به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «بررسی عوامل موثر در کاهش فروش کتاب» از سلسله نشست‌های موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور علیرضا داداشی، مدرس مدیریت و بازاریابی؛ سید محمدجواد مهدوی دارگانی و جواد سرایی به‌صورت مجازی در سرای اهل قلم ایران برگزار شد.
در ابتدای نشست، علیرضا داداشی ضمن تبریک ایام بیست‌وهشتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران گفت: عمده محورهای گفت‌وگو امروز به بررسی علل کاهش فروش کتاب، بازاریابی و کتاب دیجیتال می‌پردازد. همیشه این سوال وجود داشته‌است که میزان سرانه مطالعه چقدر است؟ کتاب چه اندازه از بودجه خانوارها و کشور را درگیر کرده‌است؟ هدف ما این است که پاسخ به این سوالات بیابیم، آسیب‌ها را شناسایی کنیم اما واقعیت این است که تصمیم‌گیرندگان نهایی حوزه فرهنگ و به ویژه حوزه کتاب باید بتوانند با راه‌حل‌های استخراج شده از برگزاری این نشست‌ها، اقتصاد کتاب را مدیریت کنند.
وی افزود: طبق آماری که از سایت موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران استخراج شد، وضعیت قیمت کتاب از سال ۱۳۸۹ تاکنون در این بازه ۱۰ ساله نشان می دهد که میانگین قیمت کتاب بین ۲۸ تا ۷۰ هزار تومان است و این میانگین قیمت بالایی نیست، اما نکته حائز اهمیت باتوجه به قیمت کتاب‌ها این است که خانواده‌ها چه‌اندازه به امر کتاب و کتابخوانی توجه می‌کنند؟ متاسفانه توجه به کتاب در ابعاد زندگی فرهنگ‌سازی نشده‌است با کتاب به شکل دم‌دستی رفتار می‌شود.
داداشی در ادامه بیان کرد: بحث گرانی کتاب را به عنوان یک اصل رد می‌کنم و از نظر من توجه خانواده‌ها به امر کتاب و کتابخوانی از اهمیت بالاتری برخوردار است که باید به آن توجه شود.
مدرس مدیریت و بازاریابی عنوان کرد: یکی دیگر از نکات مورد توجه در حوزه کتاب این است که کتاب‌داشتن و کتاب نوشتن به یک برگ برنده‌ای در این روزها تبدیل شده‌است و بخشی از رزومه افراد است. اما چه کسی تعیین می‌کند که چه افرادی باید کتاب بنویسند؟ چطور می‌شود که یک فرد زیر ۴۰ سال ۷۰ جلد کتاب دارد و بخشی از هزینه‌ها و بودجه این حوزه را به خود اختصاص می‌دهد؟ متاسفانه کتاب یکی از بخش های مغفول در بحث بودجه است و این بودجه برای نوشتن کتاب برخی از افرادی که شاید هیچ اطلاعی در این زمینه ندارد، صرف می‌شود و چنین جریاناتی است که به صنعت نشر و اقتصاد این حوزه صدمه می‌زند؛ چراکه به کتاب با نگاه درستی نگاه نشده‌است.
داداشی در ادامه بیان کرد: طبق مقایسه آمار 8ماهه نخست سال جاری با سال گذشته، با افزایش تالیف در حوزه کتاب کودک مواجه شده‌ایم و این موجب خرسندی است. البته در شرایط حال‌حاضر روزبه‌روز با کاهش فعالیت ناشران موقر و خوب مواجه می‌شویم و بیشتر کسانی در این حوزه فعال می‌مانند که منبع درآمد دیگری دارند که آن را صرف فعالیت در حوزه کتاب می‌کنند. باید برای حمایت از فعالیت ناشران خوب در صنعت نشر، سوبسیدهایی برای تولید آثار باکیفیت ناشران خوب فراهم شود تا کیفیت فدای کمیت آثار نشود.
در ادامه سید محمدجواد مهدوی دارگانی، نماینده کمیته انقلاب صنعتی انجمن مدیریت کسب و کار با اشاره به علل کاهش فروش کتاب گفت: فروش کتاب به‌عنوان یک کالا در بازار کسب و کار باید دارای وجه تمایزاتی با دیگر کالاهای مشابه فرهنگی در بازار رقابتی خود داشته‌باشد تا بتواند مخاطب حال حاضر را جذب کرده و با دیگر گزینه‌ها رقابت کند.
وی ادامه داد: برای پیداکردن علل کاهش فروش کتاب صرفاً نمی‌توان با نگاه یک بعدی اقتصادی و اجتماعی صرف درباره آن صحبت کرد. بلکه باید شاخص‌های فراوانی را مورد ارزیابی قرار دارد اما عنصر اصلی‌ای که موجب می‌شود تا امر کتابخوانی در جامعه به‌خوبی جای بگیرد، این است که در تولید و توزیع کتاب به بحث مشتری‌مداری توجه کرد، حتی اگر حمایت‌های فراسازمانی و دولتی نیز در تهیه و تولید کتاب وجود نداشته باشد اما نگاه مشتری مداری بسیار تاثیرگذار است.
مهدوی دارگانی بیان کرد: برای چاپ یک کتاب خوب در گام اول باید به این موضوع توجه کنیم که در امر شناسایی نیازهای مخاطبان چه اقداماتی باید صورت بگیرد، این که چه کسانی باید این نیازها و خواسته‌ها را شناسایی کنند. کسی که در حوزه کتاب فعالیت می‌کند باید نگاه اصولی به این جریان داشته باشد و بتواند نیاز افراد و مخاطبان کتاب‌خوان را برطرف کند.
به گفته نماینده کمیته انقلاب صنعتی انجمن مدیریت کسب و کار به عنوان کسانی که در بازار رقابتی فعالیت می‌کنیم باید مخاطب خود را کامل بشناسیم تا محصولی مناسب با او و ذائقه‌اش ارائه کنیم. برای نوشتن کتاب و تولید محتوا باید به تمام ابعاد وجودی مخاطب و ذائقه او توجه کرد چراکه این محصول برای اوست و باید به آن توجه کرد.
در ادامه جواد سرائی، نماینده انجمن مدیریت کسب و کار ایران در کمیته انقلاب صنعتی گفت: بحث بازاریابی این حوزه بسیار حائز اهمیت است و باید علاوه بر چرایی کمبود و کاهش کتاب به آن توجه شود. طبق آمار موجود، ۲۸ میلیون نفر از جمعیت کشور، گیمر هستند که ۱۸ میلیون آن زیر ۱۸ سال، سن دارند. همچنین ۲.۱ میلیارد دلار از بازار ۷.۲ میلیارد دلاری آرایش خاورمیانه را ایران هزینه می‌کند اما آیا در دنیا نیز ما شاهد کاهش فروش کتاب هستیم؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که با شیوع همه‌گیری کرونا مطالعه کتاب افزایش یافت، ۱۵.۱ دهم درصد کتاب صورتی افزایش داشته‌است و 46.6 درصد نیز دانلود کتابهای صوتی افزایش پیداکرده‌است.
وی افزود: قیمت کتابهای صوتی از قیمت آثار کاغذی بسیار کم‌تر است، البته در شرایط کرونا بسیاری از کتاب‌ها به شکل رایگان در پلتفرم های کتاب‌محور گذاشته شد اما خوب ایراد وارده به این موضوع این است که خودمان نتوانسته‌ایم در این قالب تولید محتوا داشته باشیم و در بحث بازاریابی آن نیز کم گذاشته‌ایم.
سرائی بیان کرد: دنیا در حال حرکت به سمت فعالیت‌های مجازی و دیجیتال است پس باید در این حوزه و با توجه به ابزارهای آن و اصل قرار دادن ذائقه مخاطب تولید محتوا داشته باشیم. همچنین ناشران نیز باید در این حوزه به بحث برندینگ کتابهای دیجیتال ورود پیدا کنند. طبق آمار، پایین‌ترین سطح سرانه مطالعه برای ایران است و باید برای رفع آن یک‌سری اقدامات اصلاحی با توجه به ذائقه نسل جدید و علاقه به فضای مجازی صورت بگیرد تا با ایجاد جذابیت‌ها به بحث کتابخوانی هدایت شوند. کمیته این امکان را دارد که براساس وضعیت موجود صنعت نشر، استراتژی‌های موثر را تدوین و در اختیار ناشران قرار بدهد تا بتواند این فرهنگ را اصلاح کرده و سرانه مطالعه در کشور را ارتقا ببخشد.
به گفته نماینده انجمن مدیریت کسب و کار ایران در کمیته انقلاب صنعتی، عصر پیش‌رو، عصر مهارت است و باید به امر شناخت ذائقه مخاطب در تولید محتوا توجه کرد. متاسفانه در بحث ارزیابی و شناخت این مقولات خوب عمل نکرده‌ایم. به قدری فروش کتاب در راسته انقلاب پایین آمدهاست که دیگر برای کسی نمی صرفد که برای خرید کتاب فیزیکی به این محدود آماده و وقتش را صرف کند، بلکه عهلاقه‌مندان کتاب را دیگر از فضای مجازی و دیجیتال تهیه می‌کنند و این موضوع نشان‌دهنده تغییر ذائقه مخاطب است. ناشران نیز بر این‌اساس باید برای حفظ فروش آثار خود، بازار و مخاطبان را بخش‌بندی کنند و برای هر طبقه، محتوا و کتابهای خاص خود را طراحی کنند تا عادت به خواندن و شنیدن کتاب در نسل آینده ایجاد شود.
طبق آمار به دست آمده چند پلتفرم کتاب‌محور در این زمینه چون فیدیبو، طاقچه، فراکتاب و ... درحال فعالیت هستند، اما با توجه به فعالیت مثبت و موثرشان در این حوزه، همچنان نیاز به فعالیت بیشتری در این حوزه است و بار فعالیت دیجیتالی کتاب نباید تنها بر دوش این چند پلتفرم باشد. قطعا با افزایش فعالیت در این حوزه سودآوری موثری حاصل خواهد شد و باید توجه ویژه‌ای به آن کرد.
شنبه ۲۴ آبان ۱۳۹۹ - ۲۰:۲۰
نظر شما