به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بندرعباس، کتابِ «معماری صفوی قزوین تختگاه شاه تهماسپ یکم» نوشته محمود دهقانی پیشینه ساختمان‌های کاخ و باغ‌های روزگارِ شاه تهماسپ یکم قزوین را بررسی کرده و سرگذشتِ روزگار نخستِ شهرسازی پس از جا به جایی تختگاه از تبریز به قزوین را همراه با نقشه‌ها و عکس‌های نو و کهن آشکار می‌کند.

جا به جایی تختگاه در اندیشه شاه اسماعیل بنیان‌گذار دودمان صفوی بود. پس از مرگ او فرزندش شاه تهماسپ اندیشه پدر را دنبال و پایتخت ایران را از تبریز به قزوین جا به جا کرد. این شهر بر سرِ راه‌های بازرگانی قرار داشت و پایگاهی کلیدی برای داد و ستد به شمار می‌رفت.

از روزگار پیش از اسلام تا پس از آن نیز پیشینه فرهنگی قزوین برجسته و ارج و ارزش بالایی داشت. از سوی دیگر از مرزهای عثمانی نیز دور بود. شاه تهماسپ یکم در سال ۹٥۱ هجری برابر با ۱٥۴۴ میلادی دست به کار جا به جایی پایتخت شد.

محمود دهقانی دانش آموخته در دوبی، مادرید و سیدنی، برای پژوهش در باره برجا مانده‌های ساختمانی روزگارِ شاه تهماسپ یکم صفوی از سوی دانشگاه چند بار به قزوین سفر کرده است. وی با اشاره به گزارش جهانگردان اروپایی می‌نویسد زیبایی خانه‌ها در میان درختانِ باغِ شادابِ کاخ صفوی قزوین به گونه‌ای بوده که شاه حتی پبرای گردش نیز سال‌ها از کاخ قزوین بیرون نرفت. شاه تهماسپ یکم بیش از نیم سده فرمانروای ایران بود.

دهقانی با بررسی سفرنامه‌های جهانگردان، بازرگانان و مبلغان مذهبی مسیحی اروپایی و پیشینه نگاران ایرانی، برای شناساندن دودمان صفوی به خوانندگان کتاب خود، در چهار فصل به پیشینه این دودمان پرداخته و مذهب صفویان، تاخت و تاز عثمانی، خانقاه و ریشه آن دودمان را واکاوی می‌کند.

در این کتاب نه تنها گلبانگ صفوی در اروپا بلکه به پیشروی امپراتوری عثمانی در شرق اروپا نیز اشاره می‌شود. برای تحقیری که عثمانی‌ها نسبت به مسیحیان داشتند، اروپاییان ناچار رو به سوی امپراتوری صفوی ایران نهادند.

این پژوهشگر، خواننده را نخست با پیشینه این دودمان آشنا کرده، آنگاه به شهرسازی و طرح آب برای پیشرفت می‌پردازد و با نقشه‌های نو و کهن موقعیت قزوین پایتخت آن روزگار ایران را نشان می‌دهد.

سردرِ عالی قاپوی کاخِ دل انگیز قزوین و دگرگونی پشت سر گذاشته با ستون نماهای زیبای چسبیده به ساختمان و به ویژه هنر بی همتای آجر چینی سقف و زیورآرایی دروازه را توصیف می‌کند. پس از آن به «ارشی خانه» یا آن گونه که در روزگار سعد السلطنه پس از بازسازی چهلستون نام گرفت، می‌پردازد. همچنین حوض سنگ مرمر، پنجره چشمه چشمه (مشبک)، نقشه ساختمان، نگارگری، زیورهای آهوپاکاری (مقرنس) با ازاره توانمند این ساختمان بررسی می‌شود.

محمود دهقانی بر این باور است که نگهداری از برجا مانده‌های صفوی و دودمان‌های پیش از آن در قزوین روزگارِ کنونی و بازسازی ساختمان‌ها از سوی وزارتِ میراث فرهنگی نه تنها گذشته را در آینه امروز بازتاب می‌دهد بلکه ثروتی نیز فراهم می‌آورد تا پس از خشکیدنِ چاه‌های نفت بتواند به قزوین و سراسر کشور سود برساند.

برجا مانده های کاخ صفوی قزوین که روزی سلطان بایزید عثمانی به آن‌جا آمد و پناهنده شد، جایی که خان عالم ایلچی هند با ده زنجیر فیل هدیه به این سرزمین پا نهاد، ارزشمند است و می‌بایست از آن نگهداری شود. این برجا مانده‌ها آیینه بازتاب رویدادهاست. هرچند عالی قاپو سر بریدن و فتنه‌های ریز و درشت ایل ها و برخی از قزلباشان را دید، ولی بیشتر از هرچیز جای پایکوبی و جشن شاهزادگان و سرشناسان قزوین و برپایی جشن‌های نوروز باستانی همراه با هماوردی ورزش چوگان و رقص و موسیقی نیز بود.این دروازه گواه گردهمایی شاعران وهنرمندان نگاره گر پیرامون شاه تهماسپ درکاخ بود. بنابراین قزوین جایگاه بزرگی در پیشینه هنر ملی ایران دارد.

به گزارش ایبنا، کتابِ «معماری صفوی قزوین تختگاه شاه تهماسپ یکم» نوشته محمود دهقانی با قلمی روان در ٣۲۲ صفحه به قطع وزیری به همت انتشارات «جستارنامه فرهنگ و هنر اسلامی» دفتر بندرعباس مرکز استان هرمزگان به چاپ رسیده است.