خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ الهام عبادتی: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌تواند مورد مطالعه جامعه‌شناسان ایرانی باشد چراکه گروه‌های مختلف مردمی به این نمایشگاه می‌آیند و امکان مشاهده رفتارهای مصرفی، نوع خرید، علایق و... را برای کارشناسان فراهم می‌آورند.
 
هر ساله تعداد کثیری از مردم به نمایشگاه می‌آیند؛ برخی دوست قدیمی یار مهربان هستند و با بازدید از نمایشگاه کتاب تنها می‌خواهند با جدیدترین آثار منتشر شده آشنا شوند و برخی دیگر نیز در نمایشگاه کتاب فرصت تورق کتاب‌های مورد علایق‌شان را پیدا می‌کنند و کمتر در ایام دیگر سال مطالعه می‌کنند.
 
یکی از مولفه‌هایی که در نمایشگاه کتاب آشکارتر خود را نشان می‌دهد سبک زندگی اقشار مختلف مردمی است؛ بدین معنی که می‌توان از نوع رفتار، پوشش لباس، نوع خرید کتاب و... تا حدی به سبک زندگی افراد پی برد.
 
مفهوم «سبک زندگی» یا همان (life style) اگرچه همواره یکی از مفاهیمی است که در حوزه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی مورد مطالعه بوده، اما پس از اینکه این مفهوم از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفت به یکی از دغدغه‌های اصلی کارشناسان و فعالان فرهنگی در سال‌های اخیر بدل شد.

سبک زندگی به مجموعه رفتارها و الگوهای کنش‌ هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی است، اطلاق می‌شود و نشان‌دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش‌های فرد است. سبک زندگی بر ماهیت و محتوای خاص تعاملات و کنش‌های اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و نشان‌دهنده اغراض، نیات، معانی و تفاسیر فرد در جریان عمل روزمره و زندگی روزانه است.

سبک زندگی پایه و اساس فهم شرایط فرهنگی موجود و تحولات پیش رو در این حوزه تلقی می‌شود و نشان می‌دهد که در بطن ارزش‌های موجود در خرده‌نظام فرهنگی چه می‌­گذرد. در واقع با به‌کارگیری مفهوم سبک زندگی و تعمق در آن می‌توان از هنجارهای پنهان در اذهان، باورها و رفتارهای مردم یک جامعه، سر درآورد و از جهت‌گیری‌ها و الگوهای موجود یا در حال شکل‌گیری، تفسیر واقع‌بینانه‌ای ارائه کرد.

همان‌گونه که گفته شد، پس از سخنرانی مقام معظم رهبری درباره سبک زندگی و اهمیت آن و انتقاد از سبک زندگی ایرانی که اکنون تحت سیطره الگوهای غربی است، مدل سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی پیشنهاد شد تا بر اساس آن مدل‌هایی از سبک زندگی ارائه شود که هم نمادها و ارزش‌های ایرانی داشته باشد و هم از باورهای دینی و اعتقادی ما الهام گرفته باشد.
 
فعالان عرصه نشر نیز وارد میدان شدند تا مبانی نظری این مدل را تبیین کرده و با تالیف منابع لازم، امکان بررسی نقاط قوت و ضعف ما را در حوزه سبک زندگی فراهم کنند.

انتشار حدود 550 عنوان کتاب با موضوع سبک زندگی اسلامی
نخستین نمایشگاه «مرأت» که سال گذشته با محوریت کتاب‌های با موضوع سبک زندگی اسلامی ایرانی برگزار شد، نشان‌دهنده انتشار حدود 550 عنوان کتاب در این زمینه بود.
 
از سوی دیگر مشاهدات خبرنگار ایبنا، از بازار کتاب‌های موجود در این حوزه در بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب و به ویژه بازدید از سالن یاس که انعکاس‌دهنده کارنامه نشر در سال 94 است نشان داد، کتاب‌هایی که درباره سبک زندگی اسلامی ایرانی تدوین شده در سه محور اصلی تشکیل خانواده و همسرداری، تربیت فرزند و مهارت‌ها سامان یافته‌اند.
 
نگاهی به آثار منتشر شده در این حوزه حاکی از آن بود که تعداد آثاری که در بخش خانواده و تربیت فرزند تدوین شده بودند با توجه به فراوانی و انباشت احادیث و متون قرآنی و دینی ما در این باره کافی بوده‌اند.
 
برخی از آثاری که به موضوع سبک زندگی اسلامی ایرانی پرداخته‌اند مستقیماً این عنوان را برای خود انتخاب و در محورهای مختلف این موضوع را بررسی کرده‌اند و برخی  آثار نیز به صورت غیرمستقیم و در قالب محورهایی چون خانواده و تربیت فرزند این مقوله را بررسی کردند.
 
کتاب‌های تولیدشده راضی‌کننده نیست
حسین حاج‌محمدی، کارشناس کتاب سالن یاس درباره ارزیابی خود از کتاب‌های منتشر شده با موضوع سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی می‌گوید: سبک زندگی اسلامی ایرانی موضوع عام و کلی است که در حوزه علوم اجتماعی، علوم تربیتی، دین و روانشناسی آثارش منتشر می‌شود.
 
وی می‌افزاید: ما قطعاً در این حوزه به نقطه مطلوب نرسیدیم و نتوانستیم آثاری منتشر کنیم که متناسب با نیازهای جامعه و اقتضائات روز باشد. این نوع کتاب‌ها تولید نشده و کتاب‌هایی که تولید شده هم راضی‌کننده نیست و نمی‌تواند در جزئیات زندگی راهنما باشد.

حاج‌محمدی درباره میزان استقبال از این کتاب‌ها نیز توضیح می‌دهد: فروش کتاب در کشور ما ارتباط مستقیم با محتوای کتاب ندارد بلکه بیشتر کتاب‌هایی که تبلیغ و اطلاع‌رسانی داشته‌اند، توانسته‌اند فروش خوبی داشته باشند.

توجه به گرافیک کتاب‌هایی با موضوع سبک زندگی اسلامی
حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضا غلامی، دبیر شورای فرهنگی دفتر مقام معظم رهبری نیز که موسسه متبوعش (مرکز پژوهش‌های صدرا) به این موضوع پرداخته، در جشنواره «مرأت» گفته بود که باید بیش از پیش به ارتباط میان پروسه تألیف کتاب، چاپ و نشر آن با هنرهای تجسمی اندیشه کنیم، گرافیک کتاب‌هایی با موضوع سبک زندگی اسلامی و ایرانی باید ارتقا پیدا کند و از آنجا که پایه و اساس ترویج این مسئله از سنین کودکی و نوجوانی است بنابراین باید کتاب جذابیت‌های لازم را برای ترغیب مخاطب به منظور مطالعه فراهم کند.

به گفته وی، خوشبختانه کارهای مناسبی در حوزه تولید کتاب‌هایی با موضوع سبک زندگی اسلامی به ویژه پس از منویات مقام معظم رهبری در این مورد به انجام رسیده است اما باید گفت که این حجم کارهای انجام شده کافی نیست و علاوه بر پرداختن به کیفیت به همان میزان نیز باید کمیت آثار تولیدی ارتقاء یابد.
 
تعریف نشدن شاخص برای سبک زندگی اسلامی ایرانی
حجت‌الاسلام محمد شبدینی، نویسنده «مولفه‌ها و شاخص‌های سبک زندگی اسلامی» درباره ارزیابی آثار منتشر شده در این حوزه نیز به خبرنگار ایبنا می‌گوید: از زمانی که رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی خود ضرورت پرداختن به موضوع سبک زندگی را مطرح کردند، پژوهشگران دینی و دانشگاهی بر آن شدند تا مسایل سبک زندگی را بر اساس فرهنگ اسلامی و ایرانی تدوین کنند.
 
وی ادامه می‌دهد: کارهای متعددی در این حوزه منتشر شده و برنامه‌های ماهانه یا سالانه مردم در این کتاب‌ها تبیین شده است. به طور مثال به این موضوع پرداخته شده که دین برای عید نوروز چه برنامه‌هایی دارد؟
 
وی معتقد است، اگرچه کتاب‌ها در حوزه سبک زندگی مطالب متعددی داشته‌اند اما شاخصی درباره سبک زندگی ارائه نشده است در حالی که شاخص می‌تواند کاری کند که مولفه‌های سبک زندگی برای ما قابل اندازه‌گیری باشد. به طور مثال اگر ما درباره انس افراد با قرآن سخن می‌گوییم باید بتوانیم با شاخص‌هایی آن را اندازه‌گیری کنیم.
 
حجت‌الاسلام شبدینی در پاسخ به این پرسش که به نظر می‌آید میزان آثار منتشر شده در حوزه مهارت‌های زندگی کافی نیست و بیشتر آثار منتشر شده، ترجمه‌ای است، اظهار کرد: در این زمینه کار زیادی نشده است اما من در کتاب جدیدم سعی کردم درباره اوقافت فراغت، مسکن، تاکسی سوار شدن و... شاخص‌ها را بیان کنم.
 
با نگاهی به آنچه که بیان شد می‌توان گفت حجم تولیدات با موضوع سبک زندگی اسلامی ایرانی در دو محور خانواده و تربیت فرزند از میزان کافی برخوردار بوده و وضعیت بهتری دارد اما در حوزه مهارت‌های زندگی به طور مثال چگونگی غلبه بر افسردگی، راه‌های رسیدن به موفقیت، مثبت اندیشی و... تولیدات بسیار کم بوده و در این بخش آثار ترجمه‌ای به بازار غلبه کرده است.
 
شاید بتوان علت این موضوع را در این مساله جستجو کرد که ادبیات ما در حوزه مهارت‌های زندگی ضعیف است و متعهدان ما در این بخش نتوانسته‌اند ادبیات لازم را تولید کنند. آنچه که می‌تواند در اینجا کارگشا باشد پژوهش‌های کتابخانه‌ای در این باره بر اساس منابع دینی و هویتی است تا با انباشت این داده‌ها بتوان کتاب‌های بیشتری در این حوزه تولید کرد.