به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، برگزاری جشن‌های نوروز در حوزه تمدنی ایران در عصر جدید با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است. در حالی که در کشورهای شمالی این حوزه تا سال‌ها تفوق شوروی و تلاش آن برای یکدست‌سازی فرهنگی زمینه انزوا و خاموشی این سنت را مهیا کرده بود.
 
در نواحی جنوبی حوزه تمدنی ایران که حوزه خلیج فارس را شامل می‌شود، تمایلات سیاسی و گرایش‌های قومی-قبیله‌ای باعث شده تا این آئین کهن در محدودیت و انزوا قرار گیرد. کشور بحرین با وجود اینکه تا سال 1970 در عمل یکی از مناطق ایرانی به شمار می‌رفت، در سال‌های گذشته در توجه به نوروز و برگزاری آئین‌های آن موفق نبوده است.
 
پس از استقلال این کشور و کسب قدرت سیاسی از سوی اعراب سنی، به برگزاری جشن‌های نوروزی با دید منفی نگریسته می‌شد؛ چنان که رژیم این کشور با تاکید و پیروی از ایده «پان عربی»، نوروز را رسمی منسوخ دانسته که خاص ایرانی‌ها و فارسی‌زبان‌های غیربحرینی است و از این رو، به آن توجه نمی‌شود. از همین رو، دولت بحرین بلافاصله بعد از استقلال این مراسم را منع کرد و قوانین و مجازات‌هایی را برای آن در نظر گرفت. (سازمند: 197)
 
این در حالی بود که در برخی کشورهای مجاور نظیر امارات متحده عربی در نتیجه تاکید مقامات دبی و ابوظبی بر لزوم جذب گردشگر و سرمایه گذار، در برابر عقاید و مراسم دیگر مردم تساهل بیشتری نشان داده شد.
 
عامل دیگری که باعث شده نوروز در کشور بحرین در سال‌های گذشته کم‌رنگ شود و به حاشیه برود، بافت اجتماعی و فرهنگی این کشور است. تعامل گسترده با کشورهای غربی و جمعیت فعال اندک در کشور بحرین باعث شده است که خانواده‌های بحرینی در معرض نوعی تناقض و تشتت فرهنگی قرار بگیرند. چنان که بسیاری از آنها با استفاده از خدمه خارجی برای تربیت فرزندانشان، امکان توجه نسل بعد به برخی سنت‌ها و آئین‌ها را از بین برده و زمینه نوعی خودبیگانگی را فراهم کرده‌اند. (همان: 199)
 
آئین‌های نوروزی در بحرین
در سال‌های اخیر، شیعیان بحرینی و به ویژه ایرانی‌های ساکن این کشور در حد توان خود برای احیا و برگزاری مراسم نوروز تلاش کرده‌اند. چیدن سفره هفت سین، قرار دادن قرآن و مفاتیح برای دعا بر سر سفره، خرید لباس نو برای مراسم نوروز از جمله آئین‌هایی است که در سال‌های اخیر جای خود را در بحرین باز کرده‌اند. در این میان برخی تنها به چیدن سفره هفت سین اکتفا می‌کنند و برخی مراسم را با انجام دید و بازدید در روز اول سال نو و شادی در این روز رنگ و جلایی دیگرگون به مراسم می‌بخشند.
 
اگر چه پیش از این نیز مراسم نوروز در بحرین به صورت محدود و اندک برگزار می‌شده است، اما در سال‌های اخیر بنا بر گزارش‌ها و شواهد، فراگیر شدن سنت‌های عربی و مظاهر فرهنگ غربی در این کشور، بیش از پیش به تضعیف و فراموشی این سنت ایرانی دامن زده است؛ تلقین ارتباط این آئین با خرافه‌های ایرانی و زرتشتی از سوی رسانه‌ها و مقامات دولتی، در تشدید جریان محو نوروز تاثیر داشته است. تا حدی که برخی با جرئت، نوروز را در این کشور رسمی فراموش شده می‌دانند.
 
در عین حال تاکید بر نظام گردشگری و جذب گردشگر در چند سال اخیر باعث شده بسیاری از احتمال احیای ظاهری و ابزاری جشن‌ها و آئین‌های مرتبط با نوروز در بحرین سخن بگویند.


 
نوروز در دیگر کشورهای عربی
مردم مصر، سوريه و لبنان (شامات) در آغاز بهار سنت‌هايی دارند که با آئين‌های بهاری کشورهای مجاور شباهت دارد و گويای آئينی تاريخی در حوزه تمدن کشورهای عربی است. در مصر و به خصوص در مصر عليا همه مردم خواه مسيحی يا مسلمان جشنی برگزار می کنند که آنرا «شم النسيم» می‌نامند. اين مراسم يک نوع جشن بهار است و اگر «شم النسيم» را تحت‌اللفظی ترجمه کنيم، معنی آن چيزی می‌شود مثل «هواخوری» يا بهتر بگوييم: «از نسيم لذت بردن».
 
شم النسيم هميشه در اواخر ماه مارچ يعنی هفته اول فروردين برگزار می‌شود، يعنی زمانی که سواحل نيل سرسبز و پر شکوفه است. مراسم شم النسيم در مصر عليا به آئين‌های سيزده به در نوروز ايران شباهت دارد. به خصوص تهيه شيرينی و تعارف آن به همديگر و همچنين رقص و موسيقی در روز جشن بهار در سواحل نيل به شکل گسترده‌ای ديده می‌شود. 
مصری‌ها اين جشن را باشکوه برگزار می‌کنند. آنها تمام روز را در این ایام، در خارج خانه به سر می‌برند و هدفشان از این کار نزديکی به طبيعت است.
 
شم النسیم را همه مردم با هم جشن می‌گيرند. در این روز گروه‌هايی تشکيل می‌شوند که به هم شيرينی و خوراکي‌های ديگر تعارف می‌کنند و بعد رقص دسته جمعی آغاز می‌شود. يک نوع رقص دايره‌ای شکل که بيشتر مردها انجام می‌دهند.
 
با وجود شباهت‌های زياد با نوروز و سيزده به در، شم النسيم تفاوت‌هایی هم با نوروز ایرانیان دارد. زمان اين جشن در تقويم شمسی پيش‌بينی نشده است و روز برگزاری آن هر سال تغيير می‌کند.
 
بعضی از محققان معتقدند که عيد پاک پيش از آنکه در مسيحيت پذيرفته شود يک جشن طبيعی بود که با آغاز بهار رابطه داشت. عناصر امروزی عيد پاک مانند آتش، تخم مرغ و سبزی با عناصر موجود در جشن های بهاری کشورهای شرقی شباهت دارد.
 
سليمان توفيق شاعر و پژوهشگر مصری معتقد است که شم النسيم احتمالاً ريشه در مصر باستان و عهده هخامنشیان دارد. به گفته او درباره اين مسئله پژوهش‌هايی انجام گرفته و تصاويری پيدا شده که حکايت از برگزاری اين جشن در دوره باستان دارد.
 
در کشورهای مصر، لبنان و سوریه، در روز ۲۱ مارچ، نه تنها فرا رسيدن بهار، که روز مادر هم جشن گرفته می‌شود. اين روز در سوريه و لبنان تعطيل رسمی است. در اين روز فرزندان خانواده جشن بزرگی برای مادر خود برگزار می‌کنند و به او هديه می‌دهند. غير از اين سنت خانه‌تکانی در این ایام به صورت گسترده در سوريه و لبنان وجود دارد.
 
جشن گرفتن برای مادر خانواده در ايام نوروز را می‌توان در برخی نقاط آسيای ميانه نيز يافت. اگر چه اين مراسم امروز ديگر اجرا نمی‌شود. مثلاً تا چند دهه پيش در پامير در روز نوروز بزرگ به مادر خانواده يک شاخه بيدمشک هديه می‌شد.