حجت‌الاسلام علی‌اکبر رنجبران مولف کتاب «چهل منزل با امام حسین (ع)» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ارزیابی کمی و کیفی خود از کتاب‌هایی که با موضوع عاشورا و امام حسین (ع) نگاشته شده است، گفت: در حوزه کمی تعداد آثاری که تولید شده در وضعیت مطلوبی قرار دارد اما به لحاظ کیفی در این حوزه کاستی‌های دیده می‌شود. به طور مثال درس‌ها و عبرت‌های عاشورا در کتاب‌ها کمرنگ‌تر جلوه داده شده و بیشتر آثاری که در این حوزه تالیف و یا حتی ترجمه شده‌اند نگاه روایی به این واقعه داشته‌اند. 

وی با انتقاد از کم‌کاری در احیای آثار گرانسنگ بر جای مانده درباره عاشورا اظهار کرد: از سوی دیگر از گذشته تاکنون کتاب‌هایی بر جامانده که جا دارد امروزه احیا شود. کارهایی نیز که روی برخی از این کتاب‌ها انجام شده چندان مناسب و کافی نبوده است. به طور مثال در این حوزه کارهایی مانند احیای مقتل «اللهوف» انجام شده است اما کافی نیست. 

وی ادامه داد: من نیز مدتی پیش مقتل علامه مجلسی را احیا کردم. بنابراین در بخش احیای آثار گذشتگان کارهایی شده که کافی نیست و در واقع باید از آثار گذشتگان گرته‌برداری بیشتری صورت گیرد و در قالب کارهای گزیده در اختیار مخاطبان قرار گیرد. 

وی با تاکید بر این که باید یک مقتل حقیقی نوشته شود، افزود: باید دردها و رنج‌های عاشورا از درون واقعه عاشورا استخراج شود و در قالب مقتل به بیان درآید.
 
رنجبران با اشاره به این‌که متاسفانه در مقاتل دوره صفوی باقی ماندیم، گفت: مقاتل ما همچنان در دروه صفوی باقی مانده است و ادبیات آن به‌روز نشده است. البته افرادی سعی کردند تا با نگارش مقاتلی متناسب با نیاز و زبان مخاطب امروز این نقیصه را تا حدی جبران کنند اما این تلاش‌ها همچنان کافی نیست. 

به گفته وی، نگارش مقاتل باید به گونه‌ای باشد که مخاطب امروزی آن را بپسندد. اگر ما می‌خواهیم فرهنگ عاشورا را از طریق کتاب‌ها و مقاتل به جامعه کنونی انتقال دهیم باید سعی کنیم تا زبان آن‌ها را روزآمد سازیم. 

رنجبران در همین باره توضیح داد: اکنون ما کتاب‌هایی مانند «کیمیای سعادت» و یا «اخلاق ناصری» را داریم که زبانشان قدیمی است و برای مخاطب امروزی قابل استفاده نیست. باید زبان متون کلاسیک را به‌روز کرد. 

وی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان از ترویج مقاتل نامعتبر در جامعه جلوگیری کرد گفت: «چهل منزل با امام حسین (ع)» در همین راستا نگارش شد و ما سعی کردیم از مقاتلی در این کتاب استفاده کنیم که معتبر باشند. زمانی که از مقاتلی استفاده می‌کنیم که دست دوم یا سوم هستند با همین مشکل نامعتبر بودن مطالب مواجه می‌شویم. 

وی یادآور شد: مقتلی که محمد بن علی بن ابی‌طالب در قرن نهم نوشته و یا مقتلی که علامه مجلسی در قرن دهم آن را نگارش کرده از جمله مقاتل معتبر هستند اما پس از آن بسیاری از مقاتل قابل استفاده نیستند چون منابع دست اول را پشتوانه خود ندارند. 

وی تاکید کرد: تحلیل مقاتل تاریخی و انتخاب منابع معتبر از آن نیز نیازمند پژوهش بسیار است. اکنون افرادی مانند «نظری منفرد» در استان قم و یا «مهدی پپیشوایی» مقاتلی را درباره عاشورا گردآوری کردند که برای مخاطب امروز قابل استفاده است. 

به گفته وی، ما اکنون نیازمند منابع تحقیقی درباره عاشورا هستیم تا بر اساس آن بتوانیم مقاتل را غربال کنیم. گام‌هایی که تاکنون به دلیل منسجم نبودن ما در این زمینه برداشته شده کافی نیست. 

علی‌اکبر رنجبران در بخشی دیگر از این گفت‌وگو با بیان این‌که تحلیل مقاتل نیز کار دشوار و مهمی است، گفت: این کار نیازمند تخصص است. به طور مثال در مقاتل آمده است زمانی که مسلم بن عقیل از مکه به کوفه می‌رفت در مسیر پیکی برای امام فرستاد و گفت بر اثر تشنگی همراهش و اسب او هلاک شده‌اند و او آن را به فال بد گرفته است و از امام خواسته که به مکه بر گردد. در حالی که چنین حرفی از کسی که در مکتب امام حسین (ع) پرورش یافته بعید است. از سوی دیگر امکان ارسال پیکی با چنین مسافتی به امام و انتظار مسلم برای رسیدن پاسخ در آن شرایط محتمل نیست. 

وی اضافه کرد: مسائل دیگری نیز در مقاتل آورده شده است مانند این‌که امام حسین (ع) دو هزار نفر را می‌کشد و ... . این مطالب نیازمند تحلیل است تا از ورود تحریفات به این واقعه جلوگیری شود. 

رنجبران در بخش پایانی گفت‌وگو با ایبنا گفت: باید پندهای اخلاقی مانند دنیاطلبی اهل کوفه و یا حرص و طمع عمر سعد و نیز پندهای سیاسی آن مانند این‌که برخی از افراد بدون این‌که بدانند در زمین دشمن بازی می‌کنند، از واقعه عاشورا استخراج و به مخاطب منتقل شود.