خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مالک خواجه وند: بی‌اعتنایی و ساده‌انگاری در مقوله طرح جلد کتاب‌ها، به گفته بسیاری از کارشناسان محدود به حوزه کتاب های مذهبی همچون مفاتیح و قرآن نیست اما به دلیل حجم تولیدات بالای کتاب در حوزه‌های مختلف اسلامی و مذهبی، این مشکل در این عرصه چشم‌گیر تر شده است. عبدالهادی اشرفی، مهدی باقری، علی جاسبی نیا و یداله سعدی مدیران نشرهای بوستان کتاب، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، نشر دانش آموز و نشر دلیل ما، از معدود ناشرانی هستند که سابقه همکاری  پیوسته و موفق با طراحان حرفه ای داشته و دارند و با عنایت ویژه ای که به مقوله طراحی جلد کتاب ها داشته اند، توانسته اند با ارایه متنوع ترین کتاب‌ها در طراحی و صفحه آرایی و دیگر مقولات مربوط به استاندارهای کتاب، جایگاه ویژه ای را در میان سایر ناشران این حوزه کسب کنند. به سراغ آن‌ها رفتیم و نظراتشان را در این زمینه جویا شدیم. نظرهایی که هر یک در عین تفاوت و تضاد، مکمل یکدیگر نیز هستند. 

صرفه جویی ناشر در طرح جلد بی‌حرمتی به مخاطب است
حجت الاسلام عبدالهادی اشرفی، مدیر تولید انتشارات بوستان کتاب که هفتمین ناشر از 10ناشرِ فعال قرآنی جهان است و تاکنون هشت بار به عنوان ناشر برگزیده کشوری و 9 بار هم به عنوان ناشر برگزیده سال حوزه انتخاب شده، پیش از هر چیز تاکید کرد که طرح جلد ضعیف کتاب بی‌حرمتی به مخاطب است و لازم است با برگزاری برخی نمایشگاه‌ها یا جشنواره‌ها، اهمیت طراحی در کتاب‌های دینی را به صورت پر رنگ تر مطرح کرد. 

وی درباره تلاش‌های نشر بوستان کتاب در این عرصه گفت:  در صدد بودیم تا در زمینه طراحیِ گرافیک کتاب‌های دینی دست به یک الگوسازی بزنیم تا برای دیگر ناشران دینی هم این مساله مطرح شود و بخواهند که در این زمینه ورود کرده و فعالیت داشته باشند. از این‌رو حتی همایش هایی را هم در بین سال های 1385 تا 1388 برگزار کردیم.

وی درباره دلایل بی اعتنایی ها و کم توجهی ها رواج یافته به طرح جلد کتاب‌های مذهبی به دو علت مهم اشاره کرد و توضیح داد: از یک سو بالا بودن هزینه مواد ضروری و مصرفی کتاب و مشخصا کاغذ  سبب شده تا ناشر به فکر صرفه جویی بیفتند و طرح جلدهای هزینه بر را حذف کنند؛ در حالی که من فکر می‌کنم اگر در زمینه طراحی جلد کم بگذاریم، به مخاطب بی‌احترامی کرده‌ایم.

وی درباره دلیل  ضعف طراحی جلد کتاب ها بیان کرد: برخی ناشران گرایش به طراحی در آثار دینی را ممکن است سبُک بدانند و به نوعی باور دارند که ممکن است توجه به این‌گونه مقولات ارزش محتواییِ کتاب را پایین بیاورد.

اشرفی در ادامه درباره این‌که آیا در این حوزه طراحان معدودی قادر و مایل به همکاری هستند یا خیر؟ اظهار کرد: کم کاری از خود ما ناشران بوده  که نیروهای حرفه ای و هوشمند را در عرصه طراحی جذب نکرده ایم وگرنه بسیارند افرادی که می‌خواهند و می‌توانند که این کارها را انجام دهند. 


کتاب‌های مذهبی قدیمی نیاز به پوست‌اندازی دارند 
مهدی باقری، قائم مقام دفتر نشر فرهنگ اسلامی، از پرکارترین ناشران این حوزه که سابقه فعالیت‌هایش در انتشار کتاب‌های دینی-مذهبی به سال‌های حتی پیش از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، با اشاره به این‌که تا امروز ساده‌انگارانه به سوی کتاب‌های مذهبی رفته‌ایم، اظهار کرد: ضروری است روی ظاهر کتاب‌های دینی-مذهبی کار ویژه‌ای انجام شود؛ حتی اگر این اقدام به افزایش هزینه انتشار این آثار منجر شود. 

وی توضیح داد: به واسطه موضوعی که کار دینی-مذهبی دارد،حساسیت ها و ظرافت های خاصی باید مورد توجه قرار بگیرند. این احتیاط ها سبب می شوند تا یک سبک معمول و خاص مورد توجه قرار بگیرد. یکی از دلایل یکنواختی ظاهری در کتاب‌های مذهبی همین مساله است. 

باقری تاکید کرد: لازم است آثار بزرگان این عرصه در قالب هایی نو و مدرن ارایه شوند تا با ذائقه و سلایق جوانان همخوانی بیشتری داشته باشد.

دیدگاه سنتی ناشران کتاب‌های مذهبی مانع خلاقیت طراحان است
علی جاسبی‌نیا، مدیر نشر دانش آموز نیز که همکاری‌ای سه ساله با پرویز اقبالی طراح و تصویرگر نخستين اثر مصورِ(استریپ) مذهبیِ فاخر ایران با عنوان «داستان عاشورا» ـ ترجمه شده به 9 زبان دنیا ـ داشته است، معتقد است: مهم‌ترین بخش از ظاهر کتاب طرح روی جلد آن است اما ناشران کمتر به این موضوع اهمیت می‌دهند به ویژه ناشران مذهبی که بیشتر سنتی فکر می‌کنند و دیدگاه به‌روزی ندارند.

وی با تاکید بر این‌که آشکار است که طرح جلد عامل بسیار موثری در میزان فروش کتاب‌ها است، اظهار کرد: اهمیت این مساله در کارهای مذهبی جانیافتاده است. شما وقتی به کتاب‌های مذهبی نگاه می کنید غالبا طرح های یکنواختی دارند و علت هم این است که ناشر نمی خواهد به تصاویر تازه ای فکر کند. ناشران لبنانی کارهای خوبی برای طرح جلدها انجام شده ولی در ایران این‌گونه نیست. 

وی همچنین در بیان علتی دیگر برای این یکنواختی و تکرار طرح های جلد این کتاب ها عنوان کرد: متاسفانه نویسنده های کتاب های مذهبی هم حساسیت چندانی در این زمینه ندارند. حتی در کار کودک و نوجوان هم این میزان توجه کافی نیست. می توانم بگویم  کمتر از 40 درصد نویسندگانِ این حوزه توجه مورد نیاز را به این مقوله دارند و خود همین، علت مضاعفی است که سبب می شود طرح جلد کتاب‌های مذهبی رشد چندانی نداشته باشند.  

بسیاری از طراحان از محتوای کتاب‌ها بی‌خبرند!
یداله سعدی، موسس و مدیر نشر «دلیل ما» که توانسته 9 سال متوالی برگزیده در حوزه مذهبی باشد، از طراحانی که به محتوای کتاب‌ها بی‌توجهند گلایه کرد. وی با جانب داری از بحث سادگی در طراحی جلد و نمونه گرفتن طرحِ جلدهای آثار محمدرضا حکیمی، نویسنده شناخته شده و با دغدغه عرصه دین و تشیع عنوان کرد: نباید اصرار داشت که همه چیز در روی جلد به مخاطب القا شود. تلاش‌هایی که در ترکیب تصاویر و نمادهای مختلف می‌شود، اطلاعات زیادی را به مخاطب منتقل می‌کند که ضرورتی ندارند و حتی گیج کننده هم هستند. 

سعدی همچنین درباره کوتاهیِ طراحان در مطالعه آثاری که قصد طراحیِ جلدشان را دارند، دستمزد کم را دلیل این مساله ندانست و عنوان کرد: برای برخی طرح جلدها بین 400 هزار تا یک میلیون تومان دستمزد پرداخت کرده‌ایم. 

مدیر نشر دلیل ما  عدم تفکیک کارها و تخصص‌ها را معضل جدی طراحی جلد کتاب‌های مذهبی دانست و دو مساله را به عنوان دلیل این معضل به شرح زیر بیان کرد: اول موقعیت اقتصادیِ نامطلوب ناشران و دیگری هجوم ابزارهای مختلف طراحی که سبب شده اند کار از حوزه تخصصی خارج شود و ناشران با غیر متخصصین کار کنند.

در پایان چکیده برخی اظهارات این ناشران را مرور می کنیم: 
 

عبدالهادی اشرفی	- صرفه جویی ناشر در طرح جلد و سبک شماری این مقوله، بی‌حرمتی به مخاطب است - بوستان کتاب در صدد بوده تا در زمینه طراحیِ گرافیک الگوساز باشد تا برای دیگر ناشران دینی هم این مساله مطرح شود.
مهدی باقری	- تا امروز ساده‌انگارانه و محتاطانه به سوی کتاب‌های مذهبی پیش رفته‌ایم.  - لازم است آثار نویسندگان بزرگ و ماندگار این حوزه در قالب‌هایی نو و مدرن ارایه شوند تا با ذائقه و سلایق جوانان همخوانی پیدا کنند.
علی جاسبی‌نیا	- ناشران مذهبی نمی خواهند به تصاویر تازه فکر کنند. ناشران لبنانی کارهای خوبی در طرح جلدها ارایه می کند ولی در ایران هنوز این‌گونه نیست.  - کمتر از 40 درصد نویسندگانِ این حوزه توجه مورد نیاز را به طرح جلد دارند.
یداله سعدی	- نباید اصرار داشت  همه چیز در روی جلد به مخاطب القا شود. - عدم تفکیک کارها و تخصص‌ها معضل جدی طراحی جلد کتاب‌های مذهبی است.