به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمد جواد گودینی محمد جواد گودینی، پژوهشگر تاریخ اسلام و استاد دانشگاه و نویسنده کتاب‌هایی چون «صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی‌امیه» (تالیف مشترک با مجتبی زارعی)، «بررسی تحلیلی صلح امام حسن (ع) و آغاز خلافت اموی»، «بررسی و تحلیل زندگی سید حمیری و گزیده اشعارش»، «بررسی، شرح و تحلیل قصیده فرزدق در ستایش امام سجاد (ع)»، «تاملی بر زندگانی و سخنان امام حسن عسگری (ع)»، «چهل حدیث در فضایل حضرت فاطمه زهرا (س)»، «واکاوی زندگانی و سخنان عمربن‌عبدالعزیز»  است. وی در گزارش ارسالی خود به ایبنا درباره سیره حضرت سیدالشهدا (ع) بر اساس منابع تاریخی نوشته است. این متن را در ادامه بخوانید:

امام حسین بن علی بن أبی طالب (ع) از برجسته‌ترین، تاثیرگذارترین و والاترین انسان‌هایی است که در طول تاریخ بشریت دیده به جهان گشوده و در این کره خاکی زندگی کرده است. سالار شهیدان (ع) از منقبت‌ها و فضیلت‌های فراوانی برخوردار بوده و بازخوانی سیره و اخلاق والای امام حسین (ع) و درس آموزی از آن اخلاق والای سبط رسول گرامی اسلام (ص)، برای همه دوستداران اهل بیت رسالت (ع) و دلدادگان به این مکتب آسمانی، لازم و ضروری است. از این رو در این نوشتار کوشش خواهد شد به گوشه‌ای از فضیلت‌های اخلاقی و انسانی و سیره عملی أبی الأحرار امام حسین بن علی (ع) پرداخته شود.

می‌توان فضیلت‌ها و منقبت‌های امام حسین (ع) را به دو بخش تقسیم کرد: ۱- فضیلت‌های تباری و شرافت نسبی. ۲- فضیلت‌های معنوی، انسانی، رفتاری و اخلاقی. درباره فضیلت‌های تباری، باید گفت امام (ع) از نسبی شریف در میان قریش (به عنوان شریف‌ترین قبیله عرب) برخوردار و پدر، مادر و جدش (علیهم السلام) برترین انسان‌های روزگار بوده و کسی در فضیلت و والاتباری به آن حضرت (ع)، جد (ص)، پدر (ع) و مادرش (س) نخواهد رسید.

امام حسین بن علی (ع) از سلاله پاک رسول خدا (ص) یعنی از بنی هاشم و بنی عبد المطلب (به عنوان شریفترین تیره قریش) بوده و از نسل خاتم پیامبران (ص) است. در بزرگی و فضیلت امام حسین (ع) همین بس که از تبار امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) بوده و کسی را نمی‌توان یافت که به این نسب شریف و تبار گرانقدر (که از نسل حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) و نامدارترین رجال قریش همانند عبدمناف، هاشم، عبدالمطلب، عبدالله، ابوطالب، پیامبر اکرم (ص)، امیرمومنان (ع) و حضرت صدیقه (س) است و میراث دار شخصیت‌های سترگ و نامور عرب به شمار می‌رود) دست یافته و یا نظیری برای امام (ع) در بزرگی تبار و خانواده بیابد. از این رو امام حسن بن علی (ع) و برادرش حسین بن علی (ع) در فضیلت و بزرگی تبار و شرافت نسب، دارای نسبی با کرامت و شریف بوده و از جایگاهی رفیع و دست نیافتنی در میان اشراف و بزرگان عرب برخوردار بوده‌اند. (۱)

بدون تردید فضیلت سالار شهیدان (ع) تنها به انتساب به رسول گرامی اسلام (ص)، امیر مومنان (ع)، حضرت زهرا (س) و برخورداری از نسبی شریف و والا در میان قریش و دیگر قبایل عرب نیست؛ بلکه فضیلت‌های معنوی، اخلاقی و انسانی فراوانی در اهل بیت پیامبر (ص) از جمله وجود مبارک سالار شهیدان امام حسین بن علی (ع) جمع شده است که این خاندان (ع) را از دیگر افراد امت متمایز می‌کند.

فضیلت‌ها و ویژگی‌های پاک و زیبایی همانند برخورداری از علم، دانش و حکمت، آراستگی به صفات برجسته‌ای همانند حلم و بردباری، شجاعت و دلاوری، خوش رفتاری و خوش زبانی با مردم، عطا، بخشش و گشاده دستی، گذشت از خطای دیگران، عبادت و زهد، فروتنی، راستگویی، بلاغت و سخنوری، ایستادگی در برابر زورگویان و گردنکشان، سازش ناپذیری با ستمگران، فداکاری در راه دین خدا و نگاهداشت از دین اسلام در برابر هر گونه آسیب و تخریب، ایستادگی در برابر تحریف‌ها، سخنان و تبلیغات ناصواب و قرائت‌های نادرست از دین، راستگویی، ضعیف نوازی و حمایت از ستمدیدگان، بیچارگان و تهیدستان، مهمان نوازی و اکرام گسترده مهمانان و… از جمله ویژگی‌های شخصیتی آن حضرت است.

در ادامه این نوشتار، به برخی از فضیلت‌های رفتاری امام حسین (ع) به اختصار اشاره می شود؛ با امید به اینکه بکوشیم از خرمن فضایل انسانی و مکارم اخلاقی سالار شهیدان (ع) خوشه چینی کرده و به آن دریای بیکران فضائل اخلاقی و انسانی (ع) تاسی کنیم:

دلاوری امام حسین (ع)
شجاعت یکی از والاترین صفات و ویژگی‌های انسانی است که نقطه اوج آن در شخصیت والا و بزرگ امام حسین بن علی (ع) متجلی شده است؛ بلکه می‌توان گفت امام حسین (ع) ملاک و معیاری برای دلاوری و رشادت بوده و بهترین مصداق برای درک کمال شجاعت، دلاوری و رشادت محسوب می‌شود.

دلاوری امام (ع) در ایستادگی در برابر قدرتِ گسترده یزید بن معاویه- که بر همه مناطق جهان اسلام در آن روزگار حاکم بود و کسی را یارای ایستادگی در برابر اقتدار چنین مرد توانمندی نبود- مثال زدنی بلکه شگفت انگیز است. امام حسین (ع) با وجود یاران اندک و انبوه دشمنان، هرگز از رسالت خویش عقب نشینی نکرد و دستِ بیعت به ستمگران و گردنکشان زمان خویش نداد؛ امام (ع) با دلاوری فراوان در برابر ارتش جرار دشمن ایستادگی و جان گرانمایه‌اش را نیز در این راه مقدس نثار کرد و درخت اسلام را با خون مقدس و ارجمند امام آبیاری شد. (۲)

ثبات قدم، استواری و دلاوری امام حسین بن علی (ع) در همه صحنه‌های زندگی (بویژه در روز عاشوراء که به حق می‌توان آن روز را نماد شجاعت، ایستادگی، پایمردی و استواری بر مسیر حق و عدم تزلزل در برابر باطل دانست) مشهود و قابل ملاحظه است.

امام حسین (ع) آن دلاوری است که قدمش در آوردگاه‌های دشوار هرگز سست نشد؛ بلکه استواری و استقامت آن حضرت (ع) از کوه نیز بیشتر بود و کوچکترین تزلزلی در ایستادگی و مقاومتش در برابر ستمگران و گردنکشان (با وجود یاران اندکی که پیرامونش حلقه زده بودند و با جانهایشان از امام (ع) و اهل بیتش (ع) محافظت می‌کردند) بوجود نیامد.

در روز عاشوراء گروه بسیاری از سپاهیان یزید به فرماندهی عمر بن سعد بن أبی وقاص، امام حسین بن علی (ع) و اصحابش را محاصره کرده و آب را بر خیام امام (ع) بستند؛ اما این رخداد کوچترین تاثیری در شجاعت ستودنی امام حسین (ع) بوجود نیاورد. (۳)

درباره دلاوری و رادمردی امام حسین (ع) جادارد سخنان بسیاری گفته شود؛ اما در این مختصر به همین اندازه بسنده می‌کنیم.

جوانمردی و بخشش امام حسین (ع)
امام حسین بن علی (ع) در جود، بخشش، گشاده دستی، خوشرویی و مهربانی با همه مردم بویژه با بینوایان، تهیدستان و یتیمان جایگاهی رفیع داشته و در قله بخشش، گشاده دستی و مهرورزی قرار داشته است. درباره این اخلاق والا و صفت برجسته انسانی سالار شهیدان (ع) حکایت‌ها و داستان‌های فراوانی به طرق معتبر روایت شده است که در این نوشتار کوتاه به چند نمونه اشاره می‌شود: (۴)

یک بار کنیزی که به امام حسین (ع) خدمت می‌کرد، گلی به آن حضرت (ع) تقدیم کرد. امام (ع) نیز که دریای جود، بخشش و کرم بوده و در برابر لطفی کوچک احسانی بزرگ را تقدیم می‌فرمود، به پاس این احترام و اکرام، آن کنیز را در راه خدا آزاد کرد.
برخی گفتند: او تنها به شما (ع) یک شاخه گل تقدیم کرد و شما در ازای آن، او را آزاد می‌کنید؟

امام پاسخ فرمود: مگر این آیه را نشنیده‌ای که خداوند می‌فرماید: «وَ إذا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأحسَنَ مِنهَا أو ردُّوها.» (۵) (ترجمه: هنگامی که تحیت و شادباشی از دیگری مشاهده کردید، بهتر از آن تحیت گویید و یا همان را به او بازگردانید.) بهتر و نیکو تر از احسان او، آزادی‌اش بود. (۶)

نقل شده است: مرد عربی به شهر مدینه آمد و از مردم این شهر، سراغ کریم‌ترین و بخشنده‌ترین مرد آن شهر را گرفت. مردم شهر که از میزان بخشش، مهربانی و گشاده دستی امام حسین بن علی (ع) باخبر بودند، او را به سالار شهیدان (ع) رهنمون ساختند.

وی به جست‌وجوی امام حسین بن علی (ع) پرداخت تا اینکه وارد مسجد شد و مشاهده کرد امام (ع) مشغول نماز و راز و نیاز با معبود است. وی چند بیت شعر خواند و در آن اشعار، خواسته‌های خویش را مطرح ساخت و عرض حاجت و نیاز خویش را به امام حسین (ع) طرح کرد.

هنگامی که امام حسین بن علی (ع) از نماز و عبادت فراغت یافت، به قنبر فرمود: آیا از مال حجاز چیزی باقی مانده است؟

قنبر پاسخ داد: آری؛ چهار هزار دینار مانده است. امام (ع) فرمود: آن مال را حاضر کن که مردی سزاوارتر از ما اکنون حاضر گشته است.

امام حسین (ع) به خانه رفت و آن سکه‌ها را که قنبر آماده کرده بود، به آن مرد عرب تقدیم فرمود. آن مرد ناشناس نیز پول را دریافت کرد و هنگامی که این همه بخشش و بزرگواری امام حسین (ع) را مشاهده کرد، بسیار گریست.

امام حسین (ع) فرمود: ای اعرابی، گویا بخشش ما را کم شمردی؟
وی عرض کرد: بر این می‌گریم که دستان با جود، کرم و بخشش شما چگونه در میان خاک پنهان می‌شود؟ (۷)

در حکایت مشهور دیگری چنین می‌خوانیم: یکی از اعراب بادیه نشین نزد امام حسین بن علی (ع) آمد و خدمت امام (ع) عرض کرد: ای فرزند رسول خدا (ص)، ضامن دیه‌ای کامل شده‌ام و از پرداخت آن ناتوانم. نزد خود گفتم: از بخشنده‌ترین مردم تقاضا کنم؛ اما [هر چه جست‌وجو کردم] کریمتر و بخشنده‌تر از اهل بیت پیامبر (ص) نیافتم.

امام حسین (ع) در پاسخ این مرد حاجتمند فرمود: ای برادر عرب، از تو سه سوال می پرسم؛ اگر به یکی از آن پرسش‌ها پاسخ گفتی، یک سوم مال [و بدهی‌ات] را پرداخت می‌کنم. اگر به دو پرسش پاسخ گفتی دو سوم مال و اگر هر سه پرسش را پاسخ دادی، همه مال [و دیه‌ای که ضامن شده‌ای] را به تو خواهم بخشید.

آن مرد عرب گفت: ای فرزند رسول خدا (ص)، آیا کسی مانند شما از فردی همچون من پرسش می‌کند؟ شما از اهل بیتِ علم، دانش و شرافت هستید؟

امام ابا عبدالله الحسین (ع) در پاسخ فرمود: آری؛ از جدم رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرمود: نیکی به اندازه دانش و معرفت است. (هر قدر میزان دانش و معرفت کسی افزایش یابد، استحقاق و لیاقتش برای دریافت احسان و نیکی نیز فزونی خواهد یافت.)
آن مرد عرب گفت: هر چه می خواهید بپرسید؛ اگر بدانم پاسخ می‌دهم و در غیر این صورت، از شما خواهم آموخت و قدرتی جز به اراده خداوند وجود ندارد.

امام حسین بن علی (ع) از آن مرد عرب پرسید: بهترین کردار چیست؟
مرد عرب بیابان نشین پاسخ داد: ایمان به خدا.
امام (ع) در ادامه فرمود: راه رهایی از نابودی چیست؟
آن مرد گفت: اعتماد و تکیه به خداوند.
امام حسین (ع) فرمود: آراستگی انسان به چیست؟
آن مرد پاسخ داد: علمی که همراهش بردباری باشد.
امام (ع) فرمود: اگر [این دو خصلت] نبود چه؟
آن مرد عرب پاسخ گفت: دارایی و ثروتی که با جوانمردی آمیخته شود.
امام (ع) فرمود: اگر نبود چه؟
آن مردی عربی گفت: فقر و نداری همراه با شکیبایی.
امام (ع) فرمود: اگر نبود چه؟
آن مرد پاسخ داد: در این صورت صاعقه‌ای از آسمان فرود آید و او را بسوزاند که سزاوار آن است.

امام حسین (ع) لبخندی زد و کیسه ای به آن مرد عرب عطا فرمود که در آن هزار دینار بود. علاوه بر این، انگشتر خویش را که نگین گرانقیمتی داشت (۲۰۰ دینار) به آن مرد عطا فرمود.

آنگاه امام حسین (ع) به آن مرد فرمود: با آن پول بدهی‌ات را پرداخت نما و با آن انگشتر، هزینه خود را تامین کن. (۸)

نکته قابل تامل در این حکایت تاریخی این است که امام حسین (ع) می‌توانست بدون اینکه از آن مرد عرب پرسش نماید و میزان دانش او را بسنجد، بدهی‌اش را پرداخت کرده و به او عطای خود را هدیه فرماید. اما میزان کمک خود را به میزان دانش و معرفت آن مرد مشروط ساخت. این مساله گواهی است بر اهمیت علم، دانش، معرفت و اینکه هر کس باید در حد توان خویش در پی کسب دانش بوده و در هیچ حالی از دانش اندوزی و تلاش برای دریافت علم و دانش کوتاهی نکرده و بداند نیکی به انسان‌ها بر اساس میزان دانش و میزان معرفتشان متفاوت است.

بندگی امام حسین (ع)
امام حسین بن علی (ع) در میدان عبادت و بندگی خدا نیز همواره در صف مقدم قرار داشت و زمان فراوانی از زندگانی خویش را صرف بندگی خدا و طاعت پروردگار جهانیان می‌کرد. عبادت امام حسین (ع) اعم از نماز، روزه‌داری، حج، شب زنده‌داری، راز و نیاز با پروردگار جهانیان از بخش‌های مهم زندگانی آن امام همام (ع) بوده و سبط رسول خدا (ص) زمان زیادی از اوقات شبانه روزی خود را به عبادت پروردگار جهانیان اختصاص داده بود و در این راه تلاش بسیار به خرج می‌داد.

دعاهای برجای مانده از سالار شهیدان (بویژه دعای مشهور و عارفانه عرفه که از میراث‌های ماندگار ائمه طاهرین (ع) در بخش دعا و مناجات با پروردگار به شمار می‌رود و حاوی معارف توحیدی بلند و برخوردار از معنویاتی سترگ است) تنها گوشه‌ای از خاکساری امام (ع) در پیشگاه پروردگار جهانیان را نشان داده و به دیگر سخن، دعاهای وارد شده از امام حسین (ع) اوج بندگی امام (ع) در برابر خداوند را نمایان می‌کند. این دعای زیبا و خواندنی در صحرای عرفات توسط سالار شهیدان (ع) قرائت شد و به گواهی شاهدان (ع) با اشک، سوز، فروتنی و خاکساری مثال زدنی امام حسین (ع) در پیشگاه پروردگار همراه بود؛ به گونه‌ای که حاضران نیز متحول شده و اشک از دیدگانشان سرازیر شد و حالِ معنوی امام حسین (ع) بر آنان نیز تاثیر فراوانی برجای گذاشت.

امام حسین بن علی (ع) در دوران حیات خجسته و مبارک خود، بیست و پنج مرتبه با پای پیاده از مدینه رهسپار مکه برای ادای مناسک حج و زیارت خانه خدا شدند که این مساله نشانگر شوق و رغبت فراوان آن امام همام (ع) در بندگی خالصانه برای خدا و در راه خداوند متعال بوده و نشان دهنده آمادگی امام (ع) برای پذیرش هر گونه رنج و سختی در راه خداوند و طلب خشنودی پروردگار جهانیان است. (۹)

امام حسین بن علی (ع) با وجود همه مسئولیت‌های اجتماعی در جامعه، از عبادت و بندگی خداوند از جمله نماز، روزه، حج و… نیز غافل نبوده و همانند پدر بزرگوارش امیر مومنان (ع) و جد گرامی‌اش رسول خدا (ص)، کارهای اجتماعی و حضور در میادین گوناگون آن حضرت (ع) را از یاد خداوند و راز و نیاز با معبود باز نمی‌داشت و مانع عبادت امام (ع) نبود. اگر چه بندگی تنها به جای آوردن نماز، مناسک حج، روزه و... نیست و هر گونه فرمانبرداری از خداوند متعال را شامل می‌شود، اما پیامبر (ص) و اهل بیت طاهرینش (ع) در عبادت خداوند بی نیاز، انجام فرائض الهی و راز و نیاز با معبود گوی سبقت را از دیگران ربوده و در کنار مسئولیت‌های اجتماعی، خانوادگی و اجتماعی از این فریضه مهم نیز غافل نبوده و همواره زبانشان به ذکر خداوند مشغول بود و زمان زیادی را برای عبادت، نماز و مناجات با پروردگار مصروف می‌کردند.

خاکساری امام حسین (ع) در برابر خداوند و مناجات‌های امام (ع) از جمله راز و نیاز امام (ع) با خداوند در روز عاشوراء، تجلی اوج بندگی امام (ع) در پیشگاه خداوند حی قیّوم به شمار می‌رود؛ امید که بتوانیم با تاسی بر سالار شهیدان (ع) بیش از گذشته بر انجام فرائض الهی و عبادت پروردگار بی نیاز کوشش کنیم.

زهد و فروتنی امام حسین (ع)
امام حسین بن علی (ع) در عبادت پروردگار جهان، زهد و بی رغبتی به دنیا، تواضع و فروتنی نسبت به همه مردم (بویژه ستم دیدگان، تهی دستان و ضعیفان و دستگیری از آنان) یگانه روزگار بود و الگوی مناسبی برای همه انسان‌ها در همه مکان‌ها و دوران‌ها محسوب می‌شود.

درباره فروتنی، مهربانی و تواضع سالار شهیدان (ع) داستان‌ها نقل شده است که در این مختصر تنها به یکی از آن نمونه‌ها اشاره می‌شود و خوانندگان محترم را به مطالعه بیشتر در این خصوص فرا می‌خوانیم:

روزی سالار شهیدان امام حسین بن علی (ع) بر گروهی از نیازمندان عبور می‌کرد. آنان عبای خویش را بر سر افکنده و مشغول خوردن غذا بودند. هنگامی که امام حسین (ع) را دیدند که از کنارشان عبور می‌کند، امام (ع) را برای خوردن غذا دعوت کردند. امام حسین بن علی (ع) که از سرشناسان و بزرگان مدینه بلکه تمامی جهان اسلام محسوب می‌شد، فرمود: خداوند متکبران را دوست نمی‌دارد؛ از اسب پیاده شد و نزد آن تهیدستان و محرومان رفت و همراه با آنان به تناول مشغول شد. پس از آن خطاب به آن تنگدستان فرمود: من دعوت شما را اجابت کردم؛ شما نیز دعوت مرا بپذیرید. آنان نیز دعوت سالار شهیدان (ع) را اجابت کرده و همراه با امام (ع) به خانه حضرت (ع) آمدند.
امام حسین بن علی (ع) به خادم خویش دستور فرمود، هر آنچه برای مهمانان گرامی مهیا کرده‌ای، اکنون حاضر کن. خادم نیز مشغول پذیرایی از مهمانان امام حسین (ع) شد و آن تهیدستان بر سر سفره پر نعمت امام (ع) حاضر شدند.

پس از پایان غذا، امام حسین (ع) آن تهیدستان را مورد لطف و نوازش قرار داد و آنان پس از دریافت احسان و محبت امام (ع) از خانه حضرت (ع) خارج شدند. (۱۰) آری، امام حسین (ع) با وجود جایگاه رفیعش، دعوت عده‌ای از افراد تهیدست مدینه را با فروتنی بسیار پذیرفت و در کنارشان نشست و در ادامه، آنان را از الطاف و بخشش خویش برخوردار کرد.

دانش و حکمت امام حسین (ع)
امام حسین (ع) از اهل بیتی است که خداوند حکمت و دانش فراوانی را به ایشان (ع) ارزانی فرموده و علوم گسترده آنان (ع) از راه تحصیل، تکرار و شاگردی نزد استاد بدست نیامده و خداوند آن علوم فراوان (که بسان دریا فراوان و بیکران است) را به آنان (ع) از جانب خویش (بدون واسطه استاد و شاگردی نزد اساتید) عطا فرموده است.
امام حسین بن علی (ع) همانند جدش رسول خدا (ص)، پدرش امیر مومنان (ع)، مادرش فاطمه زهرا (س) و برادرش امام مجتبی (ع) در دانش و علوم گوناگون یگانه روزگار بوده و افرادی نیز بودند که از محضر پرفیض آن امام همام (ع) کسب دانش کرده و روایاتی از آن حضرت (ع) نقل کرده‌اند.

امام حسین بن علی (ع) از جد والامقامش پیامبر اکرم (ص)، پدرش حضرت سید الوصیین (ع)، مادرش صدیقه کبری (س) و دایی‌اش هند بن أبی هاله روایت کرده است و گروه بسیاری از صحابه، تابعان، دانشمندان و شخصیت‌های طراز اول اسلامی و فرهیختگان جهان اسلام از آن حضرت (ع) روایت نقل کرده‌اند؛ (۱۱) از جمله: فرزندانش علی بن حسین (ع)، زید، سُکَینه، فاطمه و نواده والاتبارش حضرت محمد بن علی الباقر (ع)، دانشمندان و مشاهیری همچون شَعبی، عِکرَمه، فَرَزدَق و… که از آن اسوه دانش (ع) احادیثی نقل کرده‌اند که بخشی از آن به روزگار ما رسیده است. (۱۲)

لازم به یادآوری است به دلیل تیرگی شرایط روزگار بنی امیه و حساسیت بسیار بالای امویان (بویژه معاویه بن أبی سفیان) نسبت به اهل بیت رسالت (ع)، سخنان و احادیث بسیاری از آن امام بزرگوار (ع) بدست ما نرسیده است و امویان تلاش بسیاری کردند تا مردم را نسبت به دانش گسترده اهل بیت (ع)، در جهل و بی خبری نگاه داشته و توده‌های مردمی به پیشوایان دین (ع) گرایش نیافته و مشکلات دین را از دانشمندانی که با امویان روابط نزدیکی داشتند، پرسش کرده و دانش را از اهلش فرانگیرند و فضیلت‌های اهل بیت رسالت (ع) از جمله دانش فراوان اهل بیت (ع) برای مردم معرفی نشود و معادن دانش (اهل بیت نبوت) مهجور مانند.

با وجود همه این سختی‌ها، مشکلات و فشارهای وارد شده از سوی کارگزاران بنی امیه، با عنایت خداوند و تلاش قابل ستایش برخی از یاران و دوستداران اهل بیت (ع)، احادیثی از امام حسین (ع) روایت شده و بدست ما رسیده است که در این مختصر، تنها به یک نمونه اشاره می‌شود. علاقمندان می‌توانند برای مطالعه احادیث بیشتر از سالار شهیدان (ع)، به کتب مفصل روایی همچون بحار الأنوار مراجعه کنند:

«أیُّها النَّاسُ، إنَّ اللهَ جَلَّ ذِکرُه ما خَلَقَ العِبادَ إلا لِیَعرِفُوهُ، فَإذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإذا عَبَدُوهُ استَغنَوا بِعِبادَتِه عَن عِبادَةِ مَن سِواهُ.» (۱۳) ترجمه حدیث چنین است: «ای مردم؛ خداوند بلند مرتبه تنها به این دلیل بندگان را آفرید که او را بشناسند؛ هنگامی که خدا را شناختند، او را پرستش می‌کنند و زمانی که خدا را پرستش کردند، با عبادت خداوند، از عبادت دیگران [هرآنچه غیر خدا باشد] بی نیاز می‌شوند.»

علم، دانش و حکمت از دیگر فضیلت‌های برجسته امام حسین (ع) به شمار می‌رود و احادیث برجای مانده از امام (ع) که میراثی فرهنگی برای همه مسلمانان محسوب می‌شود، به خوبی گویای عمق دانش ژرف و بیکران آن یگانه روزگار است.

آنچه از فضایل امام حسین (ع) از حسن اخلاق، خوشرفتاری و خوش گفتاری با مردم، فروتنی امام (ع)، عبادت امام (ع) و… در این مختصر گفته شد، تنها گوشه‌ای از زندگانی درس آموز سالار شهیدان (ع) به بهره گیری از منابع تاریخی و روایی است؛ امید که بتوانیم با کسب معارف اهل بیت (ع) و بویژه سیره تربیتی و اخلاقی امام حسین بن علی (ع) و تاسی به آن، در مسیر پرافتخار اهل بیت رسالت (ع) گام برداریم.

پی‌نوشت‌ها
۱. از پیامبر اسلام (ع) روایات فراوانی در فضیلت امام حسن و امام حسین علیهما السلام نقل شده که در منابع تاریخی و روایی شیعه و اهل سنت فراوان است؛ از جمله این نقل مشهور که پیامبر خدا (ص) فرمود: «حسن و حسین پیشوای جوانان اهل بهشتند.» (ر.ک: أسد الغابة فی معرفة الصحابة، ج۲ ص ۱۰؛ بررسی تحلیلی صلح امام حسن (ع) و آغاز خلافت اموی، ص ۱۰- ۹)

۲. کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج۲ ص ۴۵۳
۳. بحار الأنوار، ج ۴۴ ص ۱۹۷- ۱۹۳
۴. الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، ص ۲۶۶
۵. سوره نساء، آیه ۸۶
۶. الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، ص ۲۶۷
۷. منتهی الآمال، ج۱ ص ۴۰۶- ۴۰۵
۸. بحار الأنوار، ج ۴۴ ص ۱۹۷- ۱۹۶
۹. صفة الصفوة، ج۱ ص ۳۹۷
۱۰. منتهی الآمال، ج۱ ص ۴۰۵
۱۱. سیر أعلام النبلاء، ج ۲۸ ص ۲۲۵
۱۲. تهذیب التهذیب، ج۱ ص ۵۲۷
۱۳. لمعة من بلاغة الحسین (ع)، ص ۲۷

فهرست منابع
قرآن کریم

ابن أثیر، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی

ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، صفة الصفوة، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة 1991

ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی 1991

ابن صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، المجمع العالمی لأهل البیت(ع) 1427ق

اربلی، علی بن عیسی بن أبی الفتح، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، المجمع العالمی لأهل البیت(ع) 1426ق

ذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر أعلام النبلاء، مؤسسة الرسالة 2001

قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، انتشارات هلال ۱۳۷۶

گودینی، محمد جواد، بررسی تحلیلی صلح امام حسن(ع) و آغاز خلافت اموی، قم، دار العرفان ۱۳۹۷

مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء

موسوی اعتماد، سید مصطفی، لمعة من بلاغة الحسین(ع)، دار الأسوة 1427ق 1983