سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جواد لگزیان: دومین جلد کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» با جلد سبزرنگ یک راهنمای کاربردی برای کنترل آلودگی هوا، آب و خاک‌، رویارویی با حریق، بیماری و همچنین ساماندهی محیط کار است.

این کتاب با بیان شیوه‌های عملیاتی کنترل آلودگی به صنایع امکان می‌دهد در جهت ایجاد یک محیط کاری استاندارد گام بردارند. در مرحله بعدی کتاب تلاش دارد تا در مبحث مدیریت ایمنی با توضیح مسائل مربوط به حفاظت فردی و مدیریت حریق به مدیران رهنمود دهد که چگونه محیط ایمنی برای کار تدارک ببینند.

آنگاه کتاب با توجه به تجربه بیماری کرونا به موضوع بهداشت در محیط کار پرداخته و تاکید دارد یکی از بهترین راهبردهای پیشگیری بیماری، شکستن چرخه عامل بیماری یعنی ویروس بر اساس اصول مدیریت سلامت است. در نهایت کتاب مقوله ساماندهی محیط کار را مطرح و تصریح می‌کند، مدیر ارشد یک سازمان باید به مسأله ساماندهی محیط کار اعتقاد راسخ داشته باشد تا بتواند بهترین مدیریت را در زمینه ایمنی، سلامت و محیط زیست داشته باشد.

هر فصل این کتاب برای دانشجویان یک درس دو واحدی به شمار می‌رود. همچنین محتوای هر فصل مانند جلد اول از ویژگی اختصار و کاربردی بودن برخوردار است تا کارشناسان و مدیران صنعت بتوانند آن را به عنوان یک راهنمای کاربردی و نه کتابی صرفاً با مطالب تئوری، همیشه در دسترس خود داشته باشند.

در نخستین فصل کتاب به نام «کنترل آلودگی هوا» در ابتدا آلودگی هوا تعریف و انواع آلاینده‌های اصلی هوا معرفی می‌شود و سپس با استراتژی‌های مدیریت کیفی هوا آشنا می‌شویم و در انتهای فصل روش‌های کاهش آلاینده‌های هوا، ذرات و بخارات آلی در صنایع را مطالعه خواهیم کرد.

در دومین فصل «کنترل آلودگی آب» ابتدا انواع مختلف آلاینده‌های آب معرفی و سپس روش‌های کاهش یا حذف املاح محلول آب، فلزات سنگین و روش‌های حذف گازها از آب و فاضلاب بیان شده است. فرآیندهای مختلف تصفیه فاضلاب و مراحل مختلف آن در ادامه تشریح شده است. «کنترل آلودگی خاک» عنوان فصل سوم است که ویژگی‌های خاک به ویژه بافت خاک، مفهوم آلودگی خاک و انواع آلاینده‌های خاک بویژه پلاستیک‌ها و میکروپلاستیکها از اهم مطالب آن است و آنگاه پیرامون فناوری‌های اصلاح و بهبود خاک‌های آلوده توضیح لازم آمده است. در چهارمین فصل «ارزیابی اثرات توسعه» با ابزارهای مدیریت محیط زیست آشنا می‌شویم و فرایند ارزیابی اثرات توسعه و مراحل آن را بررسی و با روش‌های تجزیه و تحلیل اثرات بویژه روش ماتریس آشنایی حاصل خواهیم کرد. پنجمین فصل «مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت محیط زیست» به مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت هوا، مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت آب، مدل‌های ارزیابی سریع کیفیت خاک و مدل‌های ارزیابی سریع محل دفن مواد زائد پرداخته است. ششمین فصل کتاب «تجهیزات حفاظت فردی» مخاطب را با تجهیزات حفاظت فردی شامل حفاظت سر، چشم و صورت، وسایل حفاظت تنفسی، دست و بازو، پا و ساق پا، و حفاظت شنوایی و انواع آنها آشنا و استانداردهای مربوط به هر یک را توضیح می‌دهد تا فرد بتواند وسیله مناسب حفاظت فردی را در شرایط مختلف انتخاب کند. هفتمین فصل «مدیریت حریق» به علل بروز حریق، کلاس‌های مختلف حریق، سیستم‌های عامل کنترل حریق و سیستم‌های غیر عامل کنترل حریق اختصاص یافته و فناوری‌های جدید کنترل حریق را به‌طور کامل توضیح می‌دهد. «کنترل بیماری‌های اپیدمیک در محیط کار» در فصل هشتم مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل درباره مفهوم اپیدمی و پاندمی و بیماری‌های مختلف در این زمینه، عوامل مؤثر بر انتشار بیماری‌های واگیردار و شیوه‌های پیشگیری و کنترل کووید -۱۹ در محیط‌های کاری مطالب مبسوطی آمده است. در نهمین فصل کتاب «اصول ساماندهی محیط کار» این فرایند حیاتی و نحوه اجرای آن شامل پاکسازی، نظم و ترتیب، پاکیزه‌سازی، استانداردسازی و انضباط را مرور می‌کنیم تا بتدریج به اصول مختلف مربوط به هر یک تسلط پیدا کنیم.

در فراز مهم کتاب «اصول ساماندهی محیط کار» درباره نظام آراستگی محیط کار یا 5s می‌خوانیم که این سیستم در پی افزایش کیفیت محصول، تقویت روابط انسانی، تعیین معیارهایی برای حذف لوازم و فعالیتهای غیرضروری، ایجاد محیط دلپذیر کاری، دسترسی سریع به اقلام و تجهیزات، کاهش تعداد حوادث ناخواسته و بهبود همه‌جانبه فضای کاری است.

5s متشکل از پنج کلمه ژاپنی است که با حرف s آغاز می‌شود. ساماندهی (Seiri) یعنی هنر مدیریت اشیا، نظم و ترتیب Seiton)) افزایش قابلیت دسترسی اقلام، نظافت و پاکیزگی Seiso)) حذف کامل آلودگی، استانداردسازی Seiketsu)) مشخص کردن استاندارد برای اقلام اداری، دستگاه‌ها و مواد و انضباط (Shitsuke) ایجاد عادات مطلوب در حیطه کاری مانند رعایت مقررات ایمنی.

در نخستین بخش یعنی ساماندهی یا پاکسازی، جداسازی اقلام به سه دسته ضروری، غیرضروری و لوازمی که در حال حاضر مورد نیاز نیستند، صورت می‌پذیرد. در این راستا باید اشیا را ابتدا تفکیک و بعد تعمیر یا تعویض کرد. دومین بخش نظم و ترتیب می‌گوید باید طوری محیط کار منظم باشد که با توجه به قانون سی‌ثانیه، وقتی ابزاری لازم است، تنها در مدت سی ثانیه پیدا شود. برای پیاده‌سازی این قانون ایجاد نظم عمومی، نظم در ثبت، استفاده و بایگانی نامه‌ها و مدارک، نظم در محیط اداری و برای وسایل اداری و نظم در محیط تولیدی ضروری است. سومین بخش، پاکیزه‌سازی عبارتست از دور ریختن ضایعات و پاکیزه کردن اشیا از آلودگی‌ها. پاکسازی محیط سازمان، پاکسازی تجهیزات و وسایل، و همچنین پاکیزگی و آراستگی کارکنان در این زمینه باید انجام گردد. بخش چهارم استانداردسازی است که در این بخش برای همه اقلام اداری، دستگاهها و تجهیزات، ابزار و وسایل، مواد و قطعات و علامت‌ها باید استاندارد لازم مشخص شود. تاکید اصلی در استانداردسازی متوجه مدیریت است که با استفاده از چک‌لیستهای مناسب و استانداردسازی هماهنگ محیط کار را به نحوی مدیریت و کنترل کند تا همواره همه عوامل با سرعت و دقت لازم مورد استفاده قرار گیرد. در استانداردسازی باید دو اصل را در نظر داشت اول بازدید از ماشین‌آلات، تجهیزات، محوطه کار، نیروی انسانی، محصولات و کیفیت آنها و دوم انتخاب رنگهای معین برای محیطهای مختلف کاری و نیز طراحی برچسب‌های متفاوت برای مشخص کردن دستگاه‌های حساس، خراب، ضروری و دارای اولویت. شروع پیاده‌سازی این بخش از دفتر کار مدیریت است. پنجمین بخش انضباط یعنی ایجاد عادات درست کاری مانند رعایت مقررات ایمنی به جای عادات نادرست، آن هم از مسیر آموزش، برقراری انضباط، آراسته‌سازی کارکنان و توسعه فرهنگ مشارکت در محیط کار. نمونه چک‌لیستها، دستورالعمل‌ها و استانداردهای مرتبط با نظام آراستگی محیط کار در پایان کتاب ارائه شده است.

به گزارش ایبنا؛ جلد دوم کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت ایمنی، سلامت و محیط زیست» با تألیف دکتر قاسم ذوالفقاری در ۲۸۸ صفحه با قطع وزیری توسط انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب شده است.