به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان، علی کاشفی‌خوانساری نویسنده حوزه کودک و نوجوان در نشستی مجازی با عنوان «از کیهان بچه‌ها تا رشد» در جمع کارشناسان ادبی، فرهنگی و مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خوزستان، نقبی به تاریخچه نشریات کودک در ایران و جهان زد.
وی با ذکر این نکته که سخن گفتن از تاریخ مطبوعات کودک و نوجوان، بحث مفصل و دامنه‌داری است، گفت: نمونه‌هایی از پیشینه مطبوعات حوزه کودک و نوجوان در جهان را باید در قرن 17 و 18 میلادی جستجو کرد. تاریخ مطبوعات کودک و نوجوان ایران نیز به دوره قاجار، سال‌های پیش و پس از مشروطه، در دوره پهلوی اول و دوم و در چهار دهه پس از انقلاب اسلامی تقسیم می‌شود.
خوانساری با اشاره به شکل‌گیری مطبوعات فارسی کودک و نوجوان در ایران بیان کرد: از 1000 نشریه ایرانی دوره قاجار حدود 15 نشریه به نشریات نوجوانان اختصاص داشت. از دوره مظفرالدین شاه در قرن 14 هجری قمری نشریاتی چون: دارالفنون تبریز، نشریه نوروز و نسیم شمال، در این حوزه مطالبی داشتند و می‌توان آنها را نشریات نوجوانانه قلمداد کرد. اولین نشریه غیرفارسی مربوط به دوره ناصرالدین شاه، نشریه‌ای بود که به زبان آسوری در روستاهای اطراف ارومیه توسط میسیونرهای آمریکایی که در آنجا ساکن بودند، منتشر شد که به نوعی می‌توان آن را نیز نشریه نوجوان نامید.
نویسنده کتاب «روزی روزگاری سینما» ادامه داد: از دوره پهلوی اول و دوم مجموعا 100 نشریه کودک و نوجوان در ایران منتشر شد. نشریات مختلفی که برخی آنها از جنبه‌های گوناگون اهمیت دارند. در سال 1335 انتشار «کیهان بچه‌ها» و «اطلاعات کودکان» اتفاق بزرگی بود و موجب شد در کنار آنها مجلات پیک و ده‌ها مجلات مختلف دیگر منتشر شود.
وی صدها نشریه چاپ شده پس از انقلاب اسلامی را شامل مجلات تخصصی دینی تاریخی، علمی سینمایی ورزشی، نشریات روزانه و الکترونیک برشمرد و افزود: در کنار این مجلات جدی شدن مباحث نظری درباره مطبوعات کودک، جشنواره مطبوعات کودک و بسیاری از رویدادهای متنوع در این حوزه برگزار شد.
خوانساری با مرور به تاریخ پیدایش مجلات دولتی و خصوصی بیان کرد: در دروره قاجار مجلات دولتی و خصوصی وابسته به مدارس دولتی بودند که همیشه کنار هم پیش رفتند و این روند تا دوره پهلوی ادامه داشت. اما همواره سهم نشریات خصوصی بیشتر بود. در کنار نشریات دولتی که آموزش و پرورش، پیشاهنگی، شیر و خورشید و غیره منتشر می‌کردند، نشریات خصوصی زیاد بود. اما در سال‌های بعد از انقلاب به‌دلیل حضور گسترده دولت در فرهنگ، این نسبت تغییر یافت و سهم نشریات دولتی‌ها بیشتر شد.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان گفت: در دهه 70 نشریات «فنون» و «بچه‌ها گل آقا» تنها مجله بخش خصوصی آن دوران بودند. در دهه 80 تعداد نشریات خصوصی بیشتر شد در حال حاضر نشریات چه دولتی و خصوصی شرایط خوبی ندارند و بیشترشان تعطیل شدند.
خوانساری با تاکید بر اینکه باید رویکردها نسبت به مجلات خصوصی و دولتی تغییر کند، اضافه کرد: در مجلات خصوصی و دولتی نگاه کلی و علمی وجود دارد. هرچه حضور دولت در عرصه تصدی‌گری فرهنگ کمتر باشد، اتفاق‌های بهتری در این حوزه رقم می‌خورد. در حوزه نشر کتاب کودک عملا از حضور دولت و ناشران دولتی بی‌نیاز هستیم. ناشران دولتی نه ناشران موفق بازار هستند و نه خلایی را پوشش می‌دهند. هرچند در بعضی از حوزه‌های خاص و محدود نیازمند ناشران دولتی هستیم.
مولف «سروده‌های پس از مرگ» ادامه داد: در حوزه کتاب، دولت باید به سمتی برود که حمایت و بسترسازی کند، کتابخانه و کتابفروشی تاسیس کند، به دنبال ترویج کتاب، پژوهش، نقد و بررسی باشد و در تولید کتاب‌های خاصی که در توان نشر خصوصی نیستند، از آنها حمایت کند.
سردبیر ماهنامه «سروش نوجوان» توضیح داد:در مطبوعات کودک چه در سیستم‌های حمایتی همچون خرید برای کتابخانه‌ها، تبلیغات، پژوهش، ترویج و انتشار یکسری مجلات دولتی کودکان و نوجوانان، هنوز نیازمند حضور دولت هستیم. اما مهمترین انتظاری که از دولت برای نشریات خصوصی و دولتی می‌رود، حمایت، کمک به خرید و ترویج او گسترش این دسته از مطبوعات است.
این منتقد ادبی در پاسخ به این پرسش که نقش مجلات زرد در مطبوعات کودکان و نوجوان چگونه بوده است؟، عنوان کرد: مجلات زرد در مطبوعات کودکان و نوجوان مصداق ندارند. در مجلات هدف مطالعه، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان است. مجلات باید نسبت به کتابها خوش خوان‌تر، جذابو متنوع‌تر باشند. چون مطبوعات گام اول برای جذب مخاطب به مطالعه هستند و تاثیرشان از کتاب بیشتر است.
وی در پایان گفت: مجلات مطبوعات کارکرد متفاوت دارند و مخاطب مطبوعات همانند سایر عرصه‌ها متنوع هستند. این تنوع می‌تواند با سلایق مختلف فرهنگی، قومی، اعتقادی، اقتصادی، جنسیتی و در حوزه‌های محتوایی قرار گیرد.
یادآوری می‌شود، از سیدعلی کاشفی خوانساری تاکنون ۱۶ طرح پژوهشی، بیش از صد مقاله تخصصی، ۲۰۰ یادداشت در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و بیش از ۱۰۰۰ اثر مطبوعاتی منتشر شده است. وی تاکنون ۸۳ عنوان کتاب منتشر کرده است که عمدتاً در حوزه مسائل نظری ادبیات کودک و نوجوان، تاریخ ادبیات، مطبوعات کودکان ایران و ادبیات دینی بوده و ۱۶ جایزه و تقدیر برای وی به همراه داشته است.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان همچنین فعالیت‌های پراکنده‌ای در سایر شاخه‌های فرهنگی همچون تصحیح نسخه، نمایش، سینما، قصه‌گویی، نویسندگی و اجرای برنامه‌های تلویزیونی داشته و در نمایشگاه‌ها و همایش‌های بین‌المللی در ۱۹ کشور حضور یافته و در کشورهای اسپانیا، آلمان، هند، اندونزی و لبنان به سخنرانی و ارائه مقاله پرداخته است.
وی با ذکر این نکته که سخن گفتن از تاریخ مطبوعات کودک و نوجوان، بحث مفصل و دامنه‌داری است، گفت: نمونه‌هایی از پیشینه مطبوعات حوزه کودک و نوجوان در جهان را باید در قرن 17 و 18 میلادی جستجو کرد. تاریخ مطبوعات کودک و نوجوان ایران نیز به دوره قاجار، سال‌های پیش و پس از مشروطه، در دوره پهلوی اول و دوم و در چهار دهه پس از انقلاب اسلامی تقسیم می‌شود.
خوانساری با اشاره به شکل‌گیری مطبوعات فارسی کودک و نوجوان در ایران بیان کرد: از 1000 نشریه ایرانی دوره قاجار حدود 15 نشریه به نشریات نوجوانان اختصاص داشت. از دوره مظفرالدین شاه در قرن 14 هجری قمری نشریاتی چون: دارالفنون تبریز، نشریه نوروز و نسیم شمال، در این حوزه مطالبی داشتند و می‌توان آنها را نشریات نوجوانانه قلمداد کرد. اولین نشریه غیرفارسی مربوط به دوره ناصرالدین شاه، نشریه‌ای بود که به زبان آسوری در روستاهای اطراف ارومیه توسط میسیونرهای آمریکایی که در آنجا ساکن بودند، منتشر شد که به نوعی می‌توان آن را نیز نشریه نوجوان نامید.
نویسنده کتاب «روزی روزگاری سینما» ادامه داد: از دوره پهلوی اول و دوم مجموعا 100 نشریه کودک و نوجوان در ایران منتشر شد. نشریات مختلفی که برخی آنها از جنبه‌های گوناگون اهمیت دارند. در سال 1335 انتشار «کیهان بچه‌ها» و «اطلاعات کودکان» اتفاق بزرگی بود و موجب شد در کنار آنها مجلات پیک و ده‌ها مجلات مختلف دیگر منتشر شود.
وی صدها نشریه چاپ شده پس از انقلاب اسلامی را شامل مجلات تخصصی دینی تاریخی، علمی سینمایی ورزشی، نشریات روزانه و الکترونیک برشمرد و افزود: در کنار این مجلات جدی شدن مباحث نظری درباره مطبوعات کودک، جشنواره مطبوعات کودک و بسیاری از رویدادهای متنوع در این حوزه برگزار شد.
خوانساری با مرور به تاریخ پیدایش مجلات دولتی و خصوصی بیان کرد: در دروره قاجار مجلات دولتی و خصوصی وابسته به مدارس دولتی بودند که همیشه کنار هم پیش رفتند و این روند تا دوره پهلوی ادامه داشت. اما همواره سهم نشریات خصوصی بیشتر بود. در کنار نشریات دولتی که آموزش و پرورش، پیشاهنگی، شیر و خورشید و غیره منتشر می‌کردند، نشریات خصوصی زیاد بود. اما در سال‌های بعد از انقلاب به‌دلیل حضور گسترده دولت در فرهنگ، این نسبت تغییر یافت و سهم نشریات دولتی‌ها بیشتر شد.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان گفت: در دهه 70 نشریات «فنون» و «بچه‌ها گل آقا» تنها مجله بخش خصوصی آن دوران بودند. در دهه 80 تعداد نشریات خصوصی بیشتر شد در حال حاضر نشریات چه دولتی و خصوصی شرایط خوبی ندارند و بیشترشان تعطیل شدند.
خوانساری با تاکید بر اینکه باید رویکردها نسبت به مجلات خصوصی و دولتی تغییر کند، اضافه کرد: در مجلات خصوصی و دولتی نگاه کلی و علمی وجود دارد. هرچه حضور دولت در عرصه تصدی‌گری فرهنگ کمتر باشد، اتفاق‌های بهتری در این حوزه رقم می‌خورد. در حوزه نشر کتاب کودک عملا از حضور دولت و ناشران دولتی بی‌نیاز هستیم. ناشران دولتی نه ناشران موفق بازار هستند و نه خلایی را پوشش می‌دهند. هرچند در بعضی از حوزه‌های خاص و محدود نیازمند ناشران دولتی هستیم.
مولف «سروده‌های پس از مرگ» ادامه داد: در حوزه کتاب، دولت باید به سمتی برود که حمایت و بسترسازی کند، کتابخانه و کتابفروشی تاسیس کند، به دنبال ترویج کتاب، پژوهش، نقد و بررسی باشد و در تولید کتاب‌های خاصی که در توان نشر خصوصی نیستند، از آنها حمایت کند.
سردبیر ماهنامه «سروش نوجوان» توضیح داد:در مطبوعات کودک چه در سیستم‌های حمایتی همچون خرید برای کتابخانه‌ها، تبلیغات، پژوهش، ترویج و انتشار یکسری مجلات دولتی کودکان و نوجوانان، هنوز نیازمند حضور دولت هستیم. اما مهمترین انتظاری که از دولت برای نشریات خصوصی و دولتی می‌رود، حمایت، کمک به خرید و ترویج او گسترش این دسته از مطبوعات است.
این منتقد ادبی در پاسخ به این پرسش که نقش مجلات زرد در مطبوعات کودکان و نوجوان چگونه بوده است؟، عنوان کرد: مجلات زرد در مطبوعات کودکان و نوجوان مصداق ندارند. در مجلات هدف مطالعه، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان است. مجلات باید نسبت به کتابها خوش خوان‌تر، جذابو متنوع‌تر باشند. چون مطبوعات گام اول برای جذب مخاطب به مطالعه هستند و تاثیرشان از کتاب بیشتر است.
وی در پایان گفت: مجلات مطبوعات کارکرد متفاوت دارند و مخاطب مطبوعات همانند سایر عرصه‌ها متنوع هستند. این تنوع می‌تواند با سلایق مختلف فرهنگی، قومی، اعتقادی، اقتصادی، جنسیتی و در حوزه‌های محتوایی قرار گیرد.
یادآوری می‌شود، از سیدعلی کاشفی خوانساری تاکنون ۱۶ طرح پژوهشی، بیش از صد مقاله تخصصی، ۲۰۰ یادداشت در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و بیش از ۱۰۰۰ اثر مطبوعاتی منتشر شده است. وی تاکنون ۸۳ عنوان کتاب منتشر کرده است که عمدتاً در حوزه مسائل نظری ادبیات کودک و نوجوان، تاریخ ادبیات، مطبوعات کودکان ایران و ادبیات دینی بوده و ۱۶ جایزه و تقدیر برای وی به همراه داشته است.
این نویسنده حوزه کودک و نوجوان همچنین فعالیت‌های پراکنده‌ای در سایر شاخه‌های فرهنگی همچون تصحیح نسخه، نمایش، سینما، قصه‌گویی، نویسندگی و اجرای برنامه‌های تلویزیونی داشته و در نمایشگاه‌ها و همایش‌های بین‌المللی در ۱۹ کشور حضور یافته و در کشورهای اسپانیا، آلمان، هند، اندونزی و لبنان به سخنرانی و ارائه مقاله پرداخته است.
نظر شما