محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جشنواره به‌عنوان جشنواره کتاب رشد اشاره کرد و گفت: از نام این جشنواره پیداست که رشد و تعالی در مفهومش جای دارد و هدف از برگزاری آن این است که رشد تحقق یابد. رشد دوسویه است یکی در جهت مهارتی، اخلاقی و عملی و دیگری در جهت افزایش دانش و معرفت و هدف این است که فهم و درکمان افزایش یابد.
وی در ادامه بیان کرد: در طول تاریخ کتاب در رشد معرفت و فهم ما نقش زیادی داشته است هنوز هم کتاب همین نقش را داشته است. دانش با نوشتن نظم پیدا می‌کند و کتاب است که معرفت و دانش را منظم می‌کند اما برخی فکر می‌کنند ما مهارت‌ها را با تمرین، تقلید و آموزش از دیگران فرا می‌گیریم. حتی در حوزه اخلاق و سیاست هم همین فکر را می‌کنند اما این برداشت درستی نیست. یادگرفتن و تقویت مهارت هم نیاز به کتاب دارد. اگر تجربه‌های زیسته دیگران را در قالب رمان و داستان خوب بخوانید آرام آرام انگیزه و مهارت‌های ما افزایش می‌یابد.
جوادی در ادامه کتاب را رمز تعالی و رشد دانش و معرفت و رشد سیاست و مهارت‌های فنی دانست و گفت: هدف این جشنواره این است که این مهارت‌ها را در دانشآموزان تقویت کنند. همچنین باید توجه داشت طبیعتا هر کتابی ارزش خواندن ندارد و خوب است که ما با این جشنواره‌ها کتابهای خوب را شناسایی می‌کنیم و به مخاطبان معرفی می‌کنیم. اما مسأله این است که ما نمی‌توانیم تا آخر زندگی یک فرد به او کتاب معرفی کنیم، مخاطب باید به گونه‌ای پرورش یابد که تفکر و اندیشیدن در او رشد یابد و بداند که چه کتابی مناسب است و ارزش خواندن دارد.
وی در ادامه بیان کرد: هدف اصلی ما مطالعه کتاب است و باید ارتباط دانشآموزان را با کتابخانه‌ها افزایش دهیم و فقط به معرفی بسته به آنها اکتفا نکنیم. اگر در جشنواره هجدهم بچه‌ها هم بتوانند درباره کتاب‌هایی که در این جشنواره برایشان انتخاب شده نظر بدهند ما می‌توانیم بفهمیم چقدر این انتخاب‌ها درست بوده است. همچنین شایسته است بخشی از جشنواره به دانشآموزان و معلمانی اختصاص یابد که ذوقی برای نوشتن دارند و بخش کتابهای الکترونیک هم که ماهیت تعاملی دارند به این جشنواره اضافه شود.
همچنین در این مراسم پیام وزیر آموزش و پرورش قرائت شد که متن این پیام به این شرح است:
«نیاز به کتاب و توسعه فرهنگ کتابخوانی، نیازی پویا و مستمر است و آموزش و پرورش به‌عنوان مهم‌ترین عنصر بسترساز آموزشی و فرهنگی جامعه، در این مسیر نقشی اساسی برعهده دارد.
«خواندن» از مهارت‌های اساسی است که هر یادگیرنده‌ای به آن نیاز دارد، خواندن، برای برقراری ارتباط سازنده با جامعه امری ضروری است. مغز انسان نیاز به توسعه مستمر دارد و مطالعه به این توسعه کمک می‌کند تا قوه تخیل آدمی فعال‌تر شود و به سطحی از خلاقیت دست بیابد.
دانشآموزان به‌عنوان آینده‌سازان کشور باید در نظام آموزش و پرورش به‌گونه‌ای پرورش یابند که ذهنی پرسشگر و نقاد داشته باشند. کتاب و کتابخوانی از جمله مقولاتی است که می‌تواند در طرح پرسش‌های مناسب و یافتن پاسخ‌های مربوط کمک کند و بدون تردید بستر شکوفایی ذهن نقّاد و پرسشگر در دانشآموزان از دوران کودکی و از گذر نظام تعلیم و تربیتی پویا و با مشارکت خانواده‌ها شکل می‌گیرد و این مهم، ضرورت برگزاری چنین جشنوارهای را دوچندان می‌کند. لازم است در این جشنواره افزون بر دعوت و تشویق دانشآموزان عزیز و معلمان گرامی به کتاب و کتابخوانی، برنامه‌های خلاقانه جدیدی طراحی و اجرا شود تا کتاب نه به‌عنوان کالایی زینتی؛ بلکه راهگشایی باشد برای حل مسائل و مشکلات و برگزاری این جشنواره باید به سوی این هدف اصلی حرکت کند.
ضمن گرامی‌داشت «هفدهمین جشنواره کتاب رشد» و آرزوی توفیق خدمت صادقانه در نظام مقدس تعلیم و تربیت، فرصت را مغتنم می‌شمارم و از دست‌اندرکاران برگزاری این جشنواره، قدردانی می‌نمایم. امیدوارم هر سال با برگزاری جشنواره‌هایی پربارتر و پویاتر، بتوانیم پیوندی عمیق‌تر میان دانشآموزان و کتاب برقرار کنیم.»
مسعود فیاضی، دبیر هفدهمین جشنواره کتاب رشد نیز این جشنواره را یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های آموزش و پرورش با موضوع معرفی و حمایت از کتابهای خوب و مناسب عنوان کرد و گفت: آموزش و پرورش برای تدارک این دو نیاز یعنی معرفی و حمایت از کتابهای خوب 20 سال است که طرحی را اجرا می‌کند و جشنواره کتاب رشد نقطه عطفی در این طرح است که دو نیاز را می‌خواهد برطرف کند نخست اینکه خانواده‌ها و دانشآموزان بدانند چه کتابهای خوبی را به‌عنوان کتابهای آموزشی و مطابق با سلایق دانشآموزان انتخاب کنند. بر این اساس مرکزی باید ایجاد می‌شد که کتابهای مناسب را از آثاری که تولید و منتشر می‌شود شناسایی و ارزیابی و معرفی کند. دومین موضوع این است که حاکمیت باید از توان بخش خصوصی استفاده کند تا کیفیت تولیدات را افزایش دهد. براین اساس طرح ساماندهی به منابع آموزشی و تربیتی در پی پاسخ به این دو نیاز است و این وظیفه برعهده سازمان پژوهش و آموزش گذاشته شده است.
وی در ادامه بیان کرد: جشنوارهای که در حال برگزاری آن هستیم دوره یک‌ساله‌ای را طی کرده است. فرایند ارزیابی و داوری کتاب‌ها در این جشنواره با درج نام کتاب‌ها در سامانه شروع می‌شود و کتاب‌ها در ارزیابی اولیه به دو دسته مناسب و نامناسب دسته‌بندی می‌شود. در ادامه کتابهای مناسب به سه دسته درجه اول، دوم و سوم تقسیم می‌شوند و کتابهای درجه یک برای انتخاب نهایی بررسی می‌شوند.
وی درباره کتابهای رسیده به جشنواره توضیح داد: در مجموع 4هزار و 264 عنوان کتاب از هزار و 130 ناشر به دست ما رسید که تعداد 2هزار و 263 عنوان کتاب به‌عنوان کتاب مناسب تشخیص داده شد یعنی در مجموع 53 درصد کل کتاب‌ها. یعنی کلا 47 درصد کتاب‌ها هنوز فاقد استانداردهای لازم هستند. این در حالی است که ما از 18 درصد به 53 درصد رسیده‌ایم و این رشد قابل توجهی بوده است. کتابهای درجه یک و دو در مجموع 959 کتاب بوده‌اند یعنی 22درصد کل کتاب‌ها که از میان 117 کتاب به‌عنوان کتابهای درجه یک شناخته شدند که در مجموع 5/7 درصد کل کتاب‌ها بوده‌اند.
این کتاب‌ها براساس برنامه درسی ملی که سند مستند ما در دوره‌های آموزشی است در 27 گروه تقسیم‌بندی شده‌اند که از ادبیات کودک و نوجوان شروع می‌شود تا ریاضی و فیزیک و ... و این تنوع یکی از امتیازهای مهم این جشنواره است و برای هر گروه یک گروه داوری تخصصی پیش‌بینی شد و در مجموع 86 استاد داوری آثار را برعهده گرفتند. همچنین به جهت دستیابی به وحدت رویه در ارزیابی هنری امسال یک گروه هنری تخصصی برای جنبه‌های گرافیکی کل کتاب‌ها در نظر گرفته شد. در مجموع در هفدهمین جشنواره کتاب رشد 14 اثر برگزیده درجه اول داشتیم و 38 اثر درجه دوم یا تقدیری.
فیاضی در ادامه بیان کرد: طبق قانون 828 شورای عالی آموزش و پرورش ارزیابی، تشویق و حمایت از کتابهای بخش خصوصی باید از سوی وزارت آموزش و پرورش انجام شود و جشنواره کتاب رشد رویداد اصلی طرح ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی براساس مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش در طول یک‌سال است. این جشنواره یک حلقه از یک زنجیره است و اگر همه حلقه‌ها را کامل کنیم به موفقیت دست می‌یابیم. در این زمینه باید به سه مرحله دقت کنیم. نخست شناسایی کتابهای مناسب، دوم معرفی کتاب‌ها به مخاطبان و سوم حمایت از این آثار که باید در موارد دوم و سوم بیشتر تلاش کنیم. باید توجه داشت که اگر ما اقدام به تولید بازار مصرف کتاب مناسب نکنیم بازارهای نامناسب ایجاد می‌شود و ما به‌عنوان مجریان این قانون در جهت شکل‌دادن به این بازار مصمم هستیم و در این راستا ارتباط‌های خوبی با سایر معاونت‌های آموزش و پرورش و همچنین ناشران برقرار کردیم.
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این جشنواره به طرح پرسش‌هایی درمورد کتاب و مطالعه پرداخت و گفت: اگر بخواهیم بدانیم کتاب چیست می‌توانیم بگوییم که مجموعهای از اوراق به هم الصاق شده است که با مقداری مرکب سطوری بر آن کاغذها نقش بسته و احیانا تصاویری نیز در اوراق ثبت شده است و یا مجموعهای از ستون به هم مرتبط و منسجم است که محصول اندیشه و تفکر فرد یا افرادی بوده و با داشتن ترتیب مطالب هدف مشخصی را دنبال کرده و در نهایت خواننده را به معرفت منظم و منسجمی از یک موضوع نائل می‌کند و باید ببینیم این تعاریف چه نسبتی با شمارگان و عناوین کتابهای منتشر شده دارد.
وی در ادامه با طرح این پرسش که مطالعه چیست گفت: ما چه تعریفی از مطالعه داریم؟ نگریستن به اوراق کاغذی یا الکترونیکی حاوی خطوط و نقوش مختلف و گاه بی‌ارتباط با یکدیگر است و یا خواندن متون اداری آموزشی فنی حرفه‌ای که انسان را دربرآورده ساختن نیازهای روزمره فردی و اجتماعی یاری می‌دهد یا ناشی از شغل افراد است یا اینکه بگوییم مطالعه تجلی انوار کتاب بر جان آدمی و طلوع جان آدمی بر کتاب است. این تعاریف چه تاثیری در محاسبه سرانه مطالعه دارد؟
وی در ادامه بیان کرد: برخی معتقدند در سرانه مطالعه کتب درسی دانشآموزان و دانشجویان را هم محاسبه کنیم برخی هم معتقدند در سرانه مطالعه خواندن پیامک، زیرنویس برنامه‌های تلویزیونی، تابلوهای راهنما یا اطلاع‌رسانی در خیابان‌ها را هم محاسبه کنید.
مختارپور در ادامه به هدف از مطالعه اشاره کرد و گفت: هدف ما از مطالعه چیست؟ آیا پرکردن اوقات فراغت است یا رفع نیازهای شخصی، شغلی، فنی، حرفه‌ای یا ارتقای سطح معرفت برای تکامل فردی و اجتماعی و رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی است.
حجت‌الاسلام علی ذوعلم، نیز در این جشنواره گفت: این جشنواره پیونددهنده امروز و دیروز ماست و اگر افرادی نبودند که در راه ارتقای دانش در این کشور جانشان را فدا کنند امروز این مجال برای ما فراهم نمی‌شد.
معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در ادامه به داوری‌های جشنواره کتاب رشد اشاره کرد و گفت: ما در فرآیند داوری‌ها باید بتوانیم منطق و چهارچوب روشن و شفاف و مستندی داشته باشیم تا تصور اینکه اعمال سلیقه‌ای در انتخاب‌ها اعمال شده، به‌وجود نیاید. ما به دنبال رشد فکر و خلاقیت، رشد ایمان و باور عمیق در نسل نوجوان و جوان، رشد معرفت، اخلاق و روحیه کار و تلاش در نسل جوان و نوجوان هستیم و برخی آثاری که در این جشنواره انتخاب شدند با همین نگاه بوده و به نقش انگیزه‌بخشی کتاب در جوانان و نوجوانان نیز توجه شده است.
به گفته ذوعلم، واقعیت این است که تمدن‌سازی نوین اسلامی بدون داشتن نسل جوان و پویا و مطالبه‌گر و خودباور ممکن نیست و باید از نویسندگان و ناشران تشکر کرد که با وجود مشکلات همچنان در این عرصه حضور دارند.
وی در ادامه بیان کرد: اصلاحات ساختاری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برای بستر‌سازی مشارکت جامعه در همه ابعاد، به تولید بسته‌های یادگیری، جدا کردن مقوله پژوهش و برنامه‌ریزی و تعیین استانداردهای تولید بسته یادگیری وابسته است. ما تا وقتی که این دو را از هم جدا نکنیم، همواره دچار نوعی سردرگمی و نوعی نگاه بسته و غیرکارامد به بسته آموزشی خواهیم بود. برای خروج از انحصار در کتاب درسی، باید بتوانیم بقیه شرکای کتاب درسی را هم وارد بسته یادگیری کنیم که در این میان یکی از مهم‌ترین شرکای این بسته، کتابهای غیر درسی هستند. کتابهای درسی حتما باید بخشی از کتابهای آموزشی قرار بگیرند و بخش‌هایی از محتوای آموزشی در قالب مطالعات آزاد دانشآموزان و تأمل و تفکر آنان محقق شود. به‌خصوص بحث «فکر محوری» در این بین بسیار مهم و نقش‌آفرین است.
معاون وزیر آموزش و پرورش همچنین مباحثه دانشآموزان در کلاس‌های درس و پویا شدن اندیشه دانش‌آموز و معلم در کشف و دستیابی به مفاهیم و یافته‌های تربیتی را مهم دانست و در تشریح چگونگی تحقق این هدف بیان کرد: اینکه ما در کتاب درسی، فهرستی از کتابهای غیردرسی را ارائه کنیم، لازم است ولی به تنهایی کافی نیست و نهایتاً کارساز و مفید نخواهد بود. در حال حاضر وقتی کتابهای درسی را باز می‌کنیم، اسامی یک سلسله کتاب غیردرسی در پایان کتاب ذکر شده است، اما با کمی تأمل مشخص می‌شود که برای تدوین این فهرست کار عمیق، تخصصی، همه‌جانبه و یا حداقل در حد کفایت، صورت نگرفته است. ما باید متناسب با مناطق جغرافیایی مختلف، متناسب با فرهنگ‌ها و تفاوت‌های فرهنگی، متناسب با سطوح مختلف دانشآموزان، گروه‌هایی از کتاب‌ها را در هر درسی و هر حوزه تربیتی و یادگیری معرفی کنیم.
ذوعلم تاکید کرد آموزش و پرورش باید بتواند بخشی از محتوا را در قالب مطالعه کتاب غیردرسی ارائه کند و گفت: باید از تک‌ابزاری بودن آموزش در قالب کتاب درسی خارج شویم و به سمت عملیاتی شدن بسته یادگیری برویم. در بعضی حوزه‌های تربیتی، مانند تفکر و حکمت، قرآن و معارف اسلامی، زبان و ادبیات فارسی، آداب و مهارت‌های زندگی، سلامت و تربیت‌بدنی و حتی حوزه‌هایی مانند ریاضیات و فنی و یا علوم تجربی، می‌توانیم درصدی از محتوای آموزشی را براساس آنچه که حوزه تربیت و یادگیری مشخص کرده است، با همان استاندارد محتوایی و مفهومی در قالب مطالعه کتابهای مربوط به آن مفهوم، مباحثه دانشآموزان، ارائه مطلب در کلاس درس، و نوعی خودآموزی و اندیشه‌ورزی در آن باب ارائه کنیم.
به گفته ذوعلم، تولید و تألیف کتابهای آموزشی غیردرسی تلاشی جدی و مستمر را می‌طلبد که باید دستگاه‌های فرهنگی، فکری و دانشگاهی و مراکز پژوهشی، حوزه‌های علمیه، و انجمن‌های علمی غیر دولتی در این زمینه همکاری کنند. با توجه به تجاربی که وجود دارد، به طرحی نو برای مدیریت کتابخانه دانش‌آموزی نیاز داریم تا کتابخانه دانشآموزان توسط خودشان تجهیز، مدیریت و اداره شود. ضمناً باید دسترسی دانشآموزان به کتاب را در محیط مدرسه تسهیل کنیم و شرایطی را فراهم آوریم که به راحتی بتوانند به کتابهای مورد نیاز و دلخواهشان دست پیدا کنند.
وی با بیان اینکه فضای کتابخانه در مدرسه باید برای دانشآموزان فضایی شوق‌انگیز و دوست‌داشتنی باشد و فعالیت‌های کتابخانه‌ای باید به‌صورتی جدی و مؤثر شکل بگیرد، افزود: یکی از شاخص‌های ارزشیابی مدیران باید موضوع میزان توجه به کتابخانه مدرسه باشد و در بازدید از مدرسه‌ها باید سرکشی به کتابخانه مدرسه و ارزیابی وضعیت آن جزو اولویت‌ها باشد و فعالیت‌های کتابخانه مدرسه، مانند تلخیص کتاب، مباحثه درباره کتاب، نقد کتاب و اموری از این دست، به دقت مورد توجه قرار گیرد. باید نقد علمی کتاب را در حد سطح شناختی دانشآموزان باب کنیم و توسعه دهیم. دانشآموزان ما کتاب نمی‌خوانند تا از آن تقلید کنند، بلکه کتاب می‌خوانند تا به قدرت تفکر و اندیشه آنان کمک شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: همچنین باید انجمن‌های ادبی، انجمن شعر و انجمن حفظ شعر تشکیل دهیم و از وجود دانشآموزان مستعد و علاقه‌مند در این انجمن‌ها بهره بگیریم. ارتباط کتابخانه با چهره‌های ادبی و شعرا و نویسندگان منطقه و استان هم باید مورد توجه قرار گیرد و برای برآورده شدن چنین هدفی باید الگوسازی و نمونه‌سازی کرد. یعنی دفتر انتشارات و فناوری آموزشی باید با همفکری و همکاری همه بخش‌های آموزش و پرورش برنامه‌ای زمان‌بندی شده داشته باشد تا براساس آن بتوانند، چشم‌اندازهای پنج یا هفت سال آینده را مشخص و راه‌های رسیدن به آنها را هم تعیین کنند و به وضعیتی قابل قبول در وضعیت کتابخانه‌های مدارس برسند.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: برای تحقق چنین هدفی می‌توان از برخی استان‌ها و مدارسی که خودشان دارای انگیزه و شوق بیشتری هستند، شروع کرد تا بتوانند پیشتاز چنین جریانی شوند. در این کار بزرگ حتماً باید از ظرفیت و همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بهره بگیریم. توجه داشته باشیم که امروز بیش از ۱۵ میلیون دانش‌آموز در مدارس ما تحصیل می‌کنند. این ظرفیت بزرگ، برای نهاد کتابخانه‌های عمومی، فرصتی ارزشمند است و اگر این همکاری‌ها شکل بگیرند، در امر توسعه کتابخوانی خیلی مؤثر خواهد بود.
نظر شما