اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ابتدا گفت: در راستای آگاهی‌رسانی به مردم، دولت خودش را موظف می‌داند که در خصوص پیشرفت و آگاهی جامعه، اطلاعات موجود بخش‌های مختلف در اختیار مردم قرار بدهد و سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز که مرتبط با دولت است، خود را موظف می‌داند تا اطلاعاتش را در اختیار مردم قرار بدهد و وظایفی که در جهت ارائه خدمات به اصحاب علم و دانش دارد را به نحو احسن به پایان برساند تا کسانی که کتابخانه ملی را به عنوان مرجع شناخت بیشتر خود می‌شناسند از این اطلاعات بهره‌مند شوند و ما نیز به عنوان مسئولان سازمان موظف هستیم که خدمات خود را تبیین و توصیف کنیم.
وی افزود: امسال که سال پایانی دولت تدبیر و امید است، اگر نیم نگاهی به فعالیت‌های دولت داشته باشیم، یکی از برنامه‌های راهبردی آن توسعه دولت الکترونیک است، که البته در ادوار مختلف نیز شاهد این فعالیت بودیم؛ اما این نوع فعالیت در این دوره توسعه بیشتری پیدا کرد و لذا سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در این راستا به رسالت فرهنگی خود نگاهی انداخته و در تدوین استراتژی خود که دایر بر افزایش سطح خدمات رسانی و بهینه کردن ارائه خدمات بهتر و بیشتر به مردم و همچنین در زمینه نوآوری که منشأ تحول مردم است، گام‌هایی برداشت.
بروجردی بیان کرد: همه ما کتابخانه ملی را به عنوان مرکز حافظه ملی مردم می‌شناسیم؛ چراکه کتابخانه ملی در برگیرنده حافظه ملی ایرانیان است و حافظه ملی نیز یعنی هویت ها تا بدانیم که کجای چرخش جامعه قرار گرفته‌ایم. در نتیجه برای تحقق خدمات‌رسانی بهتر به مردم و توسعه و اقدام جهت اخذ خدمات دولت که مبتنی بر خدمات الکترونیک است تلاش‌هایی انجام داده‌ایم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان اینکه این سازمان، معبری برای انتقال این داشته‌ها به سطح جامعه و گسترش آن‌ها برای درک سریعتر و بهتر مخاطبان از این اطلاعات است، اظهار کرد: سرمایه‌ای به نام سرمایه فکری در این سازمان وجود دارد که بخشی از آن به علم، باور اصحاب فکر و بخشی هم به وقایع و حوادث گذر زمان مربوط است که به عنوان یک گنج در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران قرار گرفته است و ما خود را نگاه‌بانان این میراث بشری می‌دانیم و لازم است تا از آن به نحو احسن محافظت کنیم و برای این کار نیز باید نگاهی ورای نگاه جزیره‌ای به پایگاه‌های خود داشته باشیم.
توزیع عادلانه اطلاعات، سیاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
وی ادامه داد: یکی از سیاست‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران که در این ایام کرونایی، پایه‌گذاری شد این بود که راه را برای دسترسی همگان به این منابع باز بگذاریم و گنجینه‌های خود را در سازمان مدفون نکنیم؛ چراکه تمام مردم باید از این داشته‌ها انس بگیرند. طرح شعار «کتابخانه ملی در خانه هر ایران» نیز یکی از رویکردهای ما بر این اساس بود و برای رسیدن به این مهم نیز اقداماتی را همچون راه‌اندازی این سامانه‌ها و بانک‌ها پیش‌بینی کرده و انجام دادیم تا از این طریق بتوانیم توزیع عادلانه اطلاعات را داشته باشیم.
بروجردی درخصوص معرفی و تفسیر این سامانه‌ها بیان کرد: این سامانه‌ها در چند فاز تعریف و اجرایی شدند. در ابتدا با سامانه حافظه ملی ایرانیان و ۴ مجموعه آن مواجه هستیم که یکی از این مجموعه‌ها، شبکه کتابخانه‌های کشور است که برخلاف دیگر شبکه‌های فعال در این زمینه چون تبیان که پاسخگوی نیاز اندیشمندان نبود، منابع کاملی را در اختیار مراجعه‌کنندگان قرارداده است و امیدواریم در ادوار آینده نیز شاهد ماندگاری بیشتر آن باشیم.
وی افزود: در این سامانه ۳ هزار کتابخانه فعال با یکدیگر درحال مشارکت و تبادل منابع هستند تا بتوانند نیاز بیشتر مراجعه‌کنندگان را برطرف کنند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: دومین پایگاه سامانه حافظه ملی ایرانیان، پایگاه نسخ خطی است که فهرست‌گانی از منابع نسخ خطی فهرست‌نویسی شده تهیه شده‌است. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال ۱۳۹۶ کتاب‌های خطی در عراق را فهرست‌نویسی کرد و در اختیار اصحاب علم و دانش قرار داد و این بانک در حال حاضر فهرست‌گان تمامی کتاب‌های نسخ خطی فارسی ایران و جهان است که این منابع از ۱۸۶۸ پایگاه موجود دریافت شده‌است و یک میلیون و ۱۴ هزار کتاب خطی در ایران و جهان به زبان فارسی در این پایگاه فهرست نویسی شده و در سامانه مربوطه بارگذاری شد.
وی ادامه داد: بانک سوم حافظه ملی ایرانیان، بانک نشریات است که این نشریات از زمان قاجار تا به امروز در این بانک قرار گرفته‌است. تا پیش از این، اقدامی برای جمع‌آوری نهایی و مشخص برای این اسناد حتی از سمت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مرجع نشریات در دوران گذشته بوده، صورت نگرفته‌است و سرنوشت این نشریات در این بانک امروز مشخص می‌شود و ۶۴ هزار نشریه، بولتن و مجله در این سامانه جمع‌آوری و در اختیار عموم مردم قرار گرفته‌است.
بروجردی اشاره کرد: چهارمین بانک از این سامانه،بانک اسناد است که مراکز اسنادی در کشور با توجه به پراکندگی موجود خود، کاری در این زمینه انجام نداده‌اند؛ با این وجود تمامی مراکز اسنادی را متقاعد کردیم که اسناد خود را در اختیار این بانک قرار بدهند. راه‌اندازی این بانک موجب شد تا بانک اسنادی کشور تقویت شده و شکل بگیرد که البته هنوز کامل نیست و نیاز به تعامل و مشارکت با دیگر مراکز اسنادی دارد تا کاری فاخر برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران باشد. این اقدام می‌تواند پشتوانه‌ای برای حافظه ملی ایرانیان باشد تا بهره لازم از آن گرفته شود.
وی با بیان اینکه یکی از دیگر اقداماتی که در کتابخانه ملی به دنبال آن بودیم و لازم بود که انجام شود، تبیین استاندارد مشخص برای منابع کتابی و مراکز اسنادی بود، بیان کرد: برای منابع کتابی استاندارد «مارک» تعیین شد که ایفلا نیز آن را تایید کرده‌است تا تمامی کتابخانه‌ها فهرست خود را بر این اساس تنظیم کنند.
اشرف بروجردی در ادامه بیان کرد: در تلاش هستیم تا در ایام هفته دفاع مقدس، تمامی اسناد مرتبط با دوران دفاع مقدس را که در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و یا دستگاه‌هایی که درحال توافق با آن هستیم را طی اقدامی فراگیر در اختیار عموم مردم قراربدهیم.
وی همچنین در خصوص قرار دادن اسناد مربوط به دوران جنگ و دفاع مقدس در بانک اسناد حافظه ملی ایرانیان گفت: اسناد مربوط به جنگ به دلیل پراکندگی در استان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه هنوز جمع‌آوری نشده‌است. درحال حاضر همکاری مشترکی میان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سازمان اسناد دفاع مقدس، نهاد ریاست جمهوری و برخی دیگر از نهادها در حال انجام است تا بتوانیم این اسناد را از بخش‌های مختلف کشور جمع‌آوری کرده و در اختیار عموم مردم قرار دهیم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: البته در خصوص اسنادی که زمان بر آن‌ها گذشته‌است، باید گفت که این اسناد در اولویت ارائه به مخاطب قرار دارند و ما تمام تلاش خود را برای عرضه این اسناد به جامعه مخاطبان خواهیم کرد" اما لزوماً اسنادی در این دایره قرار خواهند گرفت که مرتبط با امنیت ملی و یا هویت منطقه‌ای و قومی کشور نباشند؛ چرا که از آشکار کردن این اسناد ناگزیر هستیم.
بروجردی بیان کرد: در قانون تبادل اسناد میان سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، تمامی نهادها به‌غیر از وزارت اطلاعات و سازمان‌های نظامی چون ارتش و سپاه موظف هستند که هماهنگی و همکاری لازم در ارائه و تبادل اسناد را انجام دهند؛ چراکه اسناد این دو سازمان قابل انتقال و آشکار شدن نیست.
در ادامه سمیه توحیدلو، معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: سامانه سنا یا نشریات ایران، سامانه‌ای است که متن کامل یا محتوای دیجیتال‌شده روزنامه‌ها را به قاعده ادوار تاریخی، موضوعات نشریات، پدیدآورنده‌ها و هر آنچه که در شناسنامه یک نشریه وجود دارد، در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار بدهد. این بانک با قابلیت جستجوپذیری امکان تبدیل تصاویر به متن را در اختیار اندیشمندان و پژوهشگران قرار می‌دهد و می‌توان گفت این سامانه، اولین و جامع‌ترین پایگاهی است که نشریات ایران را از دوره قاجار تا به امروز به شکل دیجیتال و جستجوپذیر به مخاطبان عرضه می‌کند و یکی از قابلیت‌های این پایگاه، به‌روزرسانی مداوم اسناد و نشریات آن است.
وی در خصوص مجموعه حافظه ملی ایرانیان گفت: یکی از وظایف امری و ذاتی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ارائه داده به مخاطبان است این پایگاه‌ها عناوین را به شکل باز در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند که ما با شکل‌گیری این پایگاه‌ها توانستیم عناوین و منابع بسیاری را بیش از آنچه که خودمان در اختیار داشتیم شناسایی کنیم و در اختیار مخاطبان قرار بدهیم.
بروجردی اشاره کرد: چهارمین بانک از این سامانه، بانک اسناد است که مراکز اسنادی در کشور با توجه به پراکندگی موجود خود کاری در این زمینه انجام نداده‌اند و با این وجود تمامی مراکز اسنادی را متقاعد کردیم که اسناد خود را در اختیار این بانک قرار بدهند. راه‌اندازی این بانک موجب شد تا بانک اسنادی کشور تقویت شده و شکل بگیرد که البته هنوز کامل نیست و نیاز به تعامل و مشارکت با دیگر مراکز اسنادی دارد تا کاری فاخر برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران باشد. این اقدام می‌تواند پشتوانه‌ای برای حافظه ملی ایرانیان باشد تا بهره لازم از آن گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه یکی از دیگر اقداماتی که در کتابخانه ملی به دنبال آن بودیم و لازم بود که انجام شود، تبیین استاندارد مشخص برای منابع کتابی و مراکز اسنادی بود، بیان کرد: برای منابع کتابی استاندارد «مارک» تعیین شد که ایفلا نیز آن را تایید کرده‌است تا تمامی کتابخانه‌ها فهرست خود را بر این اساس تنظیم کنند.
اشرف بروجردی در ادامه بیان کرد: در تلاش هستیم تا در ایام هفته دفاع مقدس، تمامی اسناد مرتبط با دوران دفاع مقدس را که در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و یا دستگاه‌هایی که درحال توافق با آن هستیم را طی اقدامی فراگیر در اختیار عموم مردم قراربدهیم.
وی همچنین در خصوص قرار دادن اسناد مربوط به دوران جنگ و دفاع مقدس در بانک اسناد حافظه ملی ایرانیان گفت: اسناد مربوط به جنگ به دلیل پراکندگی در استان‌ها و وزارتخانه‌های مربوطه هنوز جمع‌آوری نشده‌است. درحال حاضر همکاری مشترکی میان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سازمان اسناد دفاع مقدس، نهاد ریاست جمهوری و برخی دیگر از نهادها در حال انجام است تا بتوانیم این اسناد را از بخش‌های مختلف کشور جمع‌آوری کرده و در اختیار عموم مردم قرار دهیم.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: البته در خصوص اسنادی که زمان بر آن‌ها گذشته‌است، باید گفت که این اسناد در اولویت ارائه به مخاطب قرار دارند و ما تمام تلاش خود را برای عرضه این اسناد به جامعه مخاطبان خواهیم کرد" اما لزوماً اسنادی در این دایره قرار خواهند گرفت که مرتبط با امنیت ملی و یا هویت منطقه‌ای و قومی کشور نباشند؛ چرا که از آشکار کردن این اسناد ناگزیر هستیم.
بروجردی بیان کرد: در قانون تبادل اسناد میان سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، تمامی نهادها به‌غیر از وزارت اطلاعات و سازمان‌های نظامی چون ارتش و سپاه موظف هستند که هماهنگی و همکاری لازم در ارائه و تبادل اسناد را انجام دهند؛ چراکه اسناد این دو سازمان قابل انتقال و آشکار شدن نیست.
در ادامه سمیه توحیدلو، معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: سامانه سنا یا نشریات ایران، سامانه‌ای است که متن کامل یا محتوای دیجیتال‌شده روزنامه‌ها را به قاعده ادوار تاریخی، موضوعات نشریات، پدیدآورنده‌ها و هر آنچه که در شناسنامه یک نشریه وجود دارد، در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار بدهد. این بانک با قابلیت جستجوپذیری امکان تبدیل تصاویر به متن را در اختیار اندیشمندان و پژوهشگران قرار می‌دهد و می‌توان گفت این سامانه، اولین و جامع‌ترین پایگاهی است که نشریات ایران را از دوره قاجار تا به امروز به شکل دیجیتال و جستجوپذیر به مخاطبان عرضه می‌کند و یکی از قابلیت‌های این پایگاه، به‌روزرسانی مداوم اسناد و نشریات آن است.
وی در خصوص مجموعه حافظه ملی ایرانیان گفت: یکی از وظایف امری و ذاتی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ارائه داده به مخاطبان است این پایگاه‌ها عناوین را به شکل باز در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند که ما با شکل‌گیری این پایگاه‌ها توانستیم عناوین و منابع بسیاری را بیش از آنچه که خودمان در اختیار داشتیم شناسایی کنیم و در اختیار مخاطبان قرار بدهیم.
توحیدلو بیان کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بالغ بر ۳۴ هزار عنوان نشریه تا به امروز در مخازن خود دارد که البته این عناوین کامل نیست و در تلاش هستیم تا بتوانیم مراکز اسنادی فعال را شناسایی کرده و اسناد را جمع‌آوری کنیم تا بتوانیم امکان شناخت بهتری از منابع را در اختیار مخاطبان قرار بدهیم. سه‌گام برای این سامانه‌ها درنظر گرفته‌شده‌است، اولین گام، ارائه اطلاعات این بانک‌ها به مخاطبان، گام دوم، ایجاد زمینه‌ای برای تامین این منابع به مخاطبان و گام آخر که مهم‌ترین آن است، ارائه اصل و محتوای دیجیتال این منابع به پژوهشگران است.
در ادامه مظفر پاسدار شیرازی، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: تلاش ما این است که از فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی استفاده کنیم تا اقداماتی برای حوزه جست‌وجو منابع به مخاطبان ارائه کنیم، کاری که سال گذشته اولین گام خود را برداشت، پردازش خودکار در این زمینه بود.
وی افزود: فعالیت دیگری که در این راستا انجام شد، توسعه سامانه‌هایی است که به کمک پژوهشگران می‌آید که آن دسته از منابع تصویری خود را به متن تبدیل کنند و قابلیت جست‌وجو داشته‌باشند. این سامانه در حال انجام است و امیدواریم ظرف چند ماه آینده نخستین خروجی آن ارائه شود تا امکان جستجو در متن آن دسته از منابع که تبدیل تصویر به متن را دارند امکان پذیر باشد.
نظر شما