به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «مردی که امضا نکرد (این‌چنین با حافظ اسد آشنا شدم)»، متن مکتوب یک مجموعه مستند از تولیدات شبکه المیادین لبنان است که سال ۲۰۱۸ در ۱۲ قسمت تولید و پخش شد و بازه زمانی ۴۰ سال از تاریخ معاصر سوریه را دربرمی‌گرفت. یکی از موضوعات محوری این‌ مستند، منازعات اسرائیل و اعراب و روز نکبت فلسطین است. تهیه‌کنندگان و نویسندگان این ‌مستند در پی روشنگری‌ درباره پشت‌پرده اتفاقات آن‌دوره و نقش حافظ اسد رئیس‌جمهور پیشین سوریه در مذاکرات با آمریکا و غربی‌ها برای بازگرداندن بلندی‌های جولان در مقابل صلح بودند.
 
اولین ‌مطلب این‌کتاب نوشته امیل جمیل لحود، رئیس‌جمهور سابق لبنان است که با عنوان «این‌چنین با حافظ اسد آشنا شدم» چاپ شده و در حکم پیشگفتار اثر است. «گفتگوی مستند با دکتر بثنیه شعبان» و «درباره این اثر» دوعنوان دیگری هستند که در بخش اول این‌ کتاب یعنی «این‌چنین با حافظ اسد آشنا شدم» چاپ شده‌اند. بخش دوم «متن مصاحبه با دکتر بثنیه شعبان» است.
 
در بخش دوم کتاب،‌ متن مکتوب مصاحبه‌هایی آمده که در مجموعه مستند با آن‌ها گفتگو شده و این‌بخش با عنوان «شرکت‌کنندگان» در کتاب درج شده است. سومین بخش کتاب هم «بعد از پخش با دکتر بثنیه شعبان» نام دارد که دو عنوان «متن فیلم گزارش» و «غسان بن جدّو» را شامل می‌شود. با کریم شنی، مترجم کتاب «مردی که امضا نکرد» گپ‌وگفتی انجام داده‌ایم تا معرفی بهتری از این مجموعه برای مخاطبان داشته باشیم. حاصل این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
 
لطفاً درباره محتوای کتاب «مردی که امضاء نکرد» نکاتی را بیان کنید.
«مردی که امضا نکرد» اثری است مستند از تولیدات شبکه لبنانی «المیادین» در 12 قسمت که شامل 40 سال از تاریخ سوریه و این منطقه در بحبوحه منازعات عربی ـ اسرائیلی از روز نکبت فلسطین تا نبرد تشرین و پیامدهای آن است. این مستند، جستاری از پشت‌صحنه این دوره تاریخی و نقش رئیس‌جمهور فقید، حافظ اسد در مسیر این درگیری و گفتگوها و مذاکرات برای بازگرداندن بلندی‌های جولان اشغالی در مقابل صلح است؛ همچنین  به روابط عربی ـ عربی و دیپلماسی آمریکا در پیمان «کمپ دیوید» (Camp David) می‌پردازد و مروری به حوادث داخل لبنان از آغاز مقاومت ملی و نیز پایان جنگ عراق و ایران و تهاجم به کویت تا اجلاس مادرید و فرایند صلح، اشغال کویت تا اجلاس مادرید و فرایند صلح، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و توافق اسلو و اثرات آن بر قضیه فلسطین تا پایان عمر حافظ اسد در دهم حزیران/ [ژوئن] 2000 م دارد.
 
دکتر «بُثَینه شعبان» (Bouthaina Shaaban) (زاده 1953) مشاور رسانه‌ای و سیاسی ریاست جمهوری سوریه، طرف مصاحبه «سعاد کارُت العشی» (Souad Karout ElachI) در این سریال مستند، اطلاعات خود را در مورد اسناد، سوابق، مشاهدات و مطالعاتش از شخصیت‌های دیپلماتیک، سیاسی و پژوهشگران تاریخ، روایت می‌کند.
 
در کتاب «مردی که امضا نکرد» چه جاذبه‌ای دیدید که تصمیم به ترجمه گرفتید؟
کتاب خوبی در شکل و محتواست؛ مرجع کاملی درباره بازشناسی تاریخ اشغالگری رژیم اشغالگر قدس و شکست مسلمانان در مواجهه با این غده سرطانی است که ریشه بحران اخیر سوریه و لزوم حضور میدانی ایران در سوریه نیز هست. خانم بثینه شعبان مشاور سیاسی و رسانه‌ای خاندان اسد است. ادیب و راوی زبردستی است. دکترای ادبیات انگلیسی دارد و تاریخ و تحلیل سیاسی را به وضوح و دقت و روان روایت می‌کند. همچنین مسلط به مبانی دانش تاریخ شفاهی هم هستند و یک مؤسسه غیر دولتی و غیر انتفاعی را با نام «وثیقة الوطن» نیز مدیریت می‌کنند. نزدیک به 50 سال پیشینه فعالیت سیاسی نزدیک با کادر حکومت سوریه، به عنوان مستحکم‌ترین دژ ملت فلسطین و لبنان در مقابل صهیونیسم دارند. اطلاعاتی که ایشان در این کتاب ارائه می‌کنند، دست اول است و رفرنس جدیدی برای پژوهشگران و دانشجویان محسوب می‌شود؛ خصوصاً شواهدی که در هر بخشی، سناریوی سیاسی و شرایط شکل‌گیری هر مقطعی از تاریخ منطقه را تکمیل و عرضه می‌کند.
 


کدام فصل کتاب برای شما جذابیت بیشتری داشته است؟
بخش‌های مربوط به ایران؛ چه در مصاحبه خانم بثینه شعبان و چه در مصاحبه‌های بخش دوم؛ خصوصاً این که مصاحبه‌کننده سعی دارد همکاری سوریه و ایران را از زمان حافظ اسد مدام به چالش بکشد.
 
بازخوردها چگونه بوده است؟
از همان زمان آغاز مصاحبه‌های المیادین و بیان این ناگفته‌های تاریخی، موجی از استقبال و انتقاد را به راه می‌اندازد. تدوین مکتوب این مصاحبه‌ها - که در حوزه نشر کم سابقه است - خود، گویای انعکاس اجتماعی و استقبال عمومی از محتوای مصاحبه هاست؛ تا حدی که رئیس جمهور لبنان این کتاب را به عنوان یک کتاب درسی در حوزه مطالعات سیاسی و تاریخی منطقه معرفی می‌کند و مقدمه‌ای برای آن می‌نویسد.
 
در نمایشگاه کتاب دمشق نیز سکه نقد فروش کتاب بود. انتشارات لبنانی «بیسان» به جهت استقبال گسترده بازدیدکنندگان تعداد زیادی از این کتاب را در پیشخوان غرفه‌اش دپو کرده بود و با افتخار به فروش می‌رساند؛ آن قدر که در ازای پیشنهاد دریافت مجوز ترجمه و نشر این کتاب، دریافت مبلغ قابل توجهی که بسیار غیرعرفی بود، مطالبه کرد.
 
ترجمه این اثر چه مدت به طول انجامید و در مسیر انجام این کار با چه چالش‌هایی مواجه شدید؟
تقریباً چهارماه؛ زیرا در ترجمه سعی شد که موارد ابهام کتاب درباره اکثر اعلام به شکل پاورقی مرتفع شود تا کتاب برای مطالعه نسل جوان، تدریس و پژوهش ظرفیت بیشتری پیدا کند. متن پیاده شده مصاحبه نیز متأسفانه با تعجیل صورت گرفته و ویرایش نشده بود. موارد اشکال نص عربی طی نامه‌ای به ناشر عرب و شبکه المیادین ارسال شد تا در چاپ بعدی مرتفع شود. در واقع ترجمه این اثر تبدیل به یک اثر تألیفی شد.
 
در ترجمه فارسی کتاب آیا محتوا نیز تغییری داشته است؟
خیر؛ به هیچ وجه. نهایت التزام به نص اصلی صورت گرفته است. حساسیت من تا بدان حد است که از طرف یکی از ادارات کل‌ معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئولیت مدیریت حمایت‌های ایران از بخش ترجمه را به عهده دارد، کفالت نظارت بر حسن ترجمه‌های عربی و فارسی را عهده‌دار شده است.
 
موضوعاتی که در این کتاب مطرح شده، چقدر می‌تواند به‌عنوان مواد خام برای خلق آثار بزرگ و ماندگار مورد استفاده نسل‌های بعد قرار گیرد؟
تاریخ شفاهی اصولاً ماده اولیه تحقیقات حوزه علوم انسانی محسوب می‌شود؛ خصوصاً زمانی که توثیق محکمی نیز به پشتیبانی آن اقامه شده باشد؛ چه از جهت شخصیت و جایگاه راوی و چه از جهت محتوا و رعایت شکل علمی در بیان استدلال و تحلیل که تا حد زیادی در این اثر رعایت شده است؛ علاوه بر این، موضوع کتاب نیز از موارد مبتلابه اخیر جامعه انقلابی و اسلامی ایران است؛ خصوصاً در حال حاضر که هنوز ایران در منطقه غرب آسیا حضور جدی دارد و پرسش‌های بی‌پاسخی برای بسیاری وجود دارد.
 


مهم ترین درسی که می‌توانیم از این اثر برای تدبیر جامعه امروز و مشکلاتی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم بگیریم، چیست؟
شکل مذاکره و مقابله با غرب به خصوص آمریکا. حافظ اسد پهلوان ناکام مذاکره با غرب است. به نظر بنده اگر سیاست‌ورزان ما، قبل از برجام این کتاب را می‌خواندند، نمونه آزمایشی مانیفیست خود را -که حافظ اسد 40 سال بر آن پای می‌کوبید؛ اما نتیجه‌ای حاصل نشد- به عینه می‌دیدند. البته ماهی را هر وقت از آب بگیرند تازه است. شما با مطالعه این کتاب و قدم زدن با خانم بثینه شعبان در راهروها و دهلیزهای مذاکره با آمریکا و اروپا از نزدیک با جزئیات روش آمریکایی‌ها و دسایس آنها در شکل مذاکره و خصوصاً مذاکره فقط برای مذاکره و بدعهدی‌های ایشان آشنا می‌شوید. آن قدر که به شکل ظریف، همسانی‌های چالش‌های وزاری خارجه ایران و سوریه را کاملاً مشاهده کرده و به قواعد و قوانین جالبی می‌رسید.
 
ملاک انتخاب‌تان برای ترجمه آثار چیست؟
اهل کار بی فایده نیستم و اصولاً به ترجمه به عنوان کار بازاری برای کسب درآمد نگاه نمی‌کنم. عمر و فعالیت‌های مورد علاقه برایم اهمیت بیشتری دارد. 30 سال نیز مشغول تعلیم و تربیت در درس ادبیات فارسی بوده‌ام. متن مضر و حتی کم‌فایده به هیچ‌وجه در توصیه‌های خود ندارم. وقتی ملاحظه کتاب موجب اعجابم شد، بلافاصله پیشنهاد ترجمه و انتشار آن را به ناشر دادم. امید این که بخشی از فضای فکری محور مقاومت از این جهت تقویت و تبیین شود.
 
کتاب «مردی که امضا نکرد (این‌چنین با حافظ اسد آشنا شدم)» به‌قلم گروه المیادین لبنان به‌تازگی با ترجمه کریم شنی توسط نشر ۲۷ بعثت منتشر و راهی بازار نشر شده است.