خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در آذربایجان‌شرقی، براساس اعلام مرکز آمار ایران، میزان عضویت در شبکه‌های اجتماعی برای افراد ۱۵ساله و بیشتر در کشور که سال ۱۳۹۶برابر با ۵۳درصد بود، در سال ۱۳۹۹به ۶۵درصد افزایش پیدا کرده و متوسط حضور روزانه در شبکه‌های اجتماعی نیز از یک ساعت و ۴دقیقه، در سال ۹۶به یک ساعت و ۳۲دقیقه در سال ۱۳۹۹رسیده است.

وزارت ارتباطات و اطلاعات نیز سال 1396، آمار کاربران کودک و نوجوان ایرانی اینترنت را 19میلیون و 800 هزار نفر اعلام کرد. به‌نظر می‌رسد، این میزان با توجه به خانه‌نشینی و اعمال محدودیت‌های گسترده به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، افزایش چشم‌گیر‌تری پیدا کرده است.  

کتاب «نقش فرزندپروری در قلدری سایبری» که به تازگی وارد بازار نشر شده است، نگاهی علمی و روانشناسانه به فضای مجازی و خشونت‌های جاری در این دنیای وسیع پرداخته و بعد از تشریح انواع قلدری‌ها، نگاهی به گذشته و نقش تربیت والدین در بروز و شیوع قلدری در فضای مجازی می‌اندازد.
 
به اعتقاد کارشناسان، صد در صد محتوای منتشر شده در اینترنت، نه‌تنها برای کاربران بزرگسال، بلکه برای مخاطبان گروه‌های سنی کودک و نوجوان نیز آسیب‌های جدی به‌دنبال دارد؛ یکی از این آسیب‌های روان‌شناسانه «قلدری سایبری» است.     

اشرف سلطان‌مرادی، نویسنده کتاب «نقش فرزندپروری در قلدری سایبری» دانش‌آموخته رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی و فارغ‌التحصیل رشته روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه تبریز است. کتاب «نقش فرزند‌پروری در قلدری سایبری» حاصل تحقیق سلطان‌مرادی در قالب پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد  است.

این پژوهشگر معتقد است، «قلدری سایبری بر نفوذ غول فضای مجازی در تربیت فرزندان اشاره دارد؛ این یک واقعیت است که با پیدایش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی شکل قلدری سنتی عوض شده و از حالت فیزیکی و جسمی خارج و جای خود را به قلدری مجازی و آنلاین داده است.»
 
همان‌طور که از نام این کتاب پیداست نقدی بر تربیت فرزندان در دنیای امروزی دارد، هدف از نگارش این کتاب چیست؟
موضوع قلدری سایبری، مبحث جدیدی است و بالطبع با گسترش شبکه اینترنتی و دسترسی آسان اکثریت مردم در هر سن و سالی، در هر زمان از شبانه‌روز پدیده «قلدری سایبری» نیز گسترش یافته است و به همین دلیل احساس نیاز کردم تا مطالب مفید پایان‌نامه‌ام که حاصل زحمات و تلاش یک ساله‌ام است را در اختیار دوستداران کتاب و کسانی که با مساله «قلدری» درگیر هستند، قرار دهم.
 
در این کتاب به دنبال آشنا کردن خواننده با مفهوم انواع قلدری به‌ویژه «قلدری سایبری» هستم؛ همچنین هدف اصلی بنده تاکید بر انواع سبک فرزند‌پروری به‌عنوان مهمترین عامل در ایجاد انواع قلدری است. در این کتاب سعی کرده‌ام با اشاره به دیدگاه نظریه‌پردازان روانشناختی به خانواده که نخستین کانون اجتماعی و عاملی مهم بر رشد روانی کودکان است، بازگردم. براساس یافته‌های علمی، روابط خانوادگی ضعیف، بی‌ثباتی قوانین انضباطی و افراطی سخت و ناپایدار، نبود تعامل مثبت بین والدین و فرزندان و به‌طور کلی، سبک فرزندپروری ضعیف، منشاء رفتارهای پرخاشگرانه به شمار می‌آید. حمایت و نوع رفتار مادر با کودک در زندگی اکنون و آینده او اثرگذار است و پیامدهای معناداری در روابط آتی فرزند در ارتباط با همتایانش به دنبال دارد.

 

می‌توان گفت این کتاب حاصل دغدغه‌های مادرانه است؟  
 بله؛ به‌عنوان یک زن و مادر به نظر بنده قلدری سایبری، نگران‌کننده‌ترین مساله در تربیت نسل جدید است.
 
دلیل تاکید شما بر واژه «قلدری سایبری» چیست؟
قلدری سایبری بر نفوذ غول فضای مجازی در تربیت فرزندان اشاره دارد؛ این یک واقعیت است که با پیدایش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی شکل قلدری سنتی عوض شده و از حالت فیزیکی و جسمی خارج و جای خود را به قلدری مجازی و آنلاین داده است. در حال حاضر قلدران سایبری در پهنه وسیعی از جهان در عرض چند ثانیه در حالت گمنامی و پنهانی و دور از کنترل والدین، قربانیان را تا سرحد خودکشی می‌کشانند. 
 
چرا مخاطب باید کتاب شما را بخواند؟ 
از یک طرف هر کتابی ارزش یک بار خواندن را دارد. و از طرف دیگر خواننده با مطالعه این کتاب به مفهوم قلدری، عوامل پیش‌بینی‌کننده قلدری در آینده، تاثیرات سوء این پدیده در تحصیل و شخصیت روحی و روانی نوجوانان و جوانان، اهمیت روابط میان اعضای خانواده و روابط با همکلاسی‌ها و هم سن‌و سال‌ها پی می‌برد.
 
شاهد هستیم که بسیاری از مادران یا پدران با استفاده از شیرین‌زبانی فرزندان کوچک خود در اینستاگرام آن‌ها را به یک بلاگر تبدیل می‌کنند، شما به شخصه با این کار موافق هستید؟ آیا این پدیده می‌تواند به قلدری سایبری نیز ختم شود؟
بله. متاسفانه در اینستاگرام شاهد این موضوع هستیم به نظر بنده اولاً؛ قبل از هرچیز استفاده صحیح از هر فناوری جدید باید به فرزند آموزش داده شود و حد و مرزی برای استفاده از آن وسیله در نظر گرفته شود. دوما؛ هر کودک با توجه به اقتضای سنی خود باید از شبکه‌های اجتماعی برای رفع نیازهای خاصی استفاده کند، نه این‌که اینترنت به‌طور شبانه‌روز و بدون هیچ محدودیتی در دسترس او باشد. سوما؛ اگر والدین از کودک در فضای مجازی، استفاده ابزاری شده و از این راه کسب درآمد کنند، کودک به خطا رفته و هدف از حضور در دنیای مجازی را کسب درآمد و معروف شدن می‌داند و بر اثر همین تفکر شخصیت آینده کودک تباه می‌شود. کودک یاد می‌گیرد که بدون داشتن هیچ مسئولیتی می‌تواند از فضای مجازی درآمد کسب کند و حس مسئولیت در او از بین می‌رود.
 
هیچ بعید نیست که همین کودک با بزرگ شدن سعی کند برای کسب درآمد بیشتر وارد سایت‌های شخصی یا سایت‌های رسمی و اداری شده و از راه غیرقانونی ثروت کذایی کسب کند که این موضوع غیرقابل جبران خواهد بود.
 
همان‌طور که در کنار هر وسیله تولید‌شده‌ای یک دستورالعمل برای استفاده صحیح از آن گذاشته می‌شود، باید روش‌های استفاده درست از اینترنت و دنیای مجازی را به کودکانمان تعلیم دهیم، برایشان حریم مشخص کرده و تاکید کنیم که وارد شدن به حریم شخصی دیگران عواقب خوبی ندارد.
 
با توجه به گسترش فضای مجازی در زندگی انسان‌ها و تاثیر آن در زندگی، شما در این کتاب چه راهکاری برای مقابله با بحران‌های احتمالی پیشنهاد کرده‌اید؟
ببینید اگر پرخاشگری نوجوانان در خانه و مدرسه شناسایی و درمان نشود، سلامت جسمی و روانی آن‌ها به خطر می‌افتد که علاوه بر افت تحصیلی به بروز رفتارهای ناسالم در آینده منجر می‌شود و فرد درگیر در پدیده قلدری به شخصیت ضد‌اجتماعی تبدیل خواهد شد. با توجه به تحقیقاتم در این کتاب به چند راهکار رسیدم که عبارتند از: مشخص کردن انتظارات والدین از فرزندان به صورت روشن برای انجام رفتار معقول در فضای مجازی، توضیح این مطلب به کودکان که زورگیری اینترنتی موضوع غیرقابل تحملی است و در صورت مشاهده آن از سوی والدین پیامدهایی در انتظارش خواهد بود، گفت‌وگوی دوستانه و در عین حال جدی با فرزند درباره مفهوم قلدری سایبری و نحوه برخورد صحیح هنگام دریافت پیام‌های تهدید‌کننده و نگران‌کننده از طریق اینترنت یا تلفن همراه و در نهایت این‌که بهتر است نصب دستگاه‌هایی مانند یارانه یا تبلت در مکان‌هایی که امکان نظارت والدین بر آن‌ها آسان و مدام فراهم است، صورت گیرد، نه در اتاق شخصی کودک!