلیه بر این است که پادشاه نیازی به دفاع از مشروعیت خود ندارد و باید از هر راهی قدرتش را افزایش بدهد. باید اداره کشور به دست افراد صاحب صلاحیت سپرده شود.
خلیلی‌پور بیان کرد: پادشاه می‌تواند با این آموزه همه شاهان محلی را یکی کند و در واقع تمام آموزه‌های این کتاب هند را یکپارچه کرد و همه تحت یک امپراتوری درآمدند. در کل آیین شهریاری در ارتهه شاستره توجیه منطقی حکومتداری در نظام‌های فکری هند است. کتاب حکایت‌پردازی ندارد، چند خردمند اصلی دارد اما تمثیل ندارد. قدرت پادشاه را در داشتن قدرت و سپاه می‌داند و جدایی دین از سیاست هم در آن به چشم می‌خورد. آیین شهریاری، توجه به اقتصاد و مسائل حقوقی و هر چه که در قلمرو پادشاه وجود دارد باید در ید قدرت او باشد و اگر یکی از اینها فرو بریزد، پادشاه فرو می‌ریزد.
همچنین مینا کام‌بین، دبیر علمی نشست گفت: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بنا دارد به صورت ماهانه سلسله نشست‌هایی را برای دانش‌آموختگان برگزار کند و هر بار یکی از دانش‌آموختگان در مورد پایان‌نامه‌ای که در دانشکده گذراندند، سخنرانی ارائه کنند. نخستین نشست به «آئین شهریاری در اَرتَهه شاستره» اختصاص دارد که توسط نازنین خلیلی‌پور، دانش‌آموخته فرهنگ و زبان‌های باستانی ارائه می‌شود.
نظر شما