سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ۲۴ نوامبر، دقیقاً دو سال پس از آتش‌سوزی در یک ساختمان آپارتمانی در سین‌کیانگ که منجر به کشته شدن ۱۰ نفر شد و موجی از اعتراضات تاریخی را در سرتاسر چین به راه انداخت. ۲۲ نفر در یک کتابفروشی کوچک در هلند گرد هم آمدند تا درباره این رویداد بحث کنند.

«زمانی که خشم مسری می‌شود

وقتی کلمات خطرناک به نظر می‌رسند

مرا خالی بگذارید، لطفاً!»

هونگوی بائو، دانشیار دانشگاه ناتینگهام، این شعر را برای برای مخاطبان معدودی سرود.

شعر بائو با نام «کاغذ سفید» از اعتراضاتی الهام گرفته شده است که اواخر سال ۲۰۲۲ در چین به وقوع پیوست. درست زمانی که سیاست «کووید صفر» اعمال شد و خشم مردم را برانگیخت و به دنبال آن منجر به تلفات آتش‌سوزی و نارضایتی مردم شد به مدت سه‌سال این وضعیت ادامه داشت. این بزرگ‌ترین قیام توده‌ای علیه دولت چین در چند دهه گذشته بود.

بائو که بر مطالعات فرهنگی عجیب و غریب چینی تمرکز دارد، می گوید: «نمی‌توانم تصور کنم که کتابم در چین فروخته شود. نه به این دلیل که به زبان انگلیسی نوشته شده بلکه به این دلیل که به موضوعات سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. دیگر امکان فروش یا انتشار آن کتاب‌ها در چین وجود ندارد.»

بائو توانست به لطف Nowhere Netherlands آثار خود را عمدتاً به مخاطبان چینی ارائه دهد. آخرین شعبه کتابفروشی‌های زنجیره‌ای چینی زبان Nowhere است که در چیانگ مای و تایپه فروشگاهی تاسیس کرد. سایر کتابفروشی‌های مستقل نیز در چین و هنگ کنگ مجبور به تعطیلی شده‌اند و در همه جا از ژاپن تا سواحل شرقی ایالات متحده دوباره ظاهر می‌شوند.

از زمانی که مرزهای چین در آغاز سال ۲۰۲۳ بازگشایی شد، جمعیت زیادی این کشور را ترک کردند، عمدتاً از طبقه متوسط جامعه بودند که قبلاً از زندگی راحتی در این کشور برخوردار بودند؛ درحالی که مردم هرگز اختیار صحبت درباره موضوعات خاصی مانند حقوق بشر را نداشته‌اند، سال‌هاست که استاندارد زندگی رو به رشد و فضای محدودی که در اختیار مکان‌های مستقل برای برگزاری گردهمایی‌های کوچک قرار می‌گیرد، زندگی در یک کشور تحت کنترل حزب کمونیست را ارزشمند و حداقل قابل تحمل کرده است.

اما اکنون، برای بسیاری از افراد، محاسبه تغییر کرده است.

رشد اقتصادی چین رو به کاهش است و انتظار می‌رود، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سال ۲۰۲۴ به سختی به هدف ۵ درصدی دولت برسد. رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، تمرکز مجددی بر امنیت ملی به قیمت تمام شیوه‌های آزادی بیان قرار داده است. این فشار بر نوع لباس پوشیدن در اماکن مستقلی مانند کتابفروشی‌ها، سینماها و گروه‌های گفت‌وگو را افزایش داده است.

میزبانی و حتی گردهمایی‌های خصوصی افراد سرشناس دولتی و بحث درباره برخی موضوعاتی اجتماعی دشوار شده است. علاوه بر فروش عناوین تأمل برانگیز، کتابفروشی‌های مستقل قبلاً مکان‌هایی بودند که نمایش فیلم‌ها و گفت‌وگوهای دانشگاهیان را برگزار می‌کردند. اما سازماندهی چنین فعالیت‌هایی، سخت‌تر شده است.

یکی از قربانیان سرکوب جامعه مدنی از سوی چین، کتابفروشی «جیفنگ»، کتابفروشی مستقل محبوب در شانگهای بود که در ژانویه ۲۰۱۸ پس از امتناع صاحبخانه از تمدید اجاره آن، مجبور به تعطیلی شد. یو میائو، مدیر جیفنگ، فکر می‌کرد که این پایان دو دهه خدمت به مشتریان کنجکاو و روشنفکر در جهانی‌ترین شهر چین است.

یو، تاجر بازنشسته‌ای که کتابفروشی جیفنگ را سال ۲۰۱۲ از مالک اصلی آن خرید:

«در آن زمان فکر من این بود که کتابفروشی تعطیل شده است و من تمام تلاشم را کرده بودم. من هیچ پشیمانی نداشتم.»

یو مدت‌ها در حال بازی موش و گربه فرار از مقامات آشنا بود اما سال ۲۰۱۷، هنگامی که او در تلاش برای یافتن مکانی جایگزین برای جیفنگ بود، متوجه شد که پلیس محلی به یو گفت که فایل ضبط شده‌ای از فعالیت‌های کتابفروشی در اختیار دارد و آن‌ها حتی از محتوای جلسات کوچکشان اطلاع دارند.

بنابراین تیم جیفنگ برای حفظ حریم خصوصی در یک کتابفروشی و کافه نزدیک جمع می‌شد. نام آن ۱۹۸۴ بود.

یو به یاد می‌آورد که کتابفروشی ۱۹۸۴ فضایی را برای مکالمه‌ای آرام‌تر فراهم کرد، و گربه‌ای آنجا بود که ما واقعاً دوستش داشتیم.

با این حال، امروز یو دنیای فراتر از دنیای برادر بزرگ‌تر چین را احساس می‌کند. در ماه سپتامبر، بیش از ۷۰۰۰ مایل دورتر از مکان اصلی خود، جیفنگ به‌عنوان JF Books در محله Dupont Circle واشنگتن دی‌سی بازگشایی شد. درحال حاضر، یو مشتریانی از نیویورک، کارولینای شمالی، و پنسیلوانیا دریافت کرده است؛ ازجمله افرادی که قبلاً از فروشگاه شانگهای بازدید می‌کردند.

کتابفروشی JF تنها کتابفروشی چینی‌زبان واشنگتن دی‌سی است. یو امیدوار است برخی از فضای جهانی را که شعبه شانگهای آن را منحصر به فرد کرده است، بازسازی کند. حدود ۳۰ درصد از سهام او کتاب‌های انگلیسی است و بقیه کتاب‌هایی به زبان چینی در زمینه سیاست، علوم اجتماعی و فلسفه، ازجمله کتاب‌هایی از نویسندگان آفریقایی و آمریکای جنوبی است.

یو که سال ۲۰۱۹ با خانواده خود به ایالات متحده نقل مکان کرد، می‌گوید: «در چین، می‌گفتیم یک کتابفروشی مستقل هستیم، زیرا از قدرت دولت مستقل بودیم. این نشان‌دهنده احساس آزادی بود.»

منبع: گاردین

مترجم: بهاره گل‌پرور ‌