به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کردستان، نقد و خوانش کتاب «افسانه‌های دیار ما» دوره سه جلدی تیپ‌شناسی افسانه‌های هورامی به‌همت انجمن زبان ادبیات کُردی دانشگاه کردستان و با همکاری انجمن زبان و ادبیات کُردی دانشگاه حلبچه در کردستان عراق، شامگاه چهارشنبه (15 اردیبهشت) با حضور دکتر محمد سینا امانی از دانشگاه گئورگ آگوست در شهر گوتینگن آلمان، دکتر مهاباد کامل عبدالله؛ رئیس دانشگاه حلبچه، دکتر نجم‌الدین جباری از دانشگاه کردستان و دکتر کورش امینی؛ استاد دانشگاه و نویسنده این اثر، در بستر فضای مجازی برگزار شد.
 
کتاب «افسانه‌های دیار ما» دوره سه جلدی تیپ‌شناسی افسانه‌های هورامی به روش آرنه تامسون و به قلم کورش امینی؛ نویسنده و پژوهشگرِ ارشد زبان، فرهنگ و ادبیات هورامی است که به‌تازگی نشر و روانه بازار کتاب شده است.

نویسنده در این کتاب، برای نخستین‌بار به تجزیه و تحلیل افسانه‌های هورامی به روش علمی و بر اساس درونمایه‌های افسانه‌ها که برمبنای فهرست موضوعی معروف آرنه-تامسون است، می‌پردازد. روش طبقه‌بندی به‌طور اعم روش قصه‌شناسان «مکتب تطبیقی» است که به «مکتب فنلاندی» مشهور شده و با انجام این کار، افسانه‌های هورامی هم جایگاه برجسته خویش را در نظام طبقه‌بندی بین‌المللی پیدا می‌کنند. در مواردی که کُد طبقه‌بندی افسانه یافت نشده باشد، از سیستم پیشنهادی پژوهشگر (H/AT/N) استفاده و کُد افسانه ثبت شده است.
 

استاد دانشگاه گئورگ آگوست در شهر گوتینگن آلمان در ابتدای این نشست آنلاین، اظهار کرد: نقدهای زیادی به کتاب «افسانه‌های دیار ما» وارد است که یکی از آن‌ها مربوط به نام کتاب است؛ کتابی با زبان کوردی و هورامی، چرا عنوان آن به زبان فارسی انتخاب شده است؟

دکتر محمدسینا امانی با بیان اینکه جلد اول کتاب نیز به زبان فارسی نگارش شده است، ادامه داد: این سوال به ذهن می‌رسد که اگر این کتاب برای کتابخانه کوردی کار شده است، چرا اسم و جلد اول آن کوردی نیست و خواننده بعد از اینکه جلد اول کتاب را می‌خواند، می‌بیند که دو جلد دیگر این کتاب کاملا به زبان کوردی هورامی نگارش شده است.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: هورامان هویت فرهنگی و فرهنگ قدیمی خود را حفظ کرده است و به‌عنوان شاخه‌ای از زبان کوردی می‌تواند نگارش شود، اما وقتی نویسنده تنها یک جلد از کتاب را با زبان فارسی نگاشته است، این نقد به آن وارد می‌شود که کسی که زبان فارسی می‌داند، تنها می‌تواند این جلد را بخواند و بالعکس یک خواننده کورد زبان نیز از خوانش جلد اول این کتاب محروم می‌شود.

امانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به مشخص نبودن ریشه داستان‌های کتاب اشاره کرد و افزود: زمانی که نویسنده ریشه داستان‌ها را مشخص کند، خواننده تئوری مهاجرت را می‌بیند و می‌پذیرد که یک داستان در اصل و ابتدا از کجا سرچشمه گرفته و به کجا رسیده است.

وی با بیان اینکه بسیاری از داستان‌های منطقه هورامان و نگارش شده در این کتاب، ریشه تاریخی و فرهنگی منطقه را دارد، بیان کرد: به لحاظ جغرافیایی هر کدام از افسانه‌ها از جغرافیای محل آنها مشخص می‌شود و می‌توان خاستگاه یک افسانه و داستان را از روایت آن پیدا کرد و فهمید از کجا شروع شده و با بهره‌گیری از متُد جغرافیای تاریخی به فرهنگ چند هزارساله این منطقه رسید و فرهنگ خودمان را برگردانیم و زنده نگه داریم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: نویسنده در بخش‌هایی از کتاب به پندها، ترانه‌ها، متل‌ها و .. اشاره کرده که ممکن است باعث خستگی خواننده شود که اگر نویسنده به کارهایش ارجاع می‌داد و به کارهای قبلی انجام شده اشاره می‌کرد و تنها به آوردن افسانه‌ها در این کتاب بسنده می‌کرد، خوانش آنها آسان‌تر و برای خواننده جذاب‌تر بود.

رئیس دانشگاه حلبچه کردستان عراق نیز در ادامه درباره دوزبانه بودن این کتاب، اظهار کرد: دوزبانه بودن این کتاب برای خواننده فارسی زبان و خواننده کوردزبان مشکل‌آفرین است و هیچکدام نمی‌توانند کتاب کامل را مطالعه کنند.

در ادامه اما دکتر مهاباد کامل عبدالله در سخنانی با بیان اینکه این کتاب گنجینه ماندگار است، افزود: افسانه‌های قدیمی منطقه هورمان برای آیندگان این فرصت را فراهم می‌کند که با فرهنگ و پیشینه خود آشنا شوند و سرمایه خوبی برای آینده است و نشان می‌دهد که فرهنگ هورامی فرهنگ ثروتمند و غنی است.

وی آموزش زبان را یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب برشمرد و گفت: گستردگی لغات کتاب، این امکان را برای خواننده فراهم می‌کند که اگر معنی واژه را بلد نبود، به دنبال آن برود و با آن آشنا شود که نوعی آموزش برای کسانی است که طالب دانستن زبان هستند و شیوه شیوا نگارش افسانه‌ها، نشان می‌دهد که نویسنده به زبان اورامی مسلط و متن را به خوبی نگارش کرده است.
 
نجم‌الدین جباری؛ استاد دانشگاه کردستان نیز با انتقاد نسبت به تکراری بودن بخش‌هایی از این کتاب، بیان کرد: اشاره به مشکلات حوزه داستان‌نویسی و نحوه جمع‌آوری داستان‌ها، تکراری است و چیز جدیدی برای خواننده ندارد و اگر نویسنده با حذف و پرهیز از تکرار، به نوشته‌های نو بسنده می‌کرد، می‌توانست کتاب را دو فصل به چاپ برساند که خوانش آن برای خواننده نیز راحت‌تر باشد.

وی انتخاب نام فارسی برای کتاب و نگارش جلد اول آن به زبان فارسی را از ایرادات اثر برشمرد و افزود: کتاب «افسانه‌های دیار ما» نه کاملا کوردی است و نه کاملا فارسی که اگر یک زبانه می‌بود، خواننده‌های بیشتری را جذب می‌کرد.

این استاد دانشگاه کردستان در عین حال نگارش خوب زبان هورامی را از ویژگی‌های این کتاب دانست و ادامه داد: این کتاب گنجینه خوبی در زبان کوردی هورامی است.

جباری با بیان اینکه هورامی جزء زبان کوردی است و زبان جداگانه نیست، گفت: زبان کرمانجی، سورانی، اورامی، لکی زیرمجموعه زبان کوردی هستند و هیچگاه از همدیگر جدا نبوده‌اند و فرهنگ همه کسانی که به این زبان‌ها سخن می‌گویند یکی است و یک‌کاسه هستند و «کاسه جدا کردن» آن جایز نیست.

در بخش پایانی این نشست، کورش امینی؛ پژوهشگر و نویسنده کتاب «افسانه‌های دیار ما» با اشاره به مسئله دوزبانه بودن کتابش، اظهار کرد: در ابتدا این کتاب به دلیل نگارش آن به زبان کوردی هورامی بنا بود در خارج از کشور به چاپ برسد که به دلیل هزینه بالای این کار و عدم همکاری چاپخانه مورد نظر، آن را در تهران چاپ کردم که این مسئله باعث شد جلد اول و نام آن را فارسی، انتخاب و نگارش کنم.

وی با بیان اینکه بسیاری از داستان‌ها و روایت‌ها در مناطق مختلف روایت شده‌اند، افزود: بر اساس درون‌مایه افسانه‌ها، به‌درستی نمی‌توان گفت ریشه بسیاری از این افسانه از کجا آمده و داستان‌ها در جاهای مختلف و حتی در روستاهایی هم که خیلی به هم نزدیک هستند با تفاوت روایت شده‌اند و دلیل آن هم فرهنگ، جنسیت و عرف و عادت مردم آن منطقه است.

امینی، بازگویی بر طبق عرف، عادت، رسوم و مذهب را، موجب ایجاد تغییر و تحولاتی در داستان‌ها دانست و گفت: حجب و حیای اجتماعی و دیدگاه مذهبی و خلق و خوی و اعتقادات در افسانه‌ها دخالت دارند و از ویژگی‌های افسانه هستند.

این نویسنده کورد زبان، استفاده از کلمات به گویش‌های مختلف کوردی را به اشتراکات فرهنگی و زبانی منطقه مرتبط دانست و بیان کرد: نگارش این کتاب، نتیجه تلاش شبانه‌روزی و یک‌نفره نویسنده است و ایرادات و نقدهای آن را می‌پذیرم و امیدوارم بتواند خواننده‌های زیادی را جذب کند و کتابی ماندگار برای علاقه‌مندان باشد.

تحقیق، بررسی و گردآوری مجموعه «افسانه‌های دیار ما» علاوه بر همکاری بی‌دریغ خیل عظیمی از دوستداران فرهنگ و ادبیات این سرزمین، مدت 8 سال به طول انجامیده و با انجام این مهم، بخش خیلی کوچکی از افسانه‌های دیار اهورایی هورامان، از گزند نابودی محفوظ شده‌اند.

کتاب مذکور در سه جلد گالینگور با قطع وزیری و در بیش از 1550 صفحه منتشر شده است. جلد اول کتاب 544 صفحه بوده و به استثناء «معرفی یک اسطوره‌ی هورامی» که به زبان هورامی است، به زبان فارسی هم هست. این جلد در 4 بخش و 13 فصل به همراه آوانگاری لاتین برخی از جملات معروف کتاب و دارای نمایه در انتهای کتاب است.