به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در هفتم تیرماه سال 1360، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، درحالی‌که جمعی از بلندپایه‌ترین و دلسوزترین مسئولان نظام، همچون آیت‌اللّه بهشتی؛ رئیس دیوان عالی کشور، چهار وزیر، 12 معاون وزیر و حدود 30 نماینده مجلس در آن جلسه حضور داشتند، با بغض منافقان منفجر شد و 72 یار وفادار انقلاب و امام، با ذکر خدا بر لب و بدن‌های پاره‌پاره، به دیدار حق شتافتند. امام خمینی (ره) درباره این حادثه جان‌سوز فرمودند: «ملت ایران در این فاجعه بزرگ، 72 تن بی‌گناه، به عدد شهدای کربلا از دست داد».
 
یاد شهیدان هفتم تیر، بس معطر و روح‌بخش است. هفتاد‌ودو شهید خونین و نمونه «بودن»، جمعی بودند و شمعی داشتند. شمع این جمع، «بهشتی» مظلوم بود. کاروانی بودند و مقصدی داشتند و آن، «لقاءاللّه» بود. اگرچه قامت‌هایشان در زیر آوار انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی درهم شکست، این قامت‌های فروشکسته، قیامتی از قامت‌های یک امت قائم پدید آورد.
 
نوشتن از 72 شهید واقعه بمب‌گذاری هفتم تیر به‌خصوص شهدای شاخص و زندگینامه‌های آنان در این جستار امكان ندارد و گزینش امری اجتناب‌ناپذیر و تعیین معیارهای گزینش نیازمند بحث و بررسی است.
 
در میان شهدای هفتم تیر می‌توان از شهدایی نام برد كه نقش ارزنده در صحنه‌های فرهنگی داشتند و علاوه بر حماسه‌آفرینی در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی از نخستین‌ها در سطح ملی، صاحبان تدبیر و خلاقیت و البته نخبگان علمی و فرهنگی این کشور بودند. به‌نظر می‌رسد پیداکردن الگوهای موفق فرهنگی می‌تواند بسیاری از مشکلات جامعه ما را حل کند؛ آثار این شهدا را باید بخوانیم تا بدانیم شهیدشدن نیاز به زیست شهیدانه دارد و باید یک عمر شهیدانه زندگی کنیم تا این چنین رستگار شویم.
 
بهانه انتشار این گزارش، معرفی چندتن از شهدای این واقعه است؛ شهدایی که کتاب‌های ارزشمندی به قلم آنها منتشر شده و به‌عنوان میراث فکری و تاریخی درخور برای نسل‌های بعد به یادگار مانده است. در ادامه با بخشی از زندگی‌نامه و آثار این شهدای گرانقدر آشنا می‌شویم.
 
آیت‌اللّه دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی؛ رهبر حزب جمهوری اسلامی، رئیس دیوان‌عالی کشور و عضو شورای ریاست‌جمهوری، مردی با چهره‌ای گیرا و پرابهت بود. آیت‌الله بهشتی به‌عنوان یک نویسنده اسلامی در مسائلی از قبیل مفهوم دولت در اسلام و نیز نقش روحانیت در رابطه اسلام با مکتب‌های فکری جدید، مطالب فراوانی نوشته است. سال‌های اقامت او در آلمان غربی، به‌عنوان رهبر جامعه مسلمانان هامبورگ، نماد و نمود علم، لیاقت و نظم فکری‌ به‌عنوان یک روحانی بود.
با اینکه شهید بهشتی در کنار تدریس و سخنرانی، به تحقیق نیز می‌پرداخت؛ اما تألیفات چندان زیادی از او چاپ نشده است. آثار آن شهید بزرگوار عبارتند از: «خدا از دیدگاه قرآن»، «نماز چیست؟»، «بانک‌داری در قوانین مالی اسلام»، «روحانیت اسلام در میان مسلمین»، «مبارز پیروز»، «شناخت دین»، «نقش ایمان در زندگی انسان»، «کدام مسلک؟»، «شناخت» و «مالکیت». البته افزون براین آثار، مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های ایشان که جملگی مربوط به دوران انقلاب و پس از انقلاب است، در سه جلد با عناوین «او به تنهایی یک امت بود»، «بهشتی سید مظلوم امت» و «بهشتی اسطوره‌ای بر جاودانه تاریخ» در تابستان سال 1361 به وسیله واحد فرهنگی بنیاد شهید تهران چاپ شده است. نشر بقعه، ناشر تخصصی آثار ایشان به شمار می‌رود.
 
حجت‌الاسلام علی‌اکبر اژه‌ای در سال 1331 در اصفهان به‌دنیا آمد. پدرش آیت‌الله اژه‌ای از مجتهدین عالی‌قدر اصفهانی بود. وی در حوزه و دبیرستان تحصیلاتش را ادامه داد و لیسانس روانشناسی و فلسفه از دانشگاه اصفهان دریافت کرد. یکی از شاگردان خصوصی شهید بهشتی بود و بعدها در کانون علمی تربیتی جهان اسلام و مسجد امام علی(ع) اصفهان به فعالت پرداخت. «فرصت در غروب» و «نقد گزارشی بر شناخت» از دستاوردهای همین فعالیت‌هاست.
از دیگر آثار ایشان می‌توان به «ایمان از دیدگاه قرآن»، «صبر از دیدگاه قرآن»، «انسان از دیدگاه قرآن»، «دومین رمضان»، «شب قدر»، «فقه از دیدگاه اسلام»، «توحید برای جوانان»، «روانشناسی و فلسفه» و ... اشاره کرد.
 
سیدشمس‌الدین حسینی نائینی در سال 1312 در سلطان نصیر نائین متولد شد. تحصیلاتش را درحالی‌که از نعمت پدر محروم بود، ادامه داد و فوق لیسانس خود را از دانشکده الهیات و معارف اسلامی گرفت. برای نگارش رساله خود به هندوستان رفت و موضوعی با عنوان «فلسفه دعا و مقایسه ادعیه اسلام با سایر ادیان» را برگزید و نگاشت. وی با شهید رجایی و دیگر مبارزان در دبیرستان قدس آشنا شد و فعالیت‌های فرهنگی خود را با مؤسسه رفاه آغاز کرد. سپس با دکتر باهنر و شهید بهشتی در سازمان تحقیقات و برنامه‌ریزی آموزش و پرورش همکاری داشت و مؤسسه خیریه ولی‌عصر، صندوق جاوید و جلسات تفسیر قرآن را راه‌اندازی کرد.
پس از پیروزی انقلاب به‌عنوان کارشناس امور دینی در وزارت آموزش و پرورش آغاز به‌ کار کرد و سپس با رأی قاطع مردم به مجلس شورای اسلامی رفت و سرانجام در شامگاه هفتم تیر 1360 به جمع شهدای انقلاب پیوست.
 
حجت‌الاسلام غلامحسین حقانی در سال 1320 در شهر قم متولد شد. همراه علوم دینی، تحصیلات متوسطه را به پایان برد و به قصد افشای رژیم و بیداری مردم عازم شهرها و روستاهای کشور شد. بعد از رسیدن به اجتهاد، مؤسسه فرهنگی «در راه حق» و «اصول دین» را بنیان گذارد و کتاب «اسلام پیشرو نهضت‌ها» را در همین ایام تألیف کرد.
 
وی ازجمله روحانیونی بود که در دانشگاه تهران تحصن و کمیته استقبال از امام را همراهی کرد. با ورود امام به ایران، دفتر تبلیغات اسلامی قم را تأسیس کرد و چندی بعد، طی حکمی از سوی یشان، عضو شورای عالی تبلیغات اسلامی و اولین سرپرست و بنیانگذار سازمان تبلیغات اسلامی شد و عاقبت به همراه شهید مظلوم بهشتی در 7 تیر 1360 به شهادت رسید.
 
سیدرضا پاک‌نژاد در سال 1303 در شهرستان یزد متولد شد. پس از اخذ دیپلم به مکه مشرف شد و سپس به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران راه یافت. رساله دکترای خود را با عنوان «تمام برنامه‌های دانشکده پزشکی در اسلام» نوشت و با درجه ممتاز فارغ‌التحصیل شد. وی به زبان عربی آشنا بود؛ لذا مقدمات را نزد اساتید حوزوی آموخت و بیش از صد‌وده جلد کتاب در معارف و پزشکی تحریر کرد که معروف‌ترین آن‌ها، «اولین دانشگاه و آخرین پیامبر» بود. «ازدواج: مکتب انسان‌سازی»، «اسلام و بهداشت و تنظیم خانواده»، «ازدواج و روش زن‌داری در اسلام» و «دارو معجزه قرن» را می‌توان ازجمله آثار این شهید والامقام نام برد.
ایشان علاوه بر مکه و عراق به سوئیس، پاریس، لندن و برلین سفر کرد و تحقیقات فراوانی در این سفرها انجام داد. او پس از انقلاب، به‌عنوان نماینده مردم یزد به مجلس شورای اسلامی راه یافت و همراه برادرش سیدمحمد در 7 تیر 1360 به شهادت رسید.
 
حجت‌الاسلام سیدمحمدکاظم دانش در سال 1318 در دزفول متولد شد. در خانواده‌ای روحانی بزرگ شد و بعد از تحصیلات ابتدایی به قم رفت. از آن‌جا برای تبلیغ تفکر سرخ شیعی به سراسر کشور سفر کرد. بارها به علت افشاگری‌هایش علیه رژیم ممنوع‌المنبر شد. با گروه‌های مبارز ارتباط تنگاتنگ داشت و دو کتاب «سیمای فداکاران» و «غازهای مهاجر» را به تحریر درآورد. پس از مدتی از سوی مردم شوش و اندیمشک به مجلس شورای اسلامی راه یافت و در شامگاه 7 تیر 1360 به فیض شهادت نائل آمد.
 
سیدمحمدجواد شرافت در سال 1306 در شوشتر و در خانواده‌ای متدین به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات به معلمی و تدریس مشغول شد. پس از ورود به دانشگاه تهران، در سال 1345 با همکاری جمعی از معلمان متعهد آموزش و پرورش همچون شهید رجائی، برنامه تظاهرات و اعتصابات معلمان ایران را تدارک دید که باعث تبعید وی به بیدخت گناباد و سپس چالوس، کرج و دوباره تهران شد. پس از پیروزی انقلاب، ابتدا مشاور وزیر آموزش و پرورش و عضو هیأت رئیسه بنیاد فرهنگی البرز و سپس از سوی مردم شوشتر به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب شد. دو کتاب «فاطمه (س)» و «مردگان با ما سخن می‌گویند» از او به یادگار مانده است.
 
حجت‌الاسلام قاسم صادقی در سال 1315 در گرمه بجنورد متولد شد. در 12‌سالگی به حوزه علمیه مشهد رفت و همزمان تحصیلات کلاسیک را تا دکترای فقه و حقوق اسلامی ادامه داد و سپس به‌عنوان استاد در دانشگاه تدریس را شروع کرد. بارها به مکه، عتبات عالیات، سوریه و لبنان رفت و دو کتاب «سخنی چند از مسلمان و مادی» و «سفر سیر تکاملی انسان: توحید، معاد، روح، معجزه، تکامل» از آثار به‌جای‌مانده از اوست.
 
حجت‌الاسلام سیدکاظم موسوی در سال 1314 در حسین‌آباد میامی از توابع شاهرود به دنیا آمد. نخستین دروس حوزه را نزد جدش آموخت و در 13‌سالگی برای ادامه تحصیل به مشهد رفت و در محضر آیت‌الله میلانی حضور یافت. در 24‌سالگی به تصحیح و تحشیه «بحارالانوار» علامه مجلسی، «ارشاد» شیخ مفید، «مجمع‌البیان» شیخ طبرسی و همچنین «مقنیات الدور» و ... پرداخت. از سال 1342 مجلات «عربی آسان» برای طلاب و دانشجویان منتشر کرد و در سال 1350 فوق‌لیسانس زبان عربی را گرفت و همان زمان مدرسه راهنمایی و دبیرستان دخترانه روشنگر را تأسیس کرد.
 
پس از پیروزی انقلاب، نماینده امام در وزارت آموزش و پرورش و مشاور عالی این وزارتخانه و عضو دادگاه تجدید نظر اداری شد و سرانجام به معاونت پژوهش وزارت آموزش و پرورش انتخاب شد و شامگاه هفتم تیر 1360 در جمع یاران امام به شهادت رسید.