الموتیان در ابتدای این نشست با طرح این پرسش بیان کرد که برای همه این سوال مطرح است فرآیند قانونگذاری از تقدیم تا ابلاغ چگونه اعمال می‌شود؟ قبل از آن یا بُعد موضوعی وجود دارد یا خیر؟ پاسخ به پرسش این است ما این مبدا و مقصد را در مجلس شورای اسلامی در نظر گرفته‌ایم و خاستگاه ماده‌گذاری نباید تنها از لایحه شروع شود بلکه نیازهای جامعه را برآورده کند و به مرحله قانونگذاری برسد. دستگاه‌ها باید تشخیص دهند که بهترین امور را درنظر بگیرند. در انتها ابلاغ کافی نیست و اجرای درست قانون هدف نهایی است.
مدیر کل تدوین قوانین افزود: فرآیند تقدیم تا ابلاغ یک اصطلاح جاافتاده در مجلس است. مجلس در بین نهادهای کشور از جایگاه خاصی برخوردار است تا جایی که به آن نام «مقدس» می‌دهند. آوردن لایحه از سوی دولت را با کلمه تقدیم یاد می‌کنند. نمایندگان می‌توانند یک متن را تنظیم کنند با 15 امضا مطرح و دولت هم می‌تواند متن را تنظیم کند و پیشنهاد دهد با امضای رییس جمهور و امضای یکی از وزرایی که در آن موضوع ذینفع هستند انجام شود با این شاکله می‌توانند طرح را تقدیم مجلس کنند.
او افزود: البته ما در قانون اساسی به یک نهاد مردمی به نام شورای عالی استان‌ها هم اجازه داده‌ایم که طرح یا لایحه دهند؛ یعنی اینکه شورای عالی استان‌ها می‌توانند شبیه نمایندگان طرح را اعلام کند یا شبیه دولت لایحه دهد. وقتی طرح یا لایحه‌ای به مجلس تقدیم شد، مطابق آیین‌نامه داخلی مجلس این طرح یا لایحه عنوانش در صحن علنی مطرح می‌شود یعنی در یک جلسه علنی رییس مجلس اعلام می‌کند طرحی با عنوان خاص به مجلس داده شده است.
الموتیان این کلمات را «قانونگذاری» نامید و گفت: بنابراین گام اول تقدیم طرح یا لایحه است و گام دوم اعلام وصول. اعلام وصول معمولا نمی‌تواند شتابزده باشد. قبل از وصول طرح یا لایحه در مجلس شورای اسلامی در بخش معاونت قوانین مورد بررسی کارشناسی قرار می‌گیرد. اگر ایرادهای اساسی و مهمی داشته باشد، بازگشت می‌خورد. اگر یک لایحه فاقد امضای رییس جمهور باشد و یا طرحی که لازم الاجراست امضای نمایندگان را نداشته باشد، اینها قابل وصول نیست. از این موضوع گاهی مهم‌تر است که طرحی به مجلس تقدیم شده و نمایندگان تصور کنند که نیاز به بودجه خاصی دارد. این به دلیل بار مالی قابل وصول نیست. بنابراین گام دوم از فرآیند قانونگذاری اعلام وصول است. طرح که به هیات علمی وصول شد، ما برای ادامه رسیدگی به طرح یا لایحه اینها را ارجاع می‌دهیم به کمیسیون‌های تخصصی.
وی افزود: در مجلس 14 کمیسیون تخصصی برای موضوعات مختلف وجود دارد. این کمیسیون‌ها در ابتدای هر دوره قانونگذاری با ترکیبی از متخصصان و هر کمیسیون از نمایندگان انتخاب می‌شوند و این کمیسیون‌ها برای 4 سال باید باشد اما سال به سال انتخاب هیات رییسه دارند. هر طرح و لایحه‌ای که به مجلس می‌آید پس از کمیسیون‌های تخصصی در صحن علنی مطرح می‌شود. این کمیسیون‌ها براساس اینکه طرح عادی، یک فوریتی یا چند فوریتی باشد، مدت رسیدگی به این طرح و لوایح متفاوت است بنابراین نمایندگانی که هستند، درباره طرح و لایحه بررسی می‌کنند و بین نمایندگان این طرح توزیع می‌شود و نمایندگان سایر کمیسیون‌ها این متن را دارند.
مدیر کل قوانین ادامه داد: در حال حاضر مجلس شورای اسلامی چندین سال است که مجهز به سامانه قانونگذاری شده است و این اقدامات بین هیات رییسه، معاونت نظارت و نمایندگان به صورت یک سامانه علمی فراگیر اقدام شود. بنابراین متن بین نمایندگان منتشر می‌شود و در کمیسیون که رسیدگی شد با برنامه‌ای که به اطلاع نمایندگان رسیده، مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت و نمایندگان کمیسیون‌های دیگر هم می‌توانند در این کمیسیون شرکت و اظهار نظر کنند و پیشنهادهای نمایندگان تا فاصله اعلام وصول مهلت دارد. نمایندگان نظرات خود را می‌دهند و در کمیسیون رسیدگی می‌شود.
او افزود: عموما هرچه در کمیسیون‌ها به نتیجه برسد در صحن علنی هم به همان شکل اعمال خواهد شد، اما رسیدگی در کمیسیون‌ها پایان کار نیست. هنگام رسیدگی به طرح و لوایح علاوه بر نمایندگان مجلس از دولت هم نمایندگانی هستند که دستگاه‌هایی به آن موضوع ارتباط دارند و از کارشناسان زبده کشوری دعوت می‌شود نظر دهند. از اساتید دانشگاه و هیات علمی درباره آن موضوع درخواست می‌کنیم تا دیدگاه خود را بیان کنند. در این باره مرکز پژوهش‌ها و مرکز تحقیقات اسلامی و حتی کتابخانه پارلمانی که در مجلس وجود دارد کمک شایانی در تولید علمی و رسیدگی به لوایح می‌کند.
الموتیان گفت: گزارش کمیسیون‌ها پس از اینکه تصویب و صادر شد در یک نوبت قرار می‌گیرد و این گزارش‌ها در صحن علنی مجلس مطرح می‌شود. گام بعدی در فرآیند قانونگذاری رسیدگی به طرح و لوایح در صحن علنی مجلس است. این گزارش‌ها که تصویب و صادر شد، در ردیف نوبت قرار می‌گیرد و این گزارش‌ها به نوبت در صحن علنی مجلس مطرح می‌شود. بنابراین گام بعدی در فرآیند قانونگذاری رسیدگی به طرح‌ها و لوایح در صحن علنی مجلس است.
الموتیان ادامه داد: ما به طرح و لایحه اشاره نمی‌کنیم بلکه می‌گوییم پیشنهاد کمیسیون. طرح لایحه بعد از پیشنهاد کمیسیون تغییر عنوان می‌دهد و در کمیسیون می‌توانند عنوان آن طرح را تغییر دهند و یا عینا همان عنوان را انتخاب کنند. در صحن علنی مشابه کمیسیون‌ها آن طرح و لایحه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این بار سخنگوی کمیسیون نظراتش را اعلام می‌کند و نمایندگان موافق و مخالف نظرات‌شان را اعلام می‌کنند و نظر نماینده دولت هم بررسی می‌شود و نمایندگان اقدام به رای‌گیری می‌کنند. گاهی ممکن است در صحن علنی برخی از نمایندگان به بخشی از لایحه که قانونگذاری شده است در کمیسیون اخطار دهند.
در این مواقع رییس مجلس بنا به تشخیص خود ایراد را وارد دانسته و تصمیم می‌گیرد که درباره مغایرت رای‌گیری شود. اگر مغایرت با قانون اساسی رای آورد، موضوع به بحث کشیده می‌شود. گاهی شرایط به گونه‌ای است که برای بررسی مجدد به کمیسیون ارجاع می‌شود. به هرحال اگر همه چی بر وفق مراد مجلس با طرح و لایحه باشد، طرح تصویب می‌شود و ما به یک امکان جدیدی می‌رسیم به نام مصوبه مجلس. گاهی اوقات نمایندگان مصلحت می‌دانند موضوعی را به جای صحن علنی در کمیسیون‌ها مطرح کنند.
الموتیان ادامه داد: این مشمول رسیدگی اصل 85 قانون اساسی می‌شود یعنی براساس اصل 85 قانون اساسی که معتقد است قانونگذاری باید در صحن علنی مجلس صورت بگیرد اما مواردی پیش می‌آید که با موافقت مجلس به جای صحن مجلس، به کمیسیون تخصصی ارجاع می‌شود و کمیسیون تخصصی تصمیم می‌گیرند. بحث مصوبه بعد از مدتی اختصاص داده شد که تصویب می‌شود.
این نماینده مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: وقتی نمایندگان پیشنهاد دهند در موعد مقرر گزارش‌ها را مورد رسیدگی قرار می‌دهند و در کمیسیون‌ها یا تغییر می‌کنند، یا عینا همان عنوان را انتخاب می‌کنند. این گزارش‌ها در صحن علنی مورد بحث و گفت‌وگو قرار می‌گیرند و رای‌گیری می‌شود و گاهی نمایندگان ایرادی وارد می‌کنند و اگر همه چیز بر وفق مراد باشد طرح و لایحه تصویب می‌شود.
به گفته الموتیان، ما در قانون اساسی یک اصل ۹۴ داریم که همه قوانین باید اسلامی باشد. در سال‌های اخیر مجلس شورای اسلامی مرکز تحقیقات اسلامی را تاسیس کرده که این مرکز با متخصصان حوزه علمیه ایجاد قوانین اسلامی را بر عهده گرفته است.
او در پایان بیان کرد: نکته مهم این است که قبل از اینکه قانونی وضع شود اخلاق قانونگذاری باید مطرح باشد و طرح‌ها بر اساس کارشناسی و نیازسنجی صورت بگیرد. بررسی باید همه جانبه باشد چرا که طرح به مجلس تقدیم می‌شود و اگر در جهت نیازسنجی نباشد هزینه‌های زیادی وارد می‌کند
نظر شما