خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم - هادی قبادی: نقش انسان در عالم آفرینش یک نقش محوری و تعیین‌کننده است و در منابع دینی از او به عنوان اشرف مخلوقات تعبیر شده است و یکی از عناصر تاثیرگذار بر توفیق انسان در مسیر نیل به مقامات عالی انسانی انجام وظائف و تکالیفی است که برای او مقرر شده است.
 
در بیان فلسفه‌ عبادات وجوه مختلفی بیان شده است که نشان می‌دهد خداوند متعال برای هر عبادتی منافع و ثمراتی را منظور نموده است که مقصد نهایی آن خودسازی انسان و آراستگی او به فضائل اخلاقی و دوری از از رذائل و پستی‌هاست.
 
در این میان عنصر زمان نقشی اساسی را ایفا می‌کند. در یک اصل کلی، زمانِ وجوب بسیاری از عبادات و تکالیف و شرط تعلق تکلیف به مکلف، رسیدن به سن بلوغ است.
 
این عنصر در هر یک از عبادات هم به‌صورت اختصاصی نقش دارد. مثلاً در نماز، مولفه زمان در بسیاری از زوایای آن مدخلیت دارد. سحر، سپیده، طلوع، غروب و زوال ظهر، وقت اختصاصی و مشترک، اداء و قضا و ...
 
در فریضه روزه هم زمان رکن اساسی آن است، کما اینکه روزه مقید به یک زمان خاص و یک ماه خاص به نام ماه مبارک رمضان است و ساعات روزه‌داری هم ارتباط مستقیمی با اذان صبح و مغرب دارد و برای کمال روزه اعمال و آداب ویژه‌ای در زمان‌هایی خاص چون سحر وارد شده است.
 
آنچه که بیان شد، مقدمه بود برای بیان این نکته که قرآن کریم وقتی می‌خواهد فضیلت ماه مبارک رمضان را بیان کند، شرافت آن را به نزول قرآن به‌عنوان یک کتاب در این زمان معین یعنی ماه رمضان می‌داند.
 
البته واژه کتاب در قرآن تنها به‌معنای اختصاصی قرآن نیست و در آیاتی که کلمه کتاب آمده است، معانی دیگری نیز وجود دارد. گاهی به‌معنی نامه آمده است و گاه نامه اعمال و جایگاه ثبت عقائد، اخلاق، و اعمالی که انسان دارد و نیز به‌معنای کتاب‌های مقدس انبیای الهی هم آمده است.
 
به عقیده علامه طباطبائی، عنوان «کتاب» در قرآن در سه معنا به کار رفته است: 1- به معنای وحى انبیا و به‌ویژه آن وحی‌اى که متضمن شریعت است.  2- کتابی که اعمال بندگان را از خوب و بد ضبط می‌کند. 3- به معنای کتابی که جزئیات و رویدادهای نظام هستی در آن ثبت شده‌اند.
 
اما در این‌جا سخن در معرفی ماه مبارک رمضان به‌عنوان یک بازه زمانی خاص است که علت اهمیت و فضیلت آن نازل شدن کتاب قرآن در آن است: شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کانَ مَریضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُریدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّهَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلى‏ ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ .
 
ماه رمضان [همان ماه‏] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابى‏] که مردم را راهبر، و [متضمّن‏] دلایل آشکار هدایت، و [میزان‏] تشخیص حق از باطل است. پس هر کس از شما این ماه را درک کند باید آن را روزه بدارد، و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن،] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد]. خدا براى شما آسانى می‌خواهد و براى شما دشوارى نمی‌خواهد تا شماره [مقرر] را تکمیل کنید و خدا را به پاس آنکه رهنمون تان کرده است به بزرگى بستایید، و باشد که شکرگزارى کنید. (سوره بقره آیه ۱۸۵)
 
آری فضیلت ماه رمضان به نزول کتاب قرآن در آن است؛ کتابی که غنی‌ترین کتاب‌های عالم است، کتابی که رساترین پندها و عبرت‌هاست، کتابی که گویای به روش و سنت عدالت و دستور دهنده به فضیلت است، کتاب نور و روشنایی، کتابی که فروغش تا قیامت جاویدان است، کتابی که گنج سعـادت آسمانی است.
 
قرآن، طرح جامع مکتب اسلام است. کتاب انسان‌سازی و مبدأ نور. قرآن، کتاب هدايت و راهنمای سلوک انسانيت است. کتاب تربیت نفوس و شفای امراض قلبيه و نوربخش سير الی‌الله. کتاب و صحيفه‌ الهيه و کتاب احيای قلوب به حيات ابدی. کتاب علم و معارف الهيّه و دعوت کننده به شؤون الهيّه. کتاب سياست، فقه، فلسفه و همه نیازمندی‌های انسان.
 
و بدین‌سان ماه رمضان ماه آشتی با کتاب است. به‌ویژه اُنس با ارزشمندترین کتاب یعنی قرآن. کتابی که قرائت یک آیه‌اش معادل یک ختم قرآن در غیر این ماه است. یک ماه پربرکت که خداوند به آن عنایت ویژه دارد فرصت بسیار ارزشمند و مغتنمی است برای کسب معارف بلند الهی در محضر کتاب قرآن، فهم آن و عمل به آموزه‌های این کتاب گرانسنگ.
 
در خاتمه این یادداشت خالی از لطف نیست که گفته آید توجه به حقوق مردم، رعایت حق‌الناس، حسن خلق، رفق و مدارا با مردم و کمک به نیازمندان و اقشار آسیب‌پذیر در راس اعمال سفارش شده در ماه مبارک رمضان است که در جای جای کتاب نازل شده در این ماه نیز بر آن تاکید شده است.