به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، اين اثر با معرفي ورامين و ري به عنوان والدين دهِ تهران، به زمان منسوب ‌شدن اين شهر به عنوان پايتختي آغامحمدخان قاجار، متن خود را آغاز مي‌كند و مي‌كوشد در چهار بخش اصلي از ابتداي تولد، وقايع دوره قاجار، رخدادهاي پهلوي و تحولات دوره جمهوري اسلامي را به تصوير بكشد. 

اين اثر ضمن بيان سير تاريخي تحولات گذشته، تنها به تغيير يا ايجاد مرزها توجه ندارد، بلكه از كالبد اثري تاريخي يا جغرافيايي خارج مي‌شود و به عرصه آثار سياسي ـ اجتماعي پا مي‌گذارد، موضوعي كه تحليل‌هاي واقع بينانه‌اي را در بطن خود جاي داده است.
 
اكبر تهراني‌شفق، سرهنگ سابق نيروي هوايي كه اين اثر را بر اساس گردآوري داده‌هاي اجتماعي، سياسي و تاريخي به ضميمه دستاوردهاي شخصي خود پديد آورده است، با اشاره به زمان ناصري كه در اطراف تهران حصاري كشيده شده بود، از آن به عنوان موزه‌اي ياد مي‌كند كه با 12 دروازه محدوده شهر از ساير نقاط مشخص و محصور مي‌شد. او با اشاره به حركت‌هاي بي‌خردانه‌اي كه از سوي اربابان رضاخان به وي ديكته مي‌شد، تخريب اين دروازه‌ها را يكي از نمادهاي حمله استعمارگران به تمدن و تاريخ كهن ايرانيان مي‌شمارد.

كارشناس حوزه حقوق در كتاب خود با تصاويري كه خاطراتي را از چهره قبلي و دوران قديم تهران يادآور مي‌شوند، نحوه تخريب اين دروازه‌ها و تغيير قيافه اين شهر را توضيح مي‌دهد و مي‌گويد: اين دروازه‌ها پيش از روي كارآمدن رضاخان، با طلوع و غروب آفتاب، باز و بسته مي‌شدند و به اين ترتيب از امنيت شهر حافظت مي‌شد. حتي نگهبان‌هايي براي اين دروازه‌ها تعيين شده بودند كه ورود و خروج مردم و اقشار گوناگون جامعه را به همراه اهداف يا همراهاني كه داشتند، به ثبت مي‌رساندند.

وي مي‌افزايد: زماني كه رضاخان توسط انگليس‌ها روي كار آمد، دستور تخريب اين دروازه‌ها را داد. از آنجايي كه خندق‌هاي عميقي پشت دروازه‌هاي شهر حفر شده بودند، او دستور داد افرادي كه اين خندق‌ها را پر كنند، زمين آن منطقه متعلق به خودشان خواهد شد. از اين طريق به سرعت به تغيير تهران دامن زد. در تهران هيچ زنداني وجود نداشت. او دستور ساخت نخستين زندان را داد. حتي زمين‌هاي موقوفه را به فراموسونري‌ها فروخت، كاري كه از نظر شرعي حق انجام آن را نداشت! او در تمامي اقدامات خود تن دادن به دستور غربيان را در سر داشت.
 
رضاخان با انجام اعمالي نظير از ميان برداشتن نمادهاي مذهبي، فروش زمينه‌هاي تكايا و به مزايده گذاشتن آنها، به گسترش ناهماهنگ تهران و تبديل آن به يك كلان شهر كمك فراواني كرد.

ايجاد پايگاه‌هاي رسمي فساد و فحشا از جمله اقدامات او در تهران و ساير شهرها بود، چرا كه اربابان او دريافته بودند زماني كه محتوا و ارزش‌ها را از انسان‌ها سلب كنند، ديگر چيزي براي آنها باقي نخواهد ماند و آنها در منجلاب تباهي غوطه‌ور خواهند شد.

تهراني‌شفق در كتاب خود با گذر از لايه‌هاي تاريخي، سياسي و اجتماعي پديده‌ها، مخاطب را به حال و هواي آن زمان مي‌برد و بار ديگر سيستمي‌هايي كه موجب شدند بسياري از چيزها را از دست دهيم يا عوامل تخريب و عقب‌افتادگي مردم اين سرزمين را يادآور مي‌شود. براساس يكي از تحليل‌هاي او، در راستاي اقدامات خاندان پهلوي، چنانچه انقلاب اسلامي هفت‌ سال زودتر رخ مي‌داد. بحرين از ايران جدا نمي‌شد!

اين كتاب با دفتر خاطرات تهران هم‌آواز مي‌شود و با نگاهي به مسايل جمعيتي و كلان‌شهر شدن آن، يكي از راه‌هاي درمان را سلب عنوان پايتختي از اين شهر مي‌داند. به اعتقاد وي، گستره اين منطقه تا حدي فراوان و احراز تهران بزرگ به قدري افزايش يافته است كه ديگر با احداث هيچ اتوبان، مترو يا اتوبوس تندرويي نمي‌توان از وخامت اوضاع آن كاست. 

تهراني عنوان مي‌كند: با جابه‌جا شدن پايتخت ايران و انتقال بسياري از دستگاه‌ها و نهادهاي دولتي و اداري به شهر ديگري، مي‌توان آسيب‌هاي فراواني مانند زلزله، افزايش بار ترافيكي، آسيب‌هايي كه بر اثر آلودگي هوا، آلودگي صوتي و كثرت جمعيت رو به تزايدند را كاهش داد. 

نويسنده اين اثر با آن از نسل مادري به خان‌هاي بزرگ تهران باز مي‌گردد و با ارايه شناسنامه مادرش و سندي كه از فروش كاخ گلستان و تعلق آن كاخ به اين خاندان حكايت مي‌كند. او مدعي است: تمام تلاش خود را داشته‌ام تا در تأليف اين كتاب جانب‌داري يا اغراض شخصي راه نيابد و واقعيت داستان تهران را از ابتدا تا زمان حال آن مطرح كنم. اين موضوع را با بررسي رخدادهايي كه به زمان كنوني باز مي‌گردند، به راحتي مي‌توان دريافت.

تهراني‌شفق عنوان مي‌كند: متن چهارمين بخش اين كتاب درباره «تهران در عصر حكومت جمهوري اسلامي» است كه در آن با شرح وضعيت تهران پس از فرار شاه و شهادت برخي از چهره‌هاي انقلابي از رخدادهايي مانند تسخير لانه جاسوسي در تهران، ساخت فرودگاه بين‌المللي امام خميني(ره) در تهران و شاخصه‌هايي از زيرمجموعه شهرداري تهران نظير «سازمان ميادين، ميوه و تره‌بار»،‌ «راه‌اندازي پايانه‌هاي مسافربري بين تهران و ساير شهرستان‌ها»، «احداث راه‌آهن شهري تهران و حومه» و «معرفي برج ميلاد» به زمان ورود مي‌يابد. 

وي در گردآوري داده‌هاي پژوهشي خودش و استناد بخشيدن به اطلاعاتي كه از فرهنگ شفاهي ايران كسب كرده و خاطراتي كه در ذهن داشته است، از استفاده از 82 منبع مكتوب بهره جسته و كوشيده است بدون ذكر منبع و به شكل غير مستدل مطلبي را ارايه نكند. 

داشتن نگاه جامعه‌شناختي نسبت به شمايل و پديده‌هاي اجتماعي با در نظر گرفتن ظرفيت‌هاي جمعيتي اين شهر بزرگ، از جمله نكاتي است كه در اين نوشتار به چشم مي‌خود. در پاره‌اي از موارد نويسنده اثر به مثابه متون كهن از خود و خاطرات ذهني‌اش ياد مي كند، نثري كه حكايت از گذر زمان دارد و خواننده نسل جديد را با واژه‌هايي آشنا مي‌سازد كه در دوره‌اي از تاريخ در متون و نامه‌هاي اداره مرسوم بودند.

نخستين چاپ كتاب «طهران قديم تا تهران جديد» را انتشارات بوستان در شمارگان 2000 نسخه، 488 صفحه و بهاي 125000 ريال منتشر و روانه بازار كتاب كرده است.