به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب ‌«آموزش تاریخ در دانشگاه: ارتقای سطح یادگیری و فهم» نوشته آلن بوث با سخنرانی دکترعبدالرسول خیراندیش، استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز، دکتر شهرام یوسفی‌فر، معاون آرشیو ملی، دکتر مهدی رفعتی و دکتر مهدی احمدی، رئیس مرکز تحقیق و توسعه «سمت» دوشنبه 28 تیرماه در در موسسه توسعه و تحقیق مطالعات انسانی برگزار شد. بخش نخست گزارش را اینجا بخوانید.
 
مشکل تاریخ در ایران مشکلی بیرونی است

خیراندیش گفت: کتاب «آموزش تاریخ در دانشگاه» از همان ابتدا بحثی را آغاز کرده که انگیزه شکل‌گیری کلاس و آموزش تاریخ را بر اساس تقاضا و تمنای فهم دانسته است؛ به عبارتی دانشجوی تاریخ برای فهم تاریخ سر کلاس آمده و استاد تاریخ با دانشجویی روبه‌روست که می‌خواهد تاریخ را بفهمد. این مبحث فهم را بسیار دقیق به کار برده و حتی در ادامه مولف می‌گوید که اگر استاد نخواهد به فهم دانشجو از تاریخ کمک کند، دانشجو باید از وی چنین چیزی را طلب کند و استاد را سر شوق بیاورد.
 
وی در شرح فهم تاریخ در ایران اظهار کرد: در کتاب آلن بوث بر این نکته تاکید شده که این اثر برای فردی است که می‌خواهد بفهمد و یاد بگیرد. حال اگر فردی به این کلاس تاریخ بیاید و نخواهد آن را بفهمد تکلیف چیست؟ حدود 30 سال است که سرکلاس درس تاریخ می‌روم گاهی روبه‌روی من فرد یا جمعی نشسته‌اند که در حال حاضر اندک هم نیستند و نمی‌خواهند بفهمند و اکنون مشکل این است! آیا استادانی که در دانشگاه تاریخ تدریس می‌کنند با این نکته مواجه نیستید که افرادی به دانشگاه آمده‌اند اما نمی‌خواهند درس بخوانند و بفهمند؟!
 
این استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز افزود: با وجود اینکه سیستم آموزشی دانشگاه‌های ایران به روز نیست، استادان اهل تحقیق نیستند و بسیاری مشکلات دیگر وجود دارد اما من معتقدم مشکل تاریخ پیش از این مسائل، مشکل بیرونی است و درونی نیست. در کشور ما سابقه چند هزار سال تاریخ‌نگاری و تاریخ‌ورزی داشتیم و امروز نیز این اندوخته موجود است اگرچه در دوره مدرن مانند گذشته پرکار نبودیم اما باز هم میراث علمی بر جای مانده که با تکیه بر آن تاریخ بیاموزیم.
 
خیراندیش ادامه داد: بر این باور هستم که مشکل رشته تاریخ بیرونی است و درونی نیست زیرا بیش از این‌که به نظام آموزشی ما مربوط شود ریشه در نگاه سیاستگذاران کلان فرهنگی دارد به همین‌دلیل هر راهکاری در زمینه کتاب درسی تاریخ اعمال کردیم باز هم دانشجویان ناراضی بودند. حال آنکه در هیچ جای دنیا چنین روشی نیست. کتاب درسی تاریخ ایالات متحده آمریکا را که ببینید متوجه خواهید شد که کشوری با قدمت 500 سال کتاب درسی تاریخ دبیرستان آن یک‌هزار صفحه است و متن آن نیز سنگین‌تر از کتاب‌های درسی ماست.
 
                   

بوث دغدغه آموزش تاریخ دارد

یوسفی‌فر در ادامه این نشست درباره هدف مولف کتاب «آموزش تاریخ در دانشگاه: ارتقای سطح یادگیری و فهم» گفت: این اثر، تجربه منحصربه فرد تدریس در انگلستان را در اختیار خواننده می‌گذارد. نکته مهم تاکید بر دوره کارشناسی است و گزارش جالبی از یک تجربه متراکم و انباشته از تدریس که متکی به مستندسازی تجربیات مولف است. نویسنده از ابتدا از دغدغه آموزش سخن می‌گوید و در آغاز گفتارش بر برخی اهداف تاکید کرده و به دنبال روش جدیدی است و دعوت می‌کند که بر شیوه تدریس تاریخ فکر و تامل کنیم و بر روش‌های تدریس عملی پافشاری می‌کند و اصرار دارد که این کتاب برای ارتقای فهم تاریخ است.
 
وی با طرح پرسشی درباره کارآمدی کتاب بوث افزود: قبل از هر چیزی باید بگویم آیا این کتاب جالب قابل استفاده در سیستم آموزشی ایران است؟ در پاسخ باید گفت اگر بخواهیم این کتاب را در نظام دانشی رشته تاریخ با تکیه بر سه رکن دانشجو، محتوای آموزشی و استاد تدریس کنیم با این مشکلات روبه‌رو هستیم؛ نخست اینکه کتاب بیش از اندازه در ساختار دانشی و تجربی رشته تاریخ در انگلستان تعریف شده و ساختار آن با نظام آموزشی ما بسیار متفاوت است.
 
معاون آرشیو ملی ادامه داد: نکته دیگر اینکه کتاب به طور مشخص ذهنیت دانشجویان را در نظام دانشی رشته تاریخ انگلستان مدنظر قرار داده است، یعنی می‌توان این مدعا را در پرسشنامه‌ها، داده‌ها، گفت‌وگوها و اظهارنظرهای انجام شده با شماری از دانشجویان زبده مراکز دانشگاهی انگلستان رویت کرد که مبنای تحلیل و بحث و بررسی مولف قرار گرفته است. همچنین بحث‌هایی که درباره روندها و شیوه‌های ندریس از منظر استادان مطرح کرده باز هم در همان بافت جواب می‌دهد.
 
کتاب‌های درسی نیاز به بررسی علمی دارد

مهدی احمدی نیز بیان کرد: کارشناسان مرکز تحقیقات سمت از سال‌ها پیش به این جمع‌بندی رسیدند که ابعاد آموزشی کتاب‌های درسی دانشگاهی نیاز به بررسی علمی و آکادمیک دارد که در کشورهای توسعه یافته و پیش رفته این مسائل بسیار جدی بررسی می‌شود و ادبیات علمی بسیار غنی دارد. ما نیز در این مرکز بعد از اینکه فعالیت‌ها پیش رفت، گروه پژوهشی تاسیس کردیم که به مطالعات کتاب درسی می‌پردازد.
 
تدریس خوب منجر به رویکرد عمیق در یادگیری می‌شود

رفعتی با اشاره به ترویج استقلال در یادگیری گفت: مولف مدعی است که آزادی در یادگیری و استقلال دانشجو در کنار تدریس خوب منجر به رویکرد عمیق در یادگیری می‌شود. بنابراین شکل دادن به استقلال و خودمختاری دانشجویان یکی از ویژگی‌های مهمی است که در هر نوع نظام آموزشی به آن پرداخته می‌شود و تمرکز خود را بر مفهوم خودمختاری می‌گذارد.