دهقانی با بیان اینکه در چین امروز ایرانشناسی وجود ندارد گفت: من اخیرا کتابی درباره شرق‌شناسی ترجمه کردم و در جریان مطالعات ایرانشناسی در سراسر جهان هستم و باید بگویم که ایرانشناسی در بهترین مکان‌هایش حتی در اروپا و امریکا وضعیت خوبی ندارد و در چین که وضعیت ما اصلا خوب نیست.
وی ادامه داد: ایرانی‌ها درباره فرهنگ چین اطلاعات زیادی ندارند و تنها از طریق محصولات صنعتی با چین آشنا هستند و علاقه‌ای هم به شناخت فرهنگ چین به ویژه فرهنگ قبل از دوره مدرن آن ندارند. در گذشته اساتید چینی علاقه‌مند به زبان و ادبیات فارسی وجود داشت اما متاسفانه امروز نسل جوان‌تر اساتید چینی وارد کار تجاری شده‌اند.
دهقانی با اشاره به ترجمه‌های چینی نیز افزود: ایرانشناسی به آن معنا در چین وجود ندارد و تنها دکورسازی می‌شود ما نیز از شاعران و نویسندگان چینی اطلاعی نداریم از سوی دیگر قدیمی‌ترین کتاب‌های فارسی که در چین وجود دارند وضعیت خوبی ندارند و رایزن‌های فرهنگی ما در چین کوچک‌ترین توجهی به کتاب‌هایی که به ویژه در حوزه آموزش مذهبی به زبان فارسی در چین وجود دارند، نداشته‌اند.
وی در پایان سخنانش گفت: اکنون نسخه‌های فارسی درباره ایرانشناسی در چین در حال از بین رفتن است و امیدوارم که رایزنی فرهنگی ایران در چین توجه بیشتری به این موضوع انجام دهد.
اطلاعاتی درباره سرزمین پارس در کتاب‌های باستانی چین
میرزانیا، عضو هیأت علمی و مدیر گروه زبان چینی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست به بیان سرآغاز شکل‌گیری جاده ابریشم پرداخت و گفت: سرآغاز جاده ابریشم را می‌توان حدوداً یک قرن قبل از میلاد هنگامی که جانگ چیین به عنوان سفیر چین رهسپار سرزمین‌های غربی شد در نظر گرفت. براساس اطلاعات او و یادداشت‌هایش در خصوص این مناطق نخستین بار در فصل ۱۲۳کتاب «یادداشت‌های تاریخی» به قلم سی ما چیین مطالب مکتوبی در خصوص سرزمین پارس آمده است. این اثر یکی از مهمترین کتاب‌های تاریخی در چین باستان و حاوی اطلاعاتی در خصوص پادشاهان و قهرمانان چین باستان است. در این کتاب درباره موقعیت جغرافیایی، وضعیت اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره خن غربی توضیحاتی آمده و اشاره می‌کند که مردم از کشتی و ارابه و سکه‌های نقره با شمایل پادشاه استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: بعد از سفر فرستاده چین به سرزمین‌های غربی، روابط تجاری میان ایران و چین آغاز می‌شود و بازرگانان زیادی از سمت سرزمین پارس برای تجارت راهی چین شده و حتی برخی از آنها برای همیشه در چین اقامت گزیدند به‌گونه‌ای که در میانه ی قرن هشتم میلادی در جزیره خَی نَن چین دهکده پارسی وجود داشته که بیشتر ساکنان آن ملوانان ایرانی بودند که در دریای جنوبی چین رفت و آمد می‌کردند و حتی امروزه نیز در ۴۰ کیلومتری شهر یانگ جو در استان جیانگ سو دهکده‌ای به نام دهکده پارسیان وجود دارد.
وی افزود: بعد از حمله اعراب به ایران و پس از شکست یزدگرد سوم و ناکامی پسرش پیروز در برابر اعراب، پیروز و پسرش نرسی به همراه هیأتی از درباریان و و اشراف به شهر چانگ ان پایتخت آن زمان چین وارد می‌شوند و برای همیشه در آنجا اقامت می‌گزینند. از دیگر شخصیت‌های ایرانی که در اسناد تاریخی چین از آنها یاد شده الوهان یکی از امرای پارسی بوده که نام ایرانی وی احتمالاً بهرام و نواده خسرو دوم است، وی در سال 658 میلادی به دربار تانگ آمد و پس از این که با گائو زونگ امپراتور تانگ دیدار و گفتگو کرد و گائو زونگ بر احاطه وی به ممالک غربی اشراف یافت وی را مأمور کرد تا به عنوان سفیر چین به روم شرقی و کشورهای آن منطقه سفر کند و این بدان علت بود که در زمان تای زونگ امپراتور تانگ برخی از کشورهای قدرتمند در مناطق غربی جاده ابریشم مرتباً مزاحمت‌هایی را برای دربار تانگ ایجاد می‌کردند و در آن مقطع زمانی دربار به دنبال فرد مستعدی برای اعلام دوستی دربار تانگ با آن کشورها و پیدا کردن راهی برای جلوگیری از تعرضات آنها بود و حضور این امیر ایرانی در آن زمان برای دربار تانگ بسیار مغتنم بود. شایان ذکر است که آلوخان از عهده این مأموریت به خوبی بر می‌آید و از طرف اموراتور مقام سپهبد به وی اعطا می‌شود.
شاهزاده‌ای ایرانی؛ اولین مترجم متون بودایی از زبان سانسکریت به زبان چینی
میرزانیا با اشاره به ورود لی شون و خانواده‌اش به چین در اواخر دوره تانگ گفت آنها در زمینه تجارت داروهای گیاهی و ادویه جات فعالیت می‌کردند و لی شون کتابی به نام «گیاهان دارویی دریایی» تألیف کرده و به توصیف داروهای گیاهی وارداتی در دوره تانگ پرداخته، چرا که ادویه جات و داروهای گیاهی از کالاهای مهم وارداتی دوره تانگ بود و در آن زمان بیشتر ایرانی‌ها به تجارت این کالاها می‌پرداختند. همچنین وی یکی از شاعران سبک تسی در آن دوره بود و در کتابی به نام «مجموعه گل‌ها» تعدادی از اشعار وی حفظ شده است. خواهر او لی شو شیین نیز اشعاری به سبک تسی می سرود. فردی به نام لی یوان لیانگ نیز در اواسط دوره ی تانگ به مقام سپهبدی رسید که از اعقاب ایرانیان بود، او شهردار هوا جو، فرمانده و وزیر مرکزی و معاون امپراتور بود و مسئولیت امور غیر نظامی را هم بر عهده داشت. همچنین اولین مترجم متون بودایی از زبان سانسکریت به زبان چینی هم یک شاهزاده ایرانی بود به نام ان شی گائو.
این محقق مطالعات چین در ادامه با بیان این که زبان فارسی یکی از زبان‌های مهم برای آموزش‌های مسجدی در چین بوده گفت: آموزش مسجدی نوعی نظام آموزشی فرهنگ اسلامی با ویژگی‌های چینی بوده و بر اساس مدارس مذهبی کشورهای مسلمان شکل گرفته و از دوره مینگ آغاز شده است. در اواخر دوره مینگ و اوایل دوره چینگ، دانشمند مسلمان مشهور آقای چانگ جی مِی آموزش‌های مسجدی را ترویج داد و یک کتاب دستور زبان فارسی به نام «منهاج الطلب» نگاشت. این کتاب که به زبان فارسی نوشته شده است قدیمی‌ترین کتابی است که برای آموزش در مساجد و مدارس مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت و گفته می‌شود قدیمی‌ترین کتاب دستور زبان فارسی در جهان است. به تدریج ۱۳ کتاب مقدس آموزشی به زبان فارسی و عربی در این حوزه نوشته شده که جزء کتاب‌های آموزش‌های مسجدی با موضوعاتی چون قواعد، منطق، علم بدیع، دستور زبان فارسی، ادبیات فارسی، فقه و غیره بوده است. وی اشاره کرد در میان این آثار کتب زبان فارسی از زبان عربی بیشتر بوده است. همچنین کتاب گلستان سعدی نیز یکی از آثاری است که در آموزش‌های مسجدی به محصلان برای تهذیب نفس آموزش داده می‌شده است.
درباره ایران در سده‌های میانی در چین کمتر پژوهش شده
میرزانیا با اشاره به اینکه در دوره مینگ تعدادی سفرنامه به قلم چینی‌ها نگاشته شده که منابع اطلاعاتی ارزشمندی برای چینی‌های آن زمان در خصوص ایران به شمار می‌رود، افزود: در این منابع مطالبی درباره مناطقی چون هرات، شیراز، تبریز، اصفهان، کرمان، هرمز و غیره بیان شده است همچنین در کتاب در سفرنامه سرزمین‌های غربی به قلم چن چنگ، اطلاعاتی درباره آب‌وهوا، موقعیت جغرافیایی، محصولات کشاورزی، حیوانات خط و... نوشته شده است.
به گفته وی، مطالعات ایرانشناسی در چین معاصر ابتدا شامل ترجمه از روی آثار غربی به‌ویژه آثار روسی بوده که بعدها متونی از زبان فرانسوی و نهایتاً از فارسی ترجمه شده و از آن جمله می‌توان به آثاری چون تاریخ ایران، فرهنگ ایران و تاثیر جهانی آن، تاریخ امپراطوری پارس و غیره اشاره کرد. وی افزود سطح ایران شناسی در چین مورد تأیید محافل جهانی قرار گرفته و در راستای پژوهش‌های برجسته ایران‌شناسان در چین می‌توان به ترجمه و تصحیح تاریخ چین از کتاب جامع التواریخ نوشته رشیدالدین فضل‌الله همدانی توسط خانم دکتر وانگ ای دن، همچنین کتاب پژوهش بر متن فارسی چین نامه اثر ماتئو ریچی مبلغ مسیحی که سفرنامه‌ای در خصوص چین بوده و توسط محمد زمان به فارسی ترجمه شده و خانم دکتر لوجین روی این اثر کار کرده اند و توضیحات جامع و مفصلی بر آن نگاشته‌اند اشاره کرد.
وی افزود: این کتاب جایزه نهمین دوره حفاظت از نسخ خطی کشور را به خود اختصاص داده، همچنین ترجمه و تصحیح و پژوهش بر روی کتاب تنگسوق نامه یا طب اهل خطا که طی سال‌ها مطالعه و پژوهش توسط آقای دکتر شی گوانگ به طبع رسیده و جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۹۶ را به خود اختصاص داده از جمله کتب موفق پژوهشی در این عرصه است.
میرزانیا در بخش پایانی سخنانش با اشاره به تلاش‌هایی که درباره آموزش زبان فارسی در چین صورت گرفته عنوان کرد: زبان فارسی پیش از این در 7 دانشگاه چین آموزش داده می‌شده و اکنون این زبان در 10 دانشگاه تدریس می‌شود. می‌توان گفت که ایرانشناسی در چین از ترجمه شروع شده و به سمت مقاله و کتاب و ترجمه ی آثار برجسته به پیش رفته و دستاوردهای آنان در زمینه ی ادبیات، تاریخ و مذهب بسیار غنی بوده است. در خصوص ایران در سده‌های میانه پژوهش‌ها به نسبت کمتر و تحقیق در زمینه تاریخ روابط خارجی چشمگیر بوده و بیشتر روی روابط چین و ایران، روابط ایران و آمریکا و روابط ایران و اسرائیل متمرکز بوده، مطالعات در خصوص باستان شناسی، جغرافیای تاریخی و فلسفه ایران نیز به اندازه کافی نیست.
اهمیت طب چینی در ایران امروز
گوانگ نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه گروه ادبیات و زبان فارسی دانشگاه پکن 60 سال است که به فعالیت خود ادامه می‌دهد، گفت: در ابتدای تاسیس این گروه اساتید ایرانی وجود نداشتند و اساتید افغانستانی در این گروه تدریس می‌کردند بعدها مرکز پژوهش‌های فرهنگ ایران در دانشکده پکن در سال 1990 تاسیس شد و تاکنون 6 سمینار در چین با موضوع ایرانشناسی برگزار شده و پروژه‌های علمی با محوریت ترجمه و تصحیح آثار مختلف صورت گرفته است.
وی در ادامه توضیحاتی را درباره اثر تنکسوق‌نامه که خود آن را ترجمه کرده است ارائه کرد و گفت: این کتاب در سلسله ایلخانیان به دستور خواجه رشیدالدین همدانی از چند اثر طب چینی به زبان فارسی ترجمه شده و در سال 1350 نسخه عکسی آن منتشر شده و مجتبی مینویی مقدمه‌ای بر آن نوشته است. این اثر شامل 4 کتاب است که در آن زمان چندان مورد توجه ایرانیان قرار نگرفته اما باتوجه به اینکه امروز در ایران طب چینی بسیار مورد اهمیت قرار گرفته امیدوارم ترجمه‌ای برای تدریس طب چینی مفید باشد.
نظر شما