دکتر شهرام یوسفی‌فر، استاد دانشگاه، سندپژوه و تاریخ‌نگار به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: سال گذشته مجموعه‌ای درباره «تاریخ تربیت معلم ایران» در سی و یک جلد کار کردیم. پنج جلد اسناد نیز مربوط به «تاریخ تربیت معلم در ایران» است که هر دو از سوی دانشگاه فرهنگیان به چاپ رسید.

او افزود: کتاب دیگری که در همین زمینه کار کردم با عنوان «تاریخ دارالمعلمین مرکزی و عالی» به چاپ رسید که ناشر این کتاب هم دانشگاه فرهنگیان است. متاسفانه در حال حاضر دوستانی که خواستار نسخه‌ای از کتاب هستند به آن نمی‌توانند دسترسی پیدا کنند.

این پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: کتاب «تاریخ دارالمعلمین مرکزی و عالی» درباره تاسیس و نحوه عملکرد دارالمعلمین است که در 1297 ه. ش نخستین مرکز تربیت معلمان مرد در ایران تاسیس شد و باعث تحول اساسی در زمینه آموزش و پرورش ایران می‌شود. البته دارالمعلمین همزمان در کنار دارالمعلمات (مرکز تربیت معلم دختران) شکل گرفت.  

یوسفی‌فر گفت: ابتدا یک جلد تاریخچه دارالمعلمین مرکزی نوشتم که بعدا تبدیل به «دارالمعلمین مرکزی و عالی» شد. در این کتاب اساس کار برگرفته از اسناد آرشیو ملی است و یک جلد هم به دارالمعلمات اختصاص دارد که آن هم بر پایه اسناد آرشیو ملی تالیف شد.

او با تاکید بر کمبود اطلاعات درباره تربیت معلم افزود: در اسناد به دست آمده اطلاعات بسیار نادری وجود دارد. در حالی که بدون رجوع به اسناد اطلاعات اندکی درباره دارلمعلمین و دارالمعلمات در دسترس هست. از طرفی پژوهشی که به «تاریخ دارالمعلمات» اختصاص پیدا کرد؛ هنوز به چاپ نرسیده و قرار است پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی آن را به چاپ برساند. این دو جلد کتاب نشان می‌دهد چه طور تربیت معلم در ایران شروع می‌شود؟ اولین معلمان ایران چه کسانی بودند؟ نخستین کتا‌ب‌هایی که برای معلمان تدوین شد، چه کتاب‌هایی بود؟ اولین معلمان ایران که تربیت رسمی پیدا کردند، چگونه از این مرکز فارغ‌التحصیل شدند؟

این سندپژوه بیان کرد: تا پیش از تاسیس مرکز دارالمعلمین در ایران، معلمان به طور رسمی آموزش خاصی نمی‌دیدند. برای همین همه کسانی که در مدارس تدریس می‌کردند، فارغ‌التحصیل مدارس مختلف بودند و معلم به عنوان کسی که درس تعلیم و تربیت خوانده باشد در آن زمان وجود نداشت. بنابراین دارالمعلمین مرکزی نخستین جایی است که به قول فرانسوی‌ها پداگوزی یعنی علم یادگیری و یاددهی پرداخت.

یوسفی‌فر گفت: خیلی جالب است که بدانید نخستین مدرسه متوسطه دولتی دخترانه نامش دارالمعلمات بود تا قبل از آن مدارس دخترانه در ایران تا دیپلم را در برنمی‌گرفت. نخستین بار دختران در این مدرسه تا مقطع دیپلم به تعبیر آن روز تا سطح متوسطه دوم توانستند تحصیل کنند و وقتی هم فارغ‌التحصیل می‌شدند به عنوان اولین معلمان رسمی به استخدام وزارت معارف وقت درمی‌آمدند.

او افزود: تاسیس دارالمعلمین و دارالمعلمات باعث شد در ایران مدارس ابتدایی و به قول آن موقع مدارس مقدماتی دولتی در شهرها و روستاها تاسیس بشود که قبل از آن سابقه نداشت. چون دولت معلمی در استخدام نداشت که بخواهد به نقاط مختلف کشور بفرستد و آموزش و پرورش را ترویج و همگانی کند. بنابراین این کتاب‌ها نکات جالبی درباره تاریخ تحولات آموزش و پرورش و فرهنگ در ایران دارد.

این استاد تاریخ دانشگاه اظهار کرد: در اولین فرصت کتاب «تاریخ دارالمعلمین مرکزی و عالی» را به صورت ویراست جدید و مفصل‌تر از چاپ فعلی ارائه خواهم کرد.

یوسفی‌فر درباره پیشنهاد خرید و مطالعه کتاب درباره تاریخ معاصر عنوان کرد: سه جلدی «مفاتیح الارزاق» نوشته مشترک محمد یوسف نوری و هوشنگ ساعدلو که در دوره قاجار نوشته شده و از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شده است که با گذشت سال‌ها از تالیف آن هنوز کتاب خواندنی است و به نوعی شناسنامه کشاورزی ایران به شمار می‌آید. به این دلیل که به تشریح جزئیات زندگی کشاورزی پرداخته از خاک، آب، هوا، کود، کاربری خاک و موارد دیگر که چه‌طور یک کشاورز یا کسانی که متصدی کشاورزی هستند باید این حرفه را چنان که شایسته است، یاد بگیرند و کشاورزی استاندارد راه بیندازند.