سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مهدیه سادات نقیبی: کتاب «جهان مکتوب؛ چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد» نوشته مارتین پوکنر با ترجمه علی منصوری از نشر بیدگل، به تازگی به چاپ ششم رسیده است. این کتاب در میان آثاری قرار دارد که به شکلی تحلیلی به نقش ادبیات در ساختار تاریخ و فرهنگ جوامع می‌پردازد. «جهان مکتوب» سفری یگانه به قلب تاریخ و ادبیات است که پوکنر در آن با بررسی داستان‌های بزرگ و تأثیرگذار، نشان می‌دهد که چگونه ادبیات توانسته به شکل‌گیری هویت‌ها و تحولات بزرگ تاریخی کمک کند. در این میان، یکی از داستان‌های مهم معاصر که تأثیر زیادی در ادبیات و فرهنگ عمومی داشته، مجموعه «هری پاتر» نوشته جی. کی. رولینگ است. این داستان که در دنیای فانتزی خود ریشه در دغدغه‌ها و تجربیات واقعی نوجوانان دارد، از دیدگاهی که پوکنر مطرح می‌کند، مثالی از قدرت ادبیات در تغییر نگرش‌ها و تفکرات جامعه است.

مارتین پوکنر در کتاب خود، با بررسی ادبیات به‌عنوان عنصری که فراتر از مرزهای زبانی و زمانی عمل می‌کند، به بررسی داستان‌های ماندگار و تأثیرگذار بر تاریخ می‌پردازد. داستان‌هایی که مانند «هری پاتر» با پیچیدگی‌های خاص خود، توانسته‌اند جامعه‌های گوناگون را به‌هم پیوند دهند. داستان‌های هری پاتر، در این نگاه کلی به ادبیات و تاریخ، یکی از نمونه‌های مهمی است که به خاطر ماهیت فانتزی و اجتماعی خود، درون‌مایه‌های گوناگونی از زندگی واقعی نوجوانان و مسائل جامعه را در دل خود جای داده است.

«هری پاتر» در نگاه اول ممکن است یک داستان تخیلی و فانتزی به‌نظر برسد، اما با مطالعه عمیق‌تر متوجه می‌شویم که این اثر وامدار سنت‌های داستان‌نویسی تاریخی و کلاسیک است. همانطور که پوکنر به تأثیر داستان‌های قدیمی بر شکل‌دهی فرهنگ‌های مختلف اشاره می‌کند، هری پاتر نیز از عناصر برجسته‌ای در ادبیات گذشته بهره‌برداری کرده است. به عنوان مثال، رولینگ با تلفیق عناصر اسطوره‌ای، جادوگری و مسائل اجتماعی معاصر، جهانی خلق کرده که ریشه در رمان‌های مدرسه‌ای و ادبیات جوانان دارد. مارتین پوکنر در کتاب «جهان مکتوب» اشاره می‌کند که ادبیات همواره از دنیای واقعی الهام گرفته و هم‌زمان بر آن تأثیر گذاشته است. در مورد هری پاتر نیز می‌توان گفت که این مجموعه با پرداختن به موضوعاتی چون هویت، عدالت، دوستی و نابرابری، توانسته است تأثیرات اجتماعی بزرگی در میان مخاطبان جوان و حتی بزرگسال به‌جا بگذارد. این اثر، همچون دیگر آثار ادبی مهم، از عناصر تاریخی و اجتماعی الهام گرفته و نقش خود را در شکل‌دهی به تاریخ فرهنگی و ذهنی معاصر ایفا کرده است.

اقتباس‌های سینمایی از آثار ادبی همواره چالش‌هایی با خود به همراه داشته است. در مورد مجموعه «هری پاتر»، فیلم‌ها توانستند تجربه‌ای بصری از دنیای جادویی رولینگ ارائه دهند که مخاطبان را به شدت جذب کرد. فیلم‌ها با موفقیت در بازآفرینی جادوی این جهان فانتزی، توانستند به تعمیق تجربه مخاطبان کمک کنند، اما همزمان با انتقاداتی نیز مواجه شدند. برخی منتقدان معتقد بودند که فیلم‌ها به دلیل محدودیت زمانی و قالب سینما، نتوانستند عمق احساسی و فلسفی داستان‌های هری پاتر را به‌خوبی منتقل کنند. نکته‌ای که در مورد اقتباس‌های سینمایی هری پاتر جالب توجه است، استفاده هوشمندانه از فناوری و جلوه‌های ویژه بود که به‌طور چشمگیری دنیای جادویی کتاب را زنده کرد. این فیلم‌ها، همچون بسیاری از اقتباس‌های موفق دیگر، با تأکید بر قدرت تصویر، توانستند بخش‌های مختلف داستان را برای مخاطبان ملموس‌تر سازند. با این حال، یکی از چالش‌های بزرگ این اقتباس‌ها، جدا کردن مخاطب از تخیل شخصی بود. خوانندگان هری پاتر در هنگام مطالعه، تصویری ذهنی از دنیای جادویی رولینگ در ذهن خود ساخته بودند، اما فیلم‌ها این تصاویر را به شکل مشخصی برای آن‌ها بازنمایی کردند که شاید با تخیلات آنها هم‌خوانی نداشت. مجموعه هری پاتر نه تنها در دنیای ادبیات جوانان تحول‌آفرین بود، بلکه در فضای اجتماعی و فرهنگی نیز تأثیرات عمیقی برجای گذاشت. موضوعاتی چون دوستی، همبستگی، مقابله با زورگویی و اهمیت ارزش‌های اخلاقی که در کتاب‌های هری پاتر مطرح می‌شوند، به نسل جدید یادآوری کردند که فانتزی‌ها نیز می‌توانند آینه‌ای از واقعیت باشند. مارتین پوکنر در «جهان مکتوب» به نقش حیاتی داستان‌ها در شکل‌دهی به ادراک ما از جهان و جامعه اشاره می‌کند، و هری پاتر نیز نمونه‌ای بارز از این نقش است. این مجموعه داستان‌ها با پرداختن به مسائلی مانند تبعیض نژادی، اختلاف طبقاتی و فساد سیاسی، توانست پلی میان فانتزی و واقعیت ایجاد کند. بسیاری از نوجوانان که با این داستان‌ها بزرگ شدند، مفاهیم اجتماعی و اخلاقی را از طریق این آثار آموختند و این تأثیرات حتی در جنبش‌های اجتماعی معاصر نیز مشهود است.

کتاب «جهان مکتوب» اثر مارتین پوکنر به‌خوبی نشان می‌دهد که ادبیات چگونه می‌تواند به تاریخ و فرهنگ ما شکل دهد. مجموعه «هری پاتر» یکی از نمونه‌های معاصر است که با الهام از عناصر تاریخی و فرهنگی، توانسته است تأثیرات ماندگاری بر ادبیات و سینما بگذارد. با بررسی اقتباس‌های سینمایی این اثر، می‌توان به قدرت تصویر و ادبیات در انتقال مفاهیم پیچیده به مخاطبان پی برد. هری پاتر، هم به‌عنوان یک اثر ادبی و هم به‌عنوان یک پدیده سینمایی، همچنان یکی از آثار تأثیرگذار و پرمخاطب زمان ماست.