به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، باستان‌شناسی از جمله شاخه‌های علوم انسانی معرفی شده است و هیچ‌گونه متر و معیار به عنوان چهارچوب برای صاحب اثر و یا صاحب کنش قائل نشده است. وجودیت نقد در جامعه‌ باستان‌شناسی ضروری است چه بسا که وجودیت آن یک اصل است و نبود آن جامعه را به ابتذال می‌کشاند. نقد در واقع قانون نامشخصی است که یک چهارچوب را با توجه به ذات کنش و اثر نشان می‌دهد. چهارچوبی که مد نظر است در واقع خط قرمزهایی است که صاحب اثر به دلایل متعددی چه به صورت عمدی و چه سهوی از آن عبور کرده است. همان‌طور که زندگی جمعی در اجتماع نیازمند قوانین است، در باستان‌شناسی نیز این قوانین در قالب نقد، وضع و نشان داده می‌شوند.

نقد باید به عنوان یک فرهنگ در جامعه شناخته شود. نگارنده جامعه باستان شناسی را مستمند نقد می‌بیند چه بسا که این مستمندی از نبود ثبات و آشوب در باستان‌شناسی شکل گرفته است و لازم دانسته تا تعریف دقیق و مشخصی از فعل نقد و نقدپذیری چه به عنوان تئوری نقد در باستان‌شناسی را معرفی کرده با شناخت جامعه از فعل نقد حاص شود. در این پژوهش نگارنده می‌کوشد تا اصول و مبانی اولیه نقد و هر آن‌چه که تابع نقد است را به جامعه معرفی کند زیرا شناخت نقد نیاز به آگاهی دارد و این آگاهی در قالب معرفی شکل اولیه می‌گیرد.

رشته باستان‌شناسی باید دچار دگرگونی شود و این مستلزم از بین بردن تابوهای پیشین فکری، حذف توتم‌های موجود در جامعه باستان‌شناسی و همچنین خلق ساختار فکری جدید است. در این کتاب دغدغه‌هایی از نویسنده نوشته شده که اساساً در قالب تئوری و برای نخستین بار معرفی شده‌اند و نگارنده برخی از مفهوم‌سازی‌هایی که لازمه و ضورت جوامع باستان‌شناسی است را به رشته تحریر درآورده است.

در این کتاب کوشیده شده اصل و اساسی‌ترین مفاهیم بنیادی در باستان‌شناسی تعریف شود؛ چه بسا که بسیاری از آنها تا به امروز به جامعه معرفی نشده‌اند یا اگر معرفی شده‌اند، با توجه به عملکردهای غلط، در جامعه دچار خطا شده‌اند و البته مفاهیم درک درستی در جامعه پیدا نکرده‌اند. همچنین کوشیده شده طرح مسئله بشود و خواننده بتواند با خواندن این مسائل مهم، دچار دغدغه شده و این مسائل را در ادامه بیشتر استدلال کند.



نگرش باستان‌شناسی در حال حاضر برای پیشرفت نیاز ضروری به فرهنگ نقد دارد و چه‌بسا عدم وجود نقد در باستان‌شناسی آن را ساکن و دچار تزلزل کرده و چندگانگی کرده است. در اولین بخش کتاب درباره فرهنگ نقد در باستان‌شناسی مطالبی ارائه شده است.

هدف دومین بخش کتاب، نقد دانسته‌های مفهومی از جمله «حقیقت» و خلق و بازتعریف مفهومی به نام «واقعیت» است. پرسش‌های مطرح‌شده در این بخش عبارتند از: چیستی واقعیت و حقیقت، تشخیص واقعیت و فرق واقعیت و حقیقت. این دو مفهوم کاملاً جدا و در همه مواقع در تضاد یا در مقابل هم قرار گرفته‌اند.

با کشف دنیای مادی انسان گذشته به دنیای غیرمادی آن می‌توان رسید. مسئله مهم مورد پردازش این است که مادی‌گرایی باستان‌شناس و باستان‌شناسی از کجا سرچشمه می‌‌گیرد؟ هدف بخش سوم این کتاب برگرداندن هدف اصلی باستان‌شناسی به باستان‌شناسان با ابزاری به نام «یادآوری» است. امروزه بیشتر باستان‌شناسان در دنیای مادی خود و گذشتگان گرفتار شده‌اند. اشتیاق به دنیای مادی به اندازه‌ای رسیده که باید وجود دنیای غیرمادی انسان را دوباره کشف کرد؛ زیرا تعریف آن کم‌کم از یاد رفته است. این دیدگاه در تفکر باستان‌شناسی امروزی قالب شده است.

نگرش باستان‌شناسی همواره سعی بر شناخت انسان و فرهنگ شکل‌گرفته توسط آن با توجه به نمودهای فرهنگی از آثار به‌جامانده گذشتگان دارد. همچنین از پس شناخت فرهنگ، شعور فرهنگی و هویت هر جامعه‌ای شکل می‌گیرد. در بخش چهارم کتاب، هدف نگارنده احیای رابطه صورت‌گرفته بین فضای آکادمیک و وزارت، با ابزاری به نام یادآوری است. سؤال صورت‌گرفته در این بخش: میزان ارتباط فضای آکادمیک با وزارت به چه شکل است؟ و دغدغه و مشکلات به‌وجودآمده در هر دو فضا به چه صورت است؟

در پنجمین بخش کتاب نویسنده به تبیین چهار رکن اصلی در پژوهش باستان‌شناسی یعنی توصیف، توضیح، تحلیل‌ و تفسیر پرداخته است. از جمله مهم‌ترین مسائل تبیین‌شده در این بخش عبارتند از: باستان‌شناسان تاکنون پژوهش‌های علمی و نظری خود را تابع چه الگویی پیش برده‌اند؟ رفتار پژوهشی در باستان‌شناسی چیست؟ در باستان‌شناسی تمامی رفتارهای باستان‌شناس به چهار الگوی توصیف‌گرا، توضیح‌گرا، تحلیل‌گرا و تفسیرگرا تعبیر شده که با عنوان شاخصه اصلی تعریفی عملکرد آن در این بخش معرفی شده‌اند.
تخیل در باستان‌شناسی، باستان‌شناسی چیست و باستان‌شناس کیست، نقد و بررسی روش ترجمه در باستان‌شناسی، ریشه‌یابی واژه‌ای باستان‌شناسی و... از دیگر مباحث مطرح‌شده در این کتاب است.

فرهنگ نقد در باستان‌شناسی، واقعیت یا حقیقت، مادی‌گرایی در باستان‌شناسی، نگرش باستان‌شناسی، فضای آکادمیک و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، توصیف، توضیح، تحلیل و تفسیر: چهار رکن اصلی پژوهش، تخیل در باستان‌شناسی، باستان‌شناسی شغل نیست!، باستان‌شناسی چیست؟، باستان‌شناس کیست؟، انسان‌شناسی هنر در باستان‌شناسی، نقد و بررسی روش ترجمه در کتب باستان‌شناسی؛ مطالعه موردی: کتاب «نظریه‌ها در باستان‌شناسی امروز»، ریشه‌یابی واژه‌ای «باستان‌شناسی» فصل‌های کتاب را شامل می‌شود.

کتاب «نقد باستان‌شناسی: نقد و بررسی واقعیت‌های موجود در باستان‌شناسی» تالیف رضا آزادی‌جو در 208 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 75 هزار تومان از سوی انتشارات پازینه منتشر شد.