به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم اهدای جوایز نهمین دوره‌ جایزه‌ دکتر فتح‌الله مجتبایی، روز سه‌شنبه ۲۴ دی با حضور اصحاب فرهنگ و اندیشه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار ‌شد.

علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی مؤسسه شهر کتاب در ابتدای این مراسم گزارشی درباره رساله‌های دریافتی ارائه کرد و گفت: در سال جاری 40 رساله دکتری به دبیرخانه شهر کتاب رسیده که 8 رساله در حوزه ادیان و عرفان و 32 رساله در حوزه ادبیات فارسی بوده که عموماً از سوی دانشجویان دانشگاه‌های الزهرا، بیرجند، پیام نور، تربیت مدرس، چمران اهواز، سمنان، سیراز، فردوسی مشهد، قم، کاشان، مشهد، یزد و چند دانشگاه دیگر صورت پذیرفته است.

وی اظهار کرد: بررسی رساله‌ها می‌تواند نوعی ارزیابی فعالیت گروه‌های زبان و ادبیات فارسی و ادیان و عرفان باشد و مشخص می‌شود که طی این سال‌ها به چه مسائلی پرداخته شده است. به عنوان مثال در سال 97، پنج رساله از 40 رساله به خاقانی پرداخته شده است درصورتی که در سال‌های گذشته بیشتر رساله‌ها درمورد مولوی بوده و بعد از مولوی، سعدی و نظامی مورد توجه بودند.

محمدخانی عنوان کرد: در میان آثار، سه رساله تطبیقی وجود داشت که اندیشه‌های مولانا با گاندی، شیخ اشراق و بولتمان مقایسه شده بود، اما در میان این 40 رساله، 5 رساله اختصاص به ادبیات معاصر فارسی داشت که با رویکردهای جدید ادبی به پایان نامه‌ها توجه کرده بودند که امید است در ادبیات معاصر بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: امسال نسبت به سال‌های گذشته در زمینه ارسال رساله، حضور آقایان پررنگ‌تر از بانوان بود، 23 رساله از 40 رساله ویژه آقایان بود و در میان برگزیدگان نیز تعداد آقایان بیشتر بود.

معاون فرهنگی مؤسسه‌ شهر کتاباز انتخاب دو اثر برگزیده و سه رساله تشویقی خبرداد و گفت: هرچند این امکان وجود ندارد که تعداد برگزیدگان اضافه شود، اما برخی از این رساله‌ها که برگزیده نشدند، قابل چاپ هستند و باید این امکان فراهم شود که این آثار چاپ شود زیرا به نسبت کتاب‌هایی که چاپ می‌شود برخی از این رساله‌ها حرف های بهتری دارند.

وی به معرفی دو رساله برگزیده پرداخت و اظهار کرد: یکی از رساله‌های برگزیده، «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» نوشته سعید پورعظیمی از دانشگاه خوارزمی است که استاد راهنمای این اثر، دکتر تقی پورنامداریان و مسعود جعفری بوده‌اند که شناخت جدیدی از عارف قزوینی برای مخاطبان فراهم می‌کند، رساله برگزیده دیگر در حوزه ادیان، «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تأکید بر آراء بولتمان و مولانا جالاالدین بلخی» نوشته محمد صبائی است که استاد راهنمای این اثر، فاطمه لاجوردی بوده است و نویسنده این رساله آراء کسانی که قبل از بولتمان بوده‌اند را بررسی کرده و به بولتمان رسیده و بعد به این موضوع پرداخته که چه شباهت‌هایی در آراء بولتمان با مسیح‌شناسی در مثنوی و آثار مولانا به چشم می‌خورد.

محمدخانی با اشاره به سه رساله تشویقی عنوان کرد: یکی از این رساله‌ها «زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی» است که به قلم زیبا اشراقی نگاشته شده و دو رساله تشویقی دیگر «تحقیق در کانون ادبی هرات با تکیه بر تصحیح انتقادی لطایف‌نامه‌ فخری هروی» نوشته‌ هادی بیدکی و «تصویرگری خاقانی در قصائد، تأثیرات و تأثرات»، نوشته سیدمحسن حسینی است.

فتح الله مجتبایی، عضو هیات علمی بنیاد دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ضمن تشکر از داوران نهمین دوره این جایزه گفت: داوران زحمات زیادی برای بررسی رساله‌ها می‌کشند و خواندن هر رساله گاهی ماه‌ها طول می‌کشد و زمان زیادی لازم است تا بتوانند درمورد آنها نتیجه‌گیری کنند.

وی عنوان کرد: اگر امکانات کافی وجود داشت به 5 رساله می‌توانستیم جوایز اختصاص دهیم، ولی به هرحال همین‌که از این افراد قدردانی می‌شود تا حدی کفایت می‌کند.

مجتبایی با اشاره به رساله «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» اظهار کرد: عارف قزوینی را با اطلاعات کمی که در دست داشتیم می‌شناختیم، اما در این رساله به جنبه‌های مختلف این عارف پرداخته شده است. رساله دیگر هم با عنوان مقایسه بین بخشی از افکار بولتمان با یکی از عرفای بزرگ اسلام موضوعی قابل بحث است.

وی همچنین با اشاره به رساله «زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی»، گفت: این رساله به نوعی خاص است زیرا در رساله‌ها کمتر به سعدی پرداخته شده و در اینجا فن شاعری سعدی مورد توجه قرار گرفته و نکته دیگری که درباره سعدی فراموش شده است تصویری بسیار روشن از اخلاق اسلامی در بوستان است که باید مورد توجه قرار گیرد.

تقی پورنامداریان، شاعر و استاد ادبیات فارسی و استاد راهنمای رساله «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» ضمن تشکر از برگزارکنندگان این جایزه و کسانی که این رساله‌ها را داوری کردند گفت: درست است که این رساله در دوره یک سال و نیم نوشته شده، ولی پورعظیمی به عنوان خالق این اثر خیلی پیش از این این‌ها در این زمینه کار کرده و تمام شعرهای عارف قزوینی را سطر به سطر خوانده و با دیوان‌های مختلف که از عارق قزوینی وجود دارد مقایسه کرده و مسلماً تصحیح صورت گرفته از دیوان عارف قزوینی بی نظیر است، زیرا نویسنده این رساله بسیاری از نامه‌های این عارف را که هرگز کسی پیدا نکرده بود با جستجو از بازماندگانش دریافت کرده و در رساله آورده است.

نامداریان در رابطه با رساله «زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی» عنوان کرد: سعدی، مردمی‌ترین شاعر زبان فارسی است، مردمی بودن نه به این معنی که درمورد گرفتاری‌های مردم حرف زده یا تعهد اجتماعی دارد یا رنج‌های مردم را تصویر کرده، مردمی از این نظر که طیف وسیعی از مردم اشعار سعدی را خوانده‌اند و از آن لذت برده‌اند، این لذت بخشیدن بخاطر ابداع معانی تازه نیست، بلکه ناشی از سبکی است که سعدی در زبان بکار برده است و از خصوصیات زبانی شعر سعدی، تکرار است و در برخی جاها اسرار دارد که این تکرار را بکار ببرد و سعدی این تکرار را یک جور خلاف عادت در زبان تصور کرده است.

شهرام پازوکی، پژوهشگر، استاد دانشگاه و داور این دوره جایزه‌ دکتر فتح‌الله مجتبایی با اشاره به رساله «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تأکید بر آراء رودولف بولتمان و مولانا جلال‌الدین بلخی» گفت: این رساله که مسیح‌شناسی را در آثار بولتمن و مولانا مقایسه کرده یکی از بهترین رساله‌ها در سال‌های اخیر است و بولتمان یک الهی‌دان بسیار سخت‌نویس است که آثارش بیشتر به زبان آلمانی است و نوشتن درمورد بولتمان و اساساً فهم آنچه که می‌گوید جزء کارهای دشوار است.

وی اظهار کرد: آنچه باعث شده، صبائی بخواهد این تطبیق را انجام دهد، بحث مسیح‌شناسی است که در کلام رسمی اسلامی چیزی به این عنوان نداریم و همانند پیغمبرشناسی که فقط در شیعه رواج دارد، مسیح‌شناسی مسیحیان نیز مثل امام‌شناسی شیعه است، یعنی یک جور تفکر دینی که مبتنی بر شخص و ولی است و یکی از کارهای ویژه در زمینه مسیح‌شناسی، مثنوی مولاناست و پیغمبرشناسی در مثنوی مولانا می‌تواند موضوع رساله‌های دیگر شود.

پازوکی افزود: تطبیقی که صبائی درباره مقایسه آراء بولتمان در موضوع مسیح‌شناسی و شخصیت مسیح در مثنوی انجام داده از این جهت حائز اهمیت است که به یک نکته توجه کرده که معمولاً در آثار ما به آن توجه نمی‌شود و آن این است که چگونه انبیاء در آثار عرفانی ما فراتاریخی می‌شوند، یعنی از حالت یک شخصیت تاریخی بیرون می‌آیند، اما مسئله‌ای که در این نتیجه‌گیری به آن توجه شده این است که تشابه‌های ظاهری خیلی اوقات فریب‌دهنده است، یعنی عبور از این مسیر تاریخی در عرفان اسلامی و آثار مولانا و در کارهای بولتمان ممکن است این شبهه را ایجاد کند که این‌ها به یک مقصد واحد می‌خواهند برسند که نویسنده این رساله به خوبی به این موضوع توجه کرده تا فریب این تشابه‌های ظاهری را نخورد.

مسعود جعفری، استاد دانشگاه و عضو هیئت داوران به عنوان دیگر سخنران این مراسم گفت: قطعاً بدون شخصیت علمی و سخت‎کوشی و جدیت و پایبندی به اصول علمی نمی‌شود کار درستی انجام داد، رساله «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» سه بخش دارد یک مقدمه مفصل درباره زندگی عارف هست که خودش یک کتاب است و بخش بعدی شامل تصحیح متن شعرها با نسخه بدل است، یعنی آثاری که از عارف موجود هست را با هم سنجیده و بخش سوم شامل تعلیقات و نکته‌ها و شرح‌هاست که با زیرورو کردن هزاران مطبوعات قدیمی بدست آمده و دقت خارق‌العاده ای در این اثر شده است.

وی اظهار کرد: این جایزه‌ها در ایران برای ما تازگی دارد و عجیب به نظر می‌آید، ولی در تمام دانشگاه‌های دنیا شبیه به این جوایز و بورس‌ها برای دانشجویان دکتری و دانشجویانی که از رساله خود دفاع می‌کنند خیلی فراوان است و هر دانشجوی دکتری بیش از اینکه به این فکر کند باید چگونه استخدام شود به این فکر می‌کند که چگونه می‌تواند یکی از این جایزه‌ها را بگیرد و شخصیت علمی خود را نشان دهد ولی اینجا فکر می‌کنیم که هر دانشجوی دکتری اگر خوب است باید سر کلاس برود و تدریس کند.

جعفری تصریح کرد: جایزه دکتر مجتبایی روزنه‌ای است برای اینکه به سمت دیگری حرکت کنیم. امید است شبیه این جایزه و بورس‌های تحقیقاتی در رشته‌های مختلف علوم انسانی پا بگیرد و فضای این رشته‌ها را عوض کند.

در ادامه این مراسم، جوایز برگزیدگان که شامل مبلغ 100میلیون ریال و لوح تقدیر و تندیس بود به برگزیدگان اهدا شد و سپس هریک از برگزیدگان به ارائه توضیحی مختصر در رابطه با آثار خود پرداختند.

سعید پورعظیمی، نویسنده رساله «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» گفت: در رابطه با این رساله خرسندم که آرزوی 85 ساله این عارف برآورده شد، همه آرزوی عارف این بود که روزی آثارش بدون هیچ تغییری بدست همگان برسد و امروز متنی را در دست داریم که مجموعه همه آثار این عارف است بجز نامه‌ها و چون دو چاپ از این نامه‌ها وجود داشت نمی‌توان به این اثر اضافه کرد و هر دو کتاب نیز کتاب‌های پر خطایی هستند که اگر چاپ دقیق از نامه های عارف شود با اطمینان می‌توانیم بگوییم که این همه آن چیزی است که عارف تولید کرده است.

نویسنده رساله محمد صبائی، «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تأکید بر آراء رودولف بولتمان و مولانا جلال‌الدین بلخی»، عنوان کرد: این رساله بر اساس یک مسأله شکل گرفت که این مسیح که توانسته فراتر از مرزهای دین مسیحی حضور یابد و ایفای نقش کند براستی کیست و چه رسالتی دارد و با پیشنهادی که دکتر مجتبایی به من دادند مبنی بر اینکه بدنبال پدیدارشناسی مسیح باش، این نظریه برای من راهگشا شد و بدنبال آن رویکرد تطبیقی را انتخاب کردم و برای اینکه پاسخ مسأله را پیدا کنم سعی کردم به حقیقت مسیح نگاه کنم و همین باعث شد که بولتمان را با یک عارف مقایسه کنم.

وی اظهار کرد: در پاسخ به چیستی مسیح باید بگوییم که مسیح، حقیقت حیاتبخش الهی است که در ساعت فراتاریخی ظهور می‌کند و خدا را به ما می‌شناساند و ما را با خود به دیدار خدا می‌برد و آن لحظه‌ای که کلام موعظه را ایمان می‌آوریم و لحظه‌ای که به ولی خدا سر سپرده می‌شویم، لحظه پایانی عالم است و طبق آنچه بولتمان و مولانا گفته‌اند به محض مواجهه با این حقیقت فراتاریخی در آستانه قیامت ایستاده‌ایم و ما مخلوق جدیدی هستیم.

زیبا اشراقی، نویسنده اثر«زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی» نیز گفت: این رساله خواسته یکی از شگفتی‌های زبان سعدی را بازگو کند و در واقع به دنبال تکرارهای نامرعی سعدی رفته و سعدی در حوزه‌های معنا هم مضامین را گاهی تکرار می‌کند.اما تکرارهای سعدی نوع جدیدی از تکرار هستند که جستجو و بسامد آنها و شناخت و دسته‌بندی آنها جذابیت خاصی دارد و در این رساله در حدی که مقدور بوده سعی کردم در دو فصل این موضوع اصلی را سامان دهم.