به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بعد از گذشت چهل و دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شاهد انتشار کتاب‌های بسیاری در این حوزه برای عموم مخاطبان ازجمله کودکان و نوجوانان هستیم. البته این تالیفات چه در حوزه شعر، چه در حوزه داستان، چه در حوزه تاریخ‌نگاری و چه در حوزه‌های دیگر در طول چهار دهه گذشته دستخوش تغییرات و فراز و فرودهایی در میزان کمیت و کیفیت‌شان بوده‌اند که از نظر دور نمانده و از سویی از شرايط اجتماعي نیز تاثير پذیرفته است.
 
در زمینه شعر انقلاب، تا به‌حال شاعران بسیاری در حوزه کودک و نوجوان اشعاری سروده و کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند که ازجمله آن‌ها می‌توان به شکوه قاسم‌نیا، اسدالله شعبانی، افسانه شعبان‌نژاد، بیوک ملکی، مصطفی رحماندوست، جواد محقق، حمید هنرجو، محمدکاظم مزینانی، افشین علا، وحید نیکخواه آزاد، محمود پوروهاب و ... اشاره کرد. در زمینه داستان انقلاب هم تا به‌حال نویسندگان بسیاری در حوزه کودک و نوجوان آثار ماندگاری خلق کرده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به ابراهیم حسن‌بیگی، خسرو باباخانی، مجید ملامحمدی، محمدکاظم مزینانی، حسین فتاحی، یوسف قوجق، طاهره ایبد و ... اشاره کرد. در این گزارش در گفت‌وگو با برخی از شاعران و نویسندگان نام‌آشنای حوزه کودک و نوجوان، نگاهی داریم به وضعیت و جایگاه شعر و داستان انقلاب در حوزه کودک و نوجوان و میزان استقبال مخاطبان از آثار این حوزه.
 
شعر انقلاب در حوزه کودک و نوجوان تحت تاثیر شعر بزرگسال قرار گرفته است
حمید هنرجو، از شاعران حوزه نوجوان و بزرگسال، که از ابتدای دهه 70 سرودن شعر برای کودکان و نوجوانان را آغاز کرده، در این باره می‌گوید: به طور کلی شعر انقلاب در حوزه بزرگسال شناخته‌شده‌تر، تناورتر و پیشانی‌سفیدتر است. و به نظر من موضوع انقلاب در شعر کودک و نوجوان تحت تاثیر شعر بزرگسال قرار گرفته، یعنی شعر انقلاب در حوزه کودک و نوجوان، چشم دوخت و نظاره‌گر شد به شعر بزرگسال اما درعین حال آرایه‌ها و ویژگی‌هایی را به خود گرفت و لباسی پوشید که در حال و هوای گروه سنی کودک و نوجوان باشد. یعنی شعر انقلاب در حوزه کودک و نوجوان را می‌توانیم لطیف شده فضای شعر انقلاب در حوزه بزرگسال بدانیم.
 
هنرجو معتقد است شعر انقلاب در حوزه کودک و نوجوان در همان فضاها و ایماژها متوقف شد و نتوانست یک نگاه اجتماعی و انتقادی را نسبت به موضوعات روز داشته باشد و به نوعی در این حوزه جا ماند. درحالی‌که در شعر بزرگسال شاهد شعر انتقادی و اعتراضی هستیم که منتقد فضای موجود است... ادامه...

امکان انتشار اشعار دلی در حوزه انقلاب را فراهم کنیم 
محمود پوروهاب، شاعر کودک و نوجوان و از داوران جشنواره شعر فجر نیز در این باره می‌گوید: تا به‌حال شعرهای زیادی در این حوزه برای بچه‌ها سروده شده که برخی سفارشی و برخی دلی بوده‌اند. باوجود اینکه در بین اشعار سفارشی گاهی می‌توان شعرهای خوبی یافت اما اغلب آن‌ها چندان باکیفیت و ناب نیستند. البته با توجه به وضعیت اقتصادی موجود، میزان همین شعرهای سفارشی هم نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته است. و ارگان‌ها یا ناشران دولتی مثل حوزه هنری، سازمان تبلیغات، کانون پرورش فکری و ... هم مثل گذشته بودجه زیادی برای سفارش کار ندارند و این مساله درباره همه کتاب‌ها صدق می‌کند و بطورکلی میزان چاپ کتاب کاهش یافته است.

این شاعر در ادامه می‌افزاید: الان وضعیت نشر به گونه‌ای شده که اگر بخواهید یک کار دلی منتشر کنید کار بسیار دشواری است و اینکه بتوانید ناشری برای کار پیدا کنید و کتاب را چاپ کند بسیار سخت است و باید خیلی معروف باشید و .... اگر هم ناشر پیدا شود و کتاب را چاپ کند، شمارگان کتاب آن‌قدر پایین است که پولی دست پدیدآورنده را نمی‌گیرد که چیزی دست پدیدآورنده را نمی‌گیرد. و این محدودیت‌هایی است که برای چاپ آثاری که دلی نوشته می‌شود، وجود دارد... ادامه ...
 
جای رشد زیادی در حوزه شعر انقلاب داریم
کبری بابایی، از داوران جشنواره شعر انقلاب و برگزیده یکی از دوره‌های این جشنواره نیز در این باره می‌گوید: مفهوم انقلاب خیلی گسترده است این فرصت را در اختیار شاعران قرار می‌دهد به مسائلی بپردازند که می‌تواند مورد توجه بچه‌ها قرار گیرد و مورد نیازشان باشد. مثلا آثاری که امسال در جشنواره شعر فجر به دستمان رسید به‌نظر من آثار خوبی بود مخصوصا از نظر محتوایی. بیشتر این آثار به روز بود و با دغدغه‌های امروزی بچه‌ها و مخاطبانش هم‌خوانی داشت و ادبیاتی نداشتیم که فقط بخواهد بازگوکننده دوره انقلاب باشد. 
 
شاعر مجموعه شعر انقلابی «سایه در باغ» می‌افزاید: نمی‌توانیم درباره میزان استقبال بچه‌ها از ادبیات کودک و نوجوان یا اختصاصا شعر انقلاب نظر قطعی بدهیم زیرا اگر ما چه به عنوان نویسنده و شاعر این حوزه و چه به عنوان ناشر، این اشتیاق را در مخاطبمان ایجاد نکنیم، نمی‌توانیم از بچه‌ها انتظار داشته باشیم وارد آن حوزه شوند اگر کتاب ما خوب باشد بیشترین مبلغان ما خود بچه‌ها هستند و با گفت‌وگوهایی که بینشان ردوبدل می‌شود کتاب ر ا تبلیغ می‌کنند. بنابراین در درجه نخست پدیدآورنده باید بتواند اثر خوب تولید کند... ادامه ...

شعر انقلاب در حوزه کودک و نوجوان نسبت به گذشته روان‌تر شده است
سیداحمد میرزاده، از شاعران حوزه انقلاب نیز در این باره توضیح می‌دهد: هرچه زمان گذشته سوژه‌هایی که درباره مضامین انقلاب 57 بوده در شعر شاعران کمتر شده و پرداختن به موضوعاتی ازجمله ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی یا پرداختن به شخصیت‌های انقلابی مثل میرزاکوچک‌خان که در دوران قبل از انقلاب نمی‌شد به عنوان شخصیت مثبت به آن‌ها پرداخت و همچنین شعرهایی پیرامون همبستگی ما با ملت‌های مظلوم جهان نیز بیشتر شده است و این مضمون‌ها برآمده از انقلاب اسلامی است و شاهد انتشار مجموعه شعرهای شاعران کودک ایران برای کودکان فلسطینی یا یمنی هستیم که دربستر ارزش‌های انقلاب 57 به آن پرداخته شده است.
 
میرزاده معتقد است هرچه زمان گذشته قلم شاعران کودک صیقل خورده و الان با شعرهایی مواجهیم که نسبت به گذشته روان‌تر هستند و می‌گوید: میزان استقبال مخاطبان بستگی به هنر شاعر دارد که در هر دوره‌ای چگونه می‌خواهد مطلب را برای مخاطب بیان کند. قطعا سرودن شعر درباره انقلاب برای کودکان و نوجوانانی که در فضای انقلاب حضور داشتند یا خیلی از آن فاصله نگرفته‌اند راحت‌تر است، اما الان شاعر باید هنرمندی‌های دیگری در سرودن شعر به‌خرج دهد... ادامه ...
 
پرهیز از مستقیم‌گویی و شعاردادن در شعر و داستان انقلاب
محمدکاظم مزینانی، از نویسندگان و شاعران شناخته شده در حوزه شعر و داستان انقلاب، نیز در این باره می‌گوید: متاسفانه در این حوزه شاهد انتشار حجم زیادی آثار سفارشی در تهرانو شهرستان‌ها هستیم از سوی برخی سازمان‌ها و نهادها و شاهد رعایت اصول بنادی مانند پرداخت غیرقضاوت‌مندانه و ناداورانه در این آثار سفارشی نیستیم و فکر کرده‌اند با شیوه‌های مسقیم‌گویی و قضاوت‌مندانه و خیر و شر جلوه‌دادن می‌توانند در جذب مخاطب موفق باشند درصورتی‌که بچه‌ها بیشتر موضع می‌گیرند و زده می‌شوند.
 
او معتقد است بطورکلی نوشتن برای نسل امروز مشکل است و این مساله فقط منحصر به حوزه انقلاب اسلامی که موضوعی تاریخی است، نمی‌شود و همه موضوعات مبتلابه امروزی را نیز شامل می‌شود و یادآوری می‌کند: خیلی اهمیت دارد که نویسنده یا شاعر چه زاویه دیدی و چه زبانی و چه شیوه روایی را انتخاب کند که بچه‌های امروزی را تحت تاثیر قرار دهد... ادامه ...

داستان انقلاب نیازمند ویترین مناسب و عرضه درست است
حسین فتاحی، نویسنده پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان و دبیر ششمین دوره جشنواره داستان انقلاب درباره وضعیت و جایگاه داستان انقلاب در ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: درباره انقلاب در حدی که مخاطب بخواهد بفهمد چه اتفاقی افتاده، کتاب زیاد نوشته شده درباره اینکه مردم در زمان انقلاب چه می‌خواستند و چرا انقلاب کردیم. حتی ریز جزئیات انقلاب و اینکه گروه‌های مختلف مبارزین چگونه بوده و شکل مبارزه چطور بوده هم بیان شده است.
 
این نویسنده می‌افزاید: مشکل این است کتاب‌هایی که داریم را درست عرضه و اطلاع‌رسانی نمی‌کنیم. مثلا در این زمینه کتابخانه‌های مدارس و کتابخانه‌های عمومی  می‌توانند جایگاه ویژه‌ای داشته باشند تا در مناسبت‌هایی که پیش می‌آید مخاطبان بتوانند با مراجعه به قفسه‌های مربوطه به کتاب‌های آن حوزه دسترسی داشته باشند... ادامه ...
 
نوشتن درباره انقلاب در این شرایط سخت است
ابراهیم حسن‌بیگی، از نویسندگان حوزه انقلاب و دفاع مقدس، که بیش از 15 عنوان کتاب درباره مسائل انقلاب و قبل از انقلاب دارد، درباره وضعیت و جایگاه داستان انقلاب در ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: یکی از معضلاتی که امروزه در حوزه انقلاب وجود دارد این است که نسل جوان هیچ شناختی از علت و چرایی قیام مردم و انقلاب 57 ندارند. چون کسی به آن‌ها نگفته و فیلم، سریال و کتاب درست و حسابی در این حوزه منتشر نشده است از سویی به دلیل دسترسی به شبکه‌های ماهواره‌ای و به نوعی دیدن تصویری که آن‌ شبکه‌ها از رژیم گذشته برایشان روایت می‌کنند، خیلی‌ها فکر می‌کنند ما چه اشتباه بزرگی کردیم که انقلاب کردیم و برخی معتقدند ما از روی شکم‌سیری انقلاب کردیم درحالی‌که شکم‌سیران نیازی با قیام ندارند.
 
این نویسنده و پژوهشگر می‌افزاید: شاید یکی از نیازهایی که در جامعه وجود دارد و متولیان فرهنگی باید درباره آن برنامه‌ریزی کنند پاسخ به این سوال است که چرا ما سال 57 انقلاب کردیم؟ ادامه ...
 
بچه‌ها را در داستان‌ها با شخصیت‌ها و رویدادهای انقلاب آشنا کنیم 
مجید ملامحمدی، نویسنده مجموعه 12 جلدی «شاه فراری شده» و «آخرین هجرت» درباره وضعیت و جایگاه داستان انقلاب در ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: طبیعتا بچه‌های امروز اطلاعات کمی درباره انقلاب 57 دارند و اطلاعات آن‌ها بیشتر در حد کتاب‌های درسی و برخی برنامه‌های تلویزیون برای کودکان است و بسیاری از جزئیات را نمی‌دانند؛ مثلا انقلاب چگونه و چه سالی شروع شد؟ چه شخصیت‌هایی حضور داشتند؟ امام خمینی (ره) برای چه قیام کرد؟ مردم وقتی وارد میدان شدند چه شعارهایی دادند؟ مبارزه با شاه چقدر سخت بود؟ و ...
 
او معتقد است بچه‌ها باید با المان‌های انقلاب، روزهای مهم انقلاب، شخصیت‌های کلیدی انقلاب و ... آشنا باشند و اطلاعاتشان در این زمینه کامل شود... ادامه ...

نوع روایت در داستان انقلاب باید به‌گونه‌ای باشد که ذهن مخاطب را درگیر کند
یوسف قوجق از نویسندگان شناخته‌شده در حوزه انقلاب که تا به‌حال آثار زیادی را برای مخاطبان در این حوزه نگاشته است، درباره وضعیت و جایگاه داستان انقلاب در ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: اگر بخواهیم سیر تاریخی و تکوینی داستان انقلاب را بررسی کنیم، می‌بینیم که به لحاظ ساختار و نوع روایت به تدریج شاهد انتشار داستان‌های بهتری نسبت به اوایل انقلاب هستیم اما به برخی موضوعات دیگر پرداخته نشد.

این نویسنده می‌افزاید: الان برخوردهای احساسی باانقلاب خیلی بیشتر شده است. و نویسندگان قدری از ارزش‌هایی که اوایل انقلاب درباره‌اش می‌نوشتند، فاصله گرفته‌اند. مثلا دیگر سراغ فاصله طبقاتی که امروزه خیلی بیشتر هم شده، نمی‌روند یا از فقری که در جامعه وجود دارد، نمی‌نویسند. درحالی‌که فاصله‌های طبقاتی، توجه به پابرهنگان و ظلم‌هایی که به قشر آسیب‌پذیر می‌شود، از خاستگاه انقلاب اسلامی، بود... ادامه ...

نتیجه‌گیری
موارد گفته شده حاکی از آن است علی‌رغم اینکه تا به‌حال آثار زیادی در زمینه شعر و داستان انقلاب در حوزه کودک و نوجوان تولید شده اما هنوز سوژه‌های ناب زیادی وجود دارد که به آن‌ها پرداخته نشده است، همچنین پدیدآورندگان با تغییر زاویه دید و نگرش خود می‌توانند آثار بدیع و جذابی را برای مخاطبانشان بیافرینند، البته این امر نیازمند توجه بیشتر متولیان فرهنگی و دست‌اندرکاران مربوطه نسبت به رفع دغدغه‌های موجود در این حوزه است.