به گزارش خبرنگار سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب‌های حوزه فلسفه اسلامی و آثار دینی همواره به‌عنوان منابع غنی برای پژوهش و تفکر در تاریخ و اندیشه بشری به‌شمار می‌آیند. این کتاب‌ها نه‌تنها بر معرفت‌شناسی و اخلاق تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند به درک چالش‌های معاصر ما کمک کنند. از آنجا که فلسفه اسلامی با رویکردی عمیق به مسائل هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی پرداخته است، آثار این حوزه در گفتگوهای جهانی به ویژه در زمینه‌های فکری و دینی اهمیت بسزایی دارند. در جدیدترین مراسم اعطای جوایز کتاب سال ۱۴۰۳، آثاری از اندیشمندان برجسته همچون ابن‌سینا و سهروردی مورد تقدیر قرار گرفتند که نشان دهنده زنده بودن و تأثیر این سنت فکری در دنیای معاصر است. جوایز کتاب سال، فرصتی ارزشمند برای تقدیر از تلاش‌های نویسندگان، مترجمان و مصححانی است که با آثار خود، به غنای فرهنگی و فکری جامعه کمک می‌کنند که در زیر به معرفی برگزیدگان حوزه دین و فلسفه اسلامی این رویداد پرداخته شده است:
فلسفه اسلامی: بازتاب ابن‌سینا و احیای حکمت اشراق
در بخش فلسفه اسلامی (ترجمه)، کتاب «اویسنا؛ مابعدالطبیعه ابن‌سینا در غرب قرون وسطا» به عنوان اثر برگزیده نام خود را ثبت کرد. این کتاب که مجموعه‌ای از مقالات درباره بازتاب آراء ابن‌سینا در غرب لاتینی است، به همت علی نیک‌زاد ترجمه و گردآوری شده است. این کتاب می‌تواند نگاهی جامع و عمیق به اندیشه‌ها و تأثیرات فلسفی این دانشمند بزرگ ایرانی بر دنیای مدرن باشد. «مابعدالطبیعه» ابن سینا در آثار او به عنوان یکی از برجسته‌ترین بخش‌ها درخشش خاصی دارد و نویسنده در این کتاب، با بررسی دقیق و منظم، چگونگی رویکرد ابن سینا به مقولات مابعدالطبیعه مانند وجود، ذات، جوهر، عرض، زمان، مکان و علیت را روشن می‌سازد.
کتاب با مقدمه‌ای درباره زندگی ابن سینا آغاز می‌شود و به سرعت وارد مباحث عمیق فلسفی می‌شود. نویسنده، از طریق تحلیل متون و منابع اصلی، خواننده را با مفاهیم پیچیده‌ای که ابن سینا با آنها کار می‌کرد، آشنا می‌کند. او تلاش می‌کند تا تفسیرهای مختلف و تأویلات گوناگون از آثار ابن سینا را بازگو کند تا درکی متوازن و دقیق از فلسفه این فیلسوف بزرگ ارائه دهد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های کتاب، تأثیر ابن سینا بر فلاسفه و دانشمندان بعدی، به ویژه در دوره غروب قرون وسطا است. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه تفکر ابن سینا نه تنها در شرق اسلامی بلکه در فلسفه غربی نیز پیگیری شده است. آثار او تا قرون وسطی و حتی رنسانس در اروپا به عنوان متون مهم و مرجع شناخته می‌شدند و بسیاری از فیلسوفان بزرگ غربی تحت تأثیر اندیشه‌های او قرار داشتند. در ادامه، به زبانی سلیس و روان، به تشریح برخی از مفاهیم کلیدی مانند “ضروری و ممکن الوجود” و “واحد و کثرت” پرداخته می‌شود. نویسنده با توجه به اهمیت این مفاهیم در فلسفه ابن سینا، موضوعاتی نظیر الهیات و مسائل مربوط به معرفت‌شناسی را کاوش می‌کند.
کتاب همچنین با استفاده از نمودارها، جداول و خلاصه‌های موضوعی، برای خواننده قابل فهم‌تر شده و به تعمیق درک وی از مباحث کمک می‌کند. با مقایسه‌های متقابل با دیگر فیلسوفان و مکاتب فکری، نویسنده نشان می‌دهد که مکتب ابن سینا چگونه می‌تواند در بحث‌های معاصر نیز موثر واقع شود. در پایان، این کتاب با هدف ایجاد پلی میان تفکر ابن سینا و زمینه‌های فکری معاصر، به معرفی بخشی از اندیشه‌های او می‌پردازد و می‌تواند برای دانشجویان فلسفه، پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ فلسفه، منبع ارزشمندی به شمار آید. در مقالات این کتاب، خواهیم دید که چگونه متفکران مهم لاتینی، از جمله توماس آکویینی، آلبرت کبیر و دونس اسکتوس، ابن‌سینا را یکی از اندیشمندان برجسته در سنت فکری برخاسته از یونان می‌دانسته‌اند و در عین حال با او مواجه‌های نقادانه داشته‌اند.
همچنین در بخش فلسفه اسلامی (تصحیح)، کتاب «الحکمة الاشراقیة؛ المجموعة الکاملة لمصنفات شهاب‌الدین یحیی السهروردی» تألیف شهاب‌الدین یحیی سهروردی و تصحیح محمد ملکی (جلال‌الدین)، با همکاری علمی علیرضا ملکی، برنده جایزه کتاب سال شد. این کتاب، نخستین مجموعه کامل آثار شهاب‌الدین سهروردی است که به صورت علمی تصحیح و ویرایش شده است. این مجموعه نه تنها از لحاظ تاریخ فلسفه اسلامی حایز ارزش فراوان است، بلکه اندیشه حکیمی را که فلسفه او هنوز زنده و برای حیات کنونی فلسفه اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است، برای علاقمندان فلسفه اسلامی و تفکر فلسفی ارائه می‌دهد.
دین: ترجمه‌ای کهن از قرآن و فقه نکاح
در بخش دین (علوم قرآنی)، کتاب «قرآن قدس؛ ترجمه‌ای کهن از قرآن» که به قلم علی رواقی منتشر شده، برنده جایزه کتاب سال شد. این کتاب سه جلدی، یکی از کهن‌ترین ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی است که به دلیل ویژگی‌های زبانی و تاریخی خود، مورد توجه قرار گرفته است.
این ترجمه در نظر رواقی به دلیل همگونی‌های واژگانی و ساختاری با زبان فارسی میانه (پهلوی) بسیار حائز اهمیت است. این اثر که می‌توان آن را متعلق به حوزه سیستان - کرمان دانست، با یکدست‌نگهداری در کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی به عنوان یگانه نسخه آن، به پژوهشگران ارائه شده است.
نخستین بار علی رواقی در سال ۱۳۶۴ ش، قرآن قدس را در دو مجلد و در قطع سلطانی به چاپ رسانده و پیش از آغاز متن، در مقدمه مفصلی به بیان ویژگی‌های این ترجمه قرآنی پرداخته است. بنا بر نظر رواقی زبان این اثر نمونه شایسته‌ای از ترکیب و آمیزش زبان فارسی میانه، برخی کلمات عربی و عناصر گونه‌ای و گویشی است و با توجه به متون گوناگون و رجوع به فرهنگ‌ها باید آن را متعلق به حوزه سیستان - کرمان دانست
این کتاب یکی از کهن‌ترین ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی است که یگانه دست‌نویس آن در کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. سوره فاتحه و ۲۱۳ آیه از آغاز سوره بقره و ۲۱ سوره از پایان آن افتاده است.
علی رواقی در اهمیت این اثر گران‌سنگ در مقدمه کتاب چنین می‌نویسد: «ارزش تاریخی اجتماعی بیشترین ترجمه‌های کهن قرآن بر ارزش زبانی آنها می‌چربد، اما این ترجمه گران‌سنگ همچنان‌که از نگاه تاریخ ترجمه قرآن به زبان فارسی دارای اهمیت بسیار است، از نظر تاریخ زبان نیز از ارزش‌های ویژه و کم‌مانندی بهره‌ور است؛ ازاین‌روی هم درخور پژوهش‌های پردامنه تاریخی اجتماعی است و هم در مقام سندی تاریخی از زبان فارسی باید از سوی پژوهشگران زبان و ادب فارسی و زبان‌شناسان تحقیق و بررسی شود. آماده کردن این قرآن پرارج و ترجمه آن بیش از سه سال زمان برده و تلاش شده از هرگونه خطایی به‌دور باشد.»
علی رواقی (زاده ۸ آذر ۱۳۲۰، مشهد) استاد ادبیات فارسی، قرآن‌پژوه، شاهنامه‌پژوه، مصحح و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. او برگزیده دومین همایش چهره‌های ماندگار (۱۳۸۱) و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بوده‌است. او در حال حاضر مدیر مؤسسه فرهنگی محمد رواقی است.
در بخش دین (فقه و اصول) نیز، کتاب «کتاب نکاح (دوره ۱۲ جلدی)» تألیف آیت‌الله سیدموسی شبیری‌زنجانی برگزیده جایزه کتاب سال شد. این کتاب شامل درس‌های خارج فقه آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی است که به زبان فارسی و برای طلاب علوم دینی تألیف شده است. این اثر که از اهمیت بالایی در علوم اسلامی برخوردار است، به متونی مربوط می‌شود که بر مبنای کتاب عروة الوثقای مرحوم سید یزدی نوشته شده است. اثر مذکور نه تنها در باب جایگاه و اهمیت فقه مورد توجه فقها قرار داشته، بلکه ویژگی‌های روش تحقیقی آن می‌تواند به بالاترین سطح اتقان در ارائه مباحث مربوط به فقه کمک کند.
نظر شما