سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – زهره مظفری‌پور، نویسنده، محقق و پژوهشگر ادبی: شیخ فریدالدین ابوحامد محمد بن‌ابراهیم عطار نیشابوری از شعرا و عرفای قرن ۶ و اوایل قرن هفتم است که ۱۱۴ کتاب و رساله به او نسبت می‌دهند و سن ۱۱۴ سال را برایش رقم می‌زنند که به نظر می‌رسد افسانه‌ای بیش نیست اما آثار مسلم او شامل تذکره الاولیا (تنها کتاب منثور عطار نیشابوری)، مختارنامه (مجموعه رباعیات)، دیوان عطار (شامل قصاید، غزلیات، ترجیع بند ها و…)، چهار مثنوی به نام‌های، اسرارنامه، الهی‌نامه، مصیبت‌نامه و منطق‌الطیر است.

آنچه مسلم است، این است که عطار نیشابوری علوم اسلامی را به کمال خوانده و تقریباً بیشتر قصه‌های قرآن را در اشعارش آورده است. منطق‌الطیر یا مقامات طیور از مثنوی‌های عرفانی عطار است که موضوع آن گفت‌وگوی مرغان از یک پرنده داستانی به نام سیمرغ است.

منطق‌الطیر نامی است که عطار از قرآن کریم برای کتاب خود اختیار کرده و آن به معنی زبان مرغان است که در آیه ۱۶ سوره نمل آمده و معنی آن آیه چنین آورده شده: «سلیمان از داوود ارث برده گفت: ای مردم ما را زبان مرغان آموختند و ما را از هر چیز بدادند و این فضل و بخشایش آشکاری است.»

نگاه به شخصیت‌ها در یک قصه یا داستان از اهمیت زیادی برخوردار است که در این داستان شیخ عطار به خوبی از عهده این کار برآمده است و همین امر داستان را شنیدنی‌تر و دلنشین‌تر کرده است. وی به پرندگانی که هر کدام نماد یک قشر یا یک بخش از جامعه انسانی هستند نگاه ویژه‌ای داشته چرا که گاهی پرندگان این داستان، صفاتی هستند که در وجود هر انسانی مشاهده می‌شوند و گاهی برای هر پرنده می‌توان در خارج از بدن انسان و در جامعه مصداقی پیدا کرد؛ مثلاً از سیمرغ که جفت او عنقا (مرغ دراز گردن) است به مفهوم مرغ دانا و حکیم نام برده، جایگاه او را کوه قاف دانسته که برای رسیدن به کوه قاف باید مطهّر شد.

این پرنده نماد حضرت حق است و از پرندگان دیگر به نام سالکان نام برده که باید از ۷ وادی یعنی ۷ دره پر خطر بگذرند تا به مطلوب برسند و در واقع هر پرنده نماد یک انسان و خصوصیات انسانی است.

مثلاً بلبل را نماد انسان‌هایی می‌داند که فقط به عشق ظاهری دلبسته شده‌اند، یا طوطی را نماد انسان‌هایی می‌داند که به عمر طولانی و جاوید دل بسته‌اند و....

«منطق‌الطیر» با حمد و ستایش خداوند آغاز می‌شود:

آفرین جان آفرین پاک را

آنکه جان بخشید و ایمان خاک را

پس از آن نعت پیغمبر است:

خواجه دنیا و دین گنج وفا

صدر و بدر هر دو عالم مصطفا

و سپس مناقب خلفای راشدین و آنگاه وارد اصل داستان می‌شود و در ضمن ۴۵ مقاله یعنی ۴۵ گفتار، یک نفس داستان خود را به رشته نظم کشیده و پس از پایان داستان مطالبی را در ضمن بیان حکایتی آورده و آن را خاتمه یا وصف کتاب نام نهاده است.

عطار به این نکته اشاره دارد که هر ملتی، هر شهری به یک شهریار نیازمند است، نیازمند یک خداوندگار است که بتواند مردم را هدایت کند و به مردم آن راهی را نشان دهد که به عشق و حقیقت و رستگاری ختم شود.

شیخ عطار در این داستان چگونگی سفر پر رنج عارف سالک را در راه رسیدن به حضرت حق شرح می‌دهد و می‌گوید: پرندگان انجمن کردند تا پادشاهی برای خود برگزینند اما هدهد فرزانه گفت که ایشان را خود سلطانی باشد و آن سیمرغ است و نیز آگاهی داد که طالبان و جویندگان پادشاه باید در راه طلب مقصود تلاش و کوشش نمایند و بر مشکلات بسیار فائق آیند.

شیخ عطار مقصد و هدف نهایی را در رسیدن به حضرت حق می‌داند (من عرف نفسه فقد عرف ربه: از خود شناسی به خدا شناسی برسیم.)

و شیخ عطار بسیار هوشمندانه داستان را آغاز می‌کند. ابتدا از هدهد سخن می‌گوید که در جمع مرغان حضور دارد و پیر و راهنماست آنگاه به سراغ ۱۳ نوع پرنده می‌رود که هر کدام را به زیبایی توصیف می‌کند پس از سخنان هدهد در مقابل پرندگان و توصیف سیمرغ، پرندگان شروع می‌کنند به عذر و بهانه که توان و یارای همسفر شدن با هدهد را ندارند و همزمان شیخ عطار با هنرنمایی تمام داستان را با گفتن حکایت‌هایی دلنشین‌تر می‌نماید و اینگونه است که منطق الطیر بر جان و روح آدمی تاثیر می‌گذارد و هر چقدر پیش‌تر می‌روی مطالب جذاب‌تر می‌شوند.

برای شنیدن داستان جالب و شنیدنی انجمن پرندگان تا هفته آینده شاد و مانا باشید…