سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران» به «رشد تعداد جشنواره‌ها و جایزه‌های حوزه کتاب» و «فراوانی تعداد کتاب‌های منتخب را به تفکیک موضوع» پرداخته است.
در جهان معاصر که کتاب و متن و همردیفان آنها ازجمله مقاله، گفت‌وگو، یادداشت، گزارش و خبر با قالب‌های مختلف مجازی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد و می‌توان گفت در بخش نشریات و خبرگزاری‌ها انتشار مجازی بر انتشار کاغذی پیشی گرفته است، اما هنوز کتاب کاغذی در جهان و به‌ویژه در ایران هنوز جایگاه خویش را حفظ کرده است و بسیاری از جشنواره‌ها و جایزه‌ها کتاب کاغذی را داوری و ارزیابی می‌کنند و کمتر جایزه و داوری تمایل دارد کتاب را در صفحه مجازی ارزیابی و داوری کند.
اما رفته‌رفته با توجه به محدودیت‌های موجود در نشر کاغذی و ازسوی دیگر گسترش نشر دیجیتال و الکترونیک در جهان و اقبال ناشران و خوانندگان به آن، جشنواره‌ها و جوایز حوزه کتاب باید به این امر توجه و اهتمام ورزند.
مسئلۀ شایان توجه در این زمینه این است که هنوز در ایران کتاب‌هایی که در بستر مجازی با قالب‌های مختلف انتشار می‌یابند، همانند کتاب کاغذی فرایند دریافت مجوز، اعلام وصول و ثبت در بانک‌های مختلف را طی نمی‌کنند و هیچ برنامه یا سامانه‌ای در این زمینه پیش‌بینی نشده است.
مقایسه و تحلیل وضعیت کمی و کیفی جشنواره‌ها و جوایز کتاب در سال‌های گوناگون را باید یک ضرورت در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های فرهنگی دانست؛ بدون داشتن تصوری دقیق، واضح و قابل اعتماد از شرایط فرهنگ کشور (شرایط نشر و کتاب) نمی‌توان هدف‌گذاری، راهبرد، سیاست و برنامه‌ریزی کارآمدی در این حوزه انتظار داشت. از همین رو مؤسسة خانه کتاب و ادبیات ایران بیش از پیش کوشیده است تا به پشتوانة رصد، تهیه و تحلیل آمارهای حوزة نشر، علاوه‌بر تهیه یا تقویت بانک‌های آماری و اطلاعاتی در حوزة نشر و کتاب، گزارش‌های کمی و کیفی و به‌طور مشخص، تحلیلی از شرایط نشر و کتاب در کشور تهیه کرده و در دسترس مدیران فرهنگی و پژوهشگران و دیگر اقشار جامعه قرار دهد.
تهیه کتابشناسی توصیفی آثار منتخب جشنواره‌های کتاب ایران در سال ۱۴۰۲، ازجمله فعالیت‌هایی است که ازسال ۱۳۹۴ و با هدف یادشده آغاز شده است.
براساس بررسی‌های صورت‌گرفته و اطلاعات و آمارهای موجود در طول سال ۱۴۰۲، ۴۸ جایزه جشنواره کتاب در سطح کشور برگزار شده است که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، ۱۰ جایزه بیشتر برگزار شده که افزایش جشنواره‌ها بیشتر مربوط به بخش‌های ادبی، موضوعی و کودک است.
درسال ۱۴۰۱ در بخش ادبی ۹ جشنواره برگزار شد، درحالی‌که در سال ۱۴۰۲، ۱۱ جشنواره برگزار شده است. همین‌طور در سال ۱۴۰۱ در بخش موضوعی ۸ جایزه برگزار شد، درحالی‌که در سال ۱۴۰۲ فقط ۱۲ برگزار شده است. در سال ۱۴۰۱ در بخش کودک و نوجوان ۲ جشنواره برگزار شد، درحالی‌که در سال ۱۴۰۲ این آمار به ۴ جشنواره رسیده است. در بخش سالانه و استانی سال ۱۴۰۲ نیز نسبت به سال ۱۴۰۱ در هرکدام ۱ جشنواره بیشتر برگزار شده است.
چنانکه نمودارهای زیر نشان می‌دهد، هم تعداد جشنواره‌ها و جوایز و هم کتاب‌های منتخب تا سال ۱۴۰۰ روند رو به رشدی داشته است، در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ شاهد کاهش تعداد آنها هستیم. اما در سال ۱۴۰۲ تعداد جشنواره‌ها و جایزه‌ها مجدداً روند رو به رشدی داشته است.
در سال ۱۴۰۲ درمجموع ۶۹۰ عنوان کتاب به‌عنوان اثر برگزیده، شایسته تقدیر یا با هر رتبۀ دیگری انتخاب شده‌اند که نسبت به سال گذشته شاهد افزایش ۸۱ عنوان کتاب منتخب هستیم که همان‌گونه اشاره شد، یکی از دلایل آن افزایش جایزه‌ها و جشنواره‌های دو بخش ادبی، موضوعی و کودک و نوجوان است.
بررسی آماری تعداد کتاب‌های منتخب سال ۱۴۰۲ براساس موضوعات رده‌بندی دیویی نشان می‌دهد که موضوع ادبیات با ۱۳۲ عنوان بیشترین کتاب‌ها را به خود اختصاص داده است. پس از آن نیز موضوع تاریخ (۱۱۶ عنوان) و کودک و نوجوان (۹۷ عنوان) قرار دارند. موضوع کلیات نیز با ۸ عنوان کمترین کتاب‌ها را به خود اختصاص داده است. پیش از آن نیز علوم خالص (۱۸ عنوان) و زبان (۱۹ عنوان) قرار دارند. در این آمارگیری کتاب‌های تکرار در جشنواره‌ها و جوایز لحاظ نشده است.
نمودار زیر فراوانی تعداد کتاب‌های منتخب را به‌تفکیک موضوع نشان می‌دهد.
جوایز و جشنواره‌های کتاب در سال ۱۴۰۲، چنانکه در این کتاب سامان یافته است، به‌طور کلی در پنج بخش برگزار شده است: ۱. جایزه‌های سالانه و سراسری (۹ عنوان)؛ ۲. جایزه‌های ادبی (۱۱ عنوان)، ۳. جایزه‌های موضوعی و تخصصی (۱۲ عنوان)، ۴. جایزه‌های کودک و نوجوان (۴ عنوان)؛ و ۵. جایزه‌های کتاب سال استانی (۱۲ عنوان). نحوۀ ترتیب جایزه‌ها و جشنواره‌ها در هریک از این بخش‌ها، برپایۀ قدمت و بیشترین تعداد دوره برگزار شده از هر جایزه بوده است. به‌طوری که در هر بخش از کتاب هر جایزه‌ای که بیشترین دوره از آن برگزار شده، در آغاز آمده است. بر همین سیاق هر جایزه‌ای نیز که کمترین دوره از آن برگزار شده، در پایان آمده است.
نمودار زیر فراوانی جشنواره‌ها و جایزه‌ها را در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد.
براساس آمار موجود بیشترین عنوان جشنواره و جایزه کتاب برگزارشده در سال ۱۴۰۱، با ۱۲ عنوان در بخش‌های موضوعی و استانی و کمترین جشنواره نیز با ۴ عنوان در بخش کودک و نوجوان بوده است.
این کتاب شامل معرفی جایزه‌ها و جشنواره‌های برگزارشده در سال ۱۴۰۲ و چکیده و معرفی کوتاهی از ۶۹۰ کتابی است که رتبه برگزیده، شایسته تقدیر یا هر عنوان دیگری را در این جایزه‌ها و جشنواره‌ها کسب کرده‌اند.
پایان‌بخش کتاب نیز نمایه‌های «موضوعی آثار منتخب»، «آثار منتخب»، «پدیدآورندگان آثار منتخب» و «ناشران آثار منتخب» و نیز اطلاعات ارتباط با ناشران است.
نظر شما