به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کرمانشاه- «صحنه» شهرستانی با باغ‌ها و کوچه باغ‌هایی باصفا که باغشهر می‌نامندش؛ در 55کیلومتری شرق شهر کرمانشاه قرار دارد. شهری پر از رازهای سر به مهر که گونه‌گونی فرهنگی و آیینی و اعتقادی و برخوردار از موهبت‌های خدادادی با مردمانی پرتلاش و هنرمند، از آن اقلیمی رازآلود ساخته است.

سیدفرزاد ذوالنوری، متولد سال 1347 از فرهنگیان خوشنام و از سادات جلیل‌القدر و اصیل ذوالنوری در شهرستان صحنه، در تلاشی تحسین‌آمیز و با تلاش فراوان، تاریخ جامع این شهر را در ۷۱۰ صفحه و همکاری نشر سفیر اردهال، مصور منتشر کرده است. پیش‌تر درباره تاریخ و تمدن این شهر، کتاب‌هایی از‌جمله «صحنه و تمدن دیرینه ی آن» (جغرافیای تاریخی و تاریخ صحنه) گردآوری، تحقیق و تألیف: معین قزوینه؛ تهران، نشر داستان۱۳۹۷و «ش‍ه‍رس‍ت‍ان‌ ص‍ح‍ن‍ه‌ در گ‍ذر ت‍اری‍خ» تالیف و گردآوری، ن‍اص‍ر دی‍ده‌ور. ص‍ح‍ن‍ه‌، نشر ص‍رف‍ی‌پ‍ور،1382چاپ و منتشر شده بود و هرکدام در تلاش‌هایی مقدور به معرفی این شهرستان در ابعاد مختلف تاریخی، فرهنگی، احتماعی و سیاسی، اقتصادی و... پرداخته و به سؤالاتی از پروهشگران و علاقه‌مندان به این زادبوم پاسخ‌هایی مقدور داده بودند.

مؤلف، در جامعیتی قابل اعتنا و براساس معیارهایی علمی و مستند تلاش داشته لایه‌هایی پنهان در ابعادی گسترده‌تر از تاریخ این شهر کهن را با بهره‌گیری از دانش علمی و تجربی  باز و واکاوی کند.

ویراستاری:
ویراستاری به‌عنوان هنری دقيق، سخت و البته علمی تخصصی بر كتاب و مؤلف آن اثر مطلوب می‌گذارد. متنی كه از سوی مؤلف حتی نويسندگان حرفه‌ای نوشته می‌شود به‌طور معمول خام و نيازمند چكش‌كاری و ويرايش است و ويراستار با كمک به مولف و با به كارگيری دانش، آگاهی، صبر و دقت متن را مطالعه، پيرايش و زيبا می‌كند و برخی از ناشران آگاه و حرفه‌ای كه دغدغه‌های پيراستن آثار از مشكلات ويرايشی و متنی را دارند، با انتخاب ويراستاران حرفه‌ای برای رفع مشكلات يادشده اهتمام دارند. ويراستار موفق بايد بر زيبايی‌های متن، كلمه، زبان‌شناسی و آيين نگارش، رسم‌الخط معيار آگاه و مسلط باشد و همچنين خود اهل مطالعه، نويسنده و شاعري توانمند باشد تا بر عناصر شعري و داستاني مسلط و با فرهنگستان زبان همراه و همسو باشد.

البته نقش و تاثير ويراستار در اين عرصه گاه بيشتر و موثرتر از خود مولف است البته نبايد مفهوم و معني نمونه خواني و غلط‌ گيري با ويراستاري اشتباه گرفته شود، زيرا ويراستاري به عنوان نوعي علم و هنر با نمونه خواني تفاوت بسيار دارد.این کتاب را «سیدآرمان حسینی آبباریکی» که خود اهل قلم و پژوهش است و تلاش هایی علمی در این حوزه و زبان و ادبیات کردی و لکی داشته انجام داده است، ویراستاری کرده و نمونه‌خوانی را «نادر نیکرو» و طراحی جلد توسط «حسین رفیع زاده» و «سیدکاوه ذوالنوری» انجام داده اند.

اسم کتاب(name)
به قول‌کنستانتین پائوتوفسکی/نویسنده:«یافتن عنوان‌خوب،امری است حقیقتاً دشوار.»

این که عنوان برای مخاطبان سؤال برانگیز باشد و ذهن آنها را درگیر پیداکردن جواب سؤال ها نماید،خیلی خوب و از ویژگی های عنوان های مناسب همین است، نویسنده باآگاهی، عنوانی را انتخاب نموده که به راحتی موضوع داستان را (لو) نمی دهد و با متن اصلی کتاب ارتباط دارد. اسم اثر، بهترین محرک و علت برای جذب مخاطب و تحریک گیرنده های حس اوست. کلید اول ورق زدن اثر، در نام کتاب پنهان است و کلید دوم در تصویر روی جلد. هر چند مؤلفه های دیگری همچون:نام نویسنده، ناشر، نوبت چاپ و تیراژ و نیز تبلیغات و اطلاع رسانی صحیح و گسترده، نقد و بررسی و...در معرفی اثر به مخاطب نقش های مهمی را ایفا می کند.عنوان برای کتاب نقش ویترین را نیز دارد که به نوعی تلاش و همت مولف را به مخاطب نشان دهد.مؤلف این اثر سه دلیل برای انتخاب «عنوان کتاب» بیان کرده است:

«ماندگارترین اثر تاریخی نگاره قرص خورشید بالدار بر فراز دره سرسبز دربند صحنه سایه گسترانیده و به سوی خورشید مهرافروز بال گسترده است؛ و همچنین نشانی است از اندیشه‌های پاک ایرانی،یعنی میتراییسم (مهرپرستی) که چون نگینی بر تارک این دیار می درخشد و شکوه آن را جاودانه ساخته است.

دوم چشمه مهر نامی آشناست و در خود مردمانی نیکوسرشت، خیراندیش، نیک‌آیین و هنرپرور که در سراسر حیات پرفروغ خویش با رنج و مداراکردن، به افتخارآفرینی پرداخته‌اند و از ویژگی‌های برجسته آنان همانا مهربانی صفا و پاک دلی است چنین نامی شایسته این مردمان و زینت‌بخش دیارشان است.

سوم این سامان مظهری از مهر طبیعت، نگارین نقشی است از جوشش چشمه‌ها نغمه دلنشین آبشارها بانگ بلند رودها و سرسبزی دشت‌ها و صفای دلپذیرکوهپایه‌ها چشمه مهر و البته نامی است زیبنده به بلندای تاریخ این دیار. و مؤلف به درستی این عنوان را برای اثرش انتخاب کرده: «چشمه مهر» (تاریخ جامع شهرستان صحنه)

زبان متن language
زبان نوشتاری این اثر، پیراسته و روان و جذاب است. نویسنده با تسلط بر کلمه، جملات، اندیشه ای که در ذهن داشته به دنیای مخاطب منتقل کرده است. البته زبان نوشتاری متون تاریخی و پژوهشی، جدی و رسمی و بر مبنی زبان معیار نوشته می شود و بهره گیری از تصاویر و اسناد متعدد تاریخی بر جذابیت متن افزوده است.

تاریخ نگاری محلی(Local history)
دانشی است که در آن به ضبط و نگهداری وقایع تاریخ اجتماعی و جغرافیای تاریخی یک منطقه و اقلیم و محل می پردازد و از «یعقوبی» و «ابن حوقل» و «مقدسی» تا «یاقوت» که نخستین دایره المعارف تاریخ محلی را عرضه کرده‌اند تاکنون این دانش جریان داشته و مؤلفان و تلاشگران این دانش، مجموعه‌های مختلفی از موضوعات اصلی تاریخ محلی را در اختیار آیندگان قرار داده اند.تاریخ نگاری محلی از این رو اعتبار و اهمیت دارد که تلاش می کند داشته ها و پیشینه های آن منطقه و اقلیم در قالب مکتوب،ماندگار و به سؤالات و ابهامات پرسشگران و علاقه مندان پاسخ دهد. بنا بر اقوال مکتوب، سابقه ی تاریخ نگاری در ايران به دوران پيش از اسلام يعني زمان ساسانيان بر مي گردد. آثار «شهرستان‌هاي ايرانشهر» و «عجايب سکستان» دو نمونه ی معتبر برای این ادعا هستند.موضوعات مهم در تاریخ نگاری محلی تنوع بسیار دارد؛ اما مهم‌ترين منابع تاريخی محلی در شهرها در مرحله اول مردم و اجتماع آن منطقه است و در مرحله بعدي محيط و ساختار طبيعي و گاه مصنوعي ساخت انسان و در مرحله آخر؛ ادارات و نهادهاي انساني و... كه در آن محل شهر رشد می‌كنند.

چشمه مهر(تاریخ جامع شهرستان صحنه) در گروه کتاب‌های تاریخ محلی قرار می‌گیرد و مؤلف در پشت کتاب اشاره‌ای کوتاه به این اصطلاح داشته است:«تاریخ محلی به‌عنوان شاخه‌ای از تاریخ، در شناسایی هویت مردمی و پیوند آن با افتخارات ملی دارای اهمیت والایی است. امروزه این نوع تاریخ‌نگاری به گونه مستند، جزئی و موشکافانه، در رویکرد زیست بوم نگارانه جایگاه ویژه‌ای یافته است. شواهد و مدارک باستان‌شناسی نشان می‌دهد شهرستان «صحنه» به سبب موقعیت خاص تاریخی–جغرافیایی، از نخستین زیستگاه‌های انسانی به شمار می رود و آثار بسیاری مربوط به تمام مراحل زندگی انسان -از آغاز تا دوره های تمدنی و حکومت‌های بزرگ در این منطقه -کشف و شناسایی شده که می‌توان به دوره غارنشینی،تپه های باستانی، گورهای سنگی، سنگ نبشته ها، سنگ نگاره ها و...اشاره کرد. جلد نخست کتاب پیش رو، اوضاع سیاسی- تاریخی شهرستان صحنه را از دوران باستان تا نهضت ملی شدن صنعت نفت دنبال می‌کند. بررسی و تحلیل جغرافیای طبیعی، ویژگی‌های قومی، حیات اجتماعی، اقتصادی، اداری و مذهبی (با تکیه بر دوران معاصر) به روایت اسناد از دیگر بخش‌های این کتاب است و در بخش پایانی میز به تحولات فکری، فرهنگی و تکوین آموزش و پرورش و معرفی پیشگامان فرهنگ صحنه پرداخته شده است.»

تاریخ‌نگاری محلی، کندوکاوی فرهنگی، ادبی،جغرافیایی، آیینی، اقتصادی،اداری و... در دل تاریخ است که در چشم اندازی حساب شده و در قالب پژوهش‌هایی تاریخی، پدیده‌های مختلف را واکاوی و شناسایی و برجسته کند.

مؤلف در پیشگفتار چنین نوشته است:«انگیزه نگارش این اثر ۱۳۶۵ خورشیدی برمی‌گردد. هنگامی که برای واحد درسی تاریخ‌های محلی بر آن شدم مطالبی درباره تاریخ صحنه جمع‌آوری نمایم پس از جستجوی زیاد راهنمایی آشنایان تنها کتابی که در زمینه تاریخ صحنه یافتم نوشته ارزشمند استاد مسعود گلزاری با عنوان «کرمانشاهان- کردستان» بود که با مشاهده و مطالعه آن از پا نشناخته و از اینکه از عهده تکالیف درسی برآمدم بسیار خوشحال شدم...»

در ادامه پیشگفتار نوشته:...شاید هم علت مهم‌تر به زادگاهم باشد که در وجود هر انسانی شعله می کشد و چنان شوری در ژرفای جان انسان برپا می سازد که نمی توان به سادگی از آن دل کند و چشمه جوشان محبت را خشکاند. چگونه می توان رشته ی الفت را در مکان و دیاری که در آن چشم گشوده ای و بزرگ شده‌ای سالیانی از عمر خویش را در آن گذرانده‌ای، از لوح دل پاک کرد؟!... از این رو عشق ورزیدن به زادگاه و آب و خاک امری است بدیهی و هرکس در جایی که به دنیا می‌آید علاقه‌مند است تاریخ محلی نیاکان و قوم خود را بشناسد و بداند بالد و برای آبادانی و پیشرفت آن بکوشد.

مؤلف درباره منابعی که در این از آ‌ها استفاده کرده به شرح زیر عنوان کرده است: اسناد، مطالعات و گزارش‌های جدید باستان‌شناسی، کتاب‌های تاریخی جغرافیایی و سفرنامه‌ها، خاطرات اشخاص و تاریخ شفاهی، یادداشت‌های شخصی، عکس و مقاله‌ها. وی از این ۷ منبع در گردآوری و این کتاب بهره‌های بسیار برده است.

کتاب «چشمه مهر» دارای ۷ فصل است:فصل اول(جغرافیای طبیعی شهرستان صحنه حدود و موقعیت موقعیت زمین شناسی ناهمواری ها دشت ها، جویبارها و رودها سراب ها و چشمه های داخل شهر و بیرون شهر، قنات ها،پوشش گیاهی،حیات وحش، ویژگی های اقلیمی و آب و هوایی ارتباطی حوادث و بلایا، تقسیمات کشوری جمعیت و...

فصل دوم(ویژگی‌های قومی،نژاد، زبان، دین، ویژگی های قومی جغرافیا و سرزمین کرد، مفهوم واژه کرد، نژاد کرد، ویژگی های قومی شهرستان صحنه، زبان مردم صحنه، زبان کردی و گویش مردم صحنه، دین، ایران باستان و دوره اسلامی، یارسان پیوند یارسان با شاهان‌اساطیری(پیشدادی-کیانی)شاهان اساطیری،یارسان و ادیان‌باستان، زروانیسم، زرتشت و یارسان، پیوندهای یارسان با دیانت زرتشت، یارسان میتراییسم)

فصل سوم(اوضاع تاریخی صحنه در دوران باستان که در این فصل مولف تاملی بر وجه تسمیه صحنه، نظر نویسندگان درباره واژه صحنه، وجه تسمیه صحنه، نقد و بررسی نظریات،تاریخچه مطالعاتی مناطق زاگرس‌شناسی صحنه،تپه‌های باستانی صحنه، پیشینه تاریخی شهرستان صحنه، دوره باستانی،ساکنان باستانی زاگرس و ماد غربی)

فصل چهارم(اوضاع تاریخی صحنه از سده‌های نخستین تا عصر قاجار، اوضاع سیاسی دینور در سده های نخستین اسلامی، دینور در زمان کردان حسنویه، اوضاع صحنه از اوایل دوره اسلامی تا عصر قاجار، اوضاع صحنه در دوره قاجاریه)

فصل پنجم(اوضاع شهرستان صحنه از مشروطیت تا نهضت ملی شدن نفت، در این فصل مولف به جنگ صحنه(پیروزی قوای مشروطه بر نیروهای استبداد) ایران در جنگ جهانی اول ۱۹۱۴ -۱۹۱۸اوضاع شهرستان صحنه در جنگ جهانی اول، اوضاع شهرستان صحنه در جنگ جهانی دوم، اوضاع شهرستان صحنه در جریان نهضت ملی شدن نفت در کودتای ۲۸ مرداد ۳۲شدن نفت و کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲خورشیدی،اوضاع شهرستان صحنه در جریان ملی شدن صنعت نفت)

فصل ششم(حیات اجتماعی اداری مذهبی و اقتصادی شهرستان صحنه در دوران معاصر)حیات اجتماعی و اداری اهالی صحنه،خانه ها، محله های قدیمی، بازارها، اخلاق‌عمومی،نانوایی،خرکداری،پینه دوزی،آهنگری،نجاری،حلبی‌سازی و... مسافرخانه ها،آسیاب های آبی،محله‌ها، پل‌ها و فضاهای شهری و برخی از سازمان‌های دولتی، کاروانسراها،مسافرخانه،شهرداری،بخشداری،نمایندگان مجلس،بیمارستان معاون، اماکن مذهبی، تکیه دراویش و خانقاه،جمخانه ها،قدمگاه شاه تیمور(فتاح)،اوضاع اجتماعی اهالی صحنه به روایت اسناد،کشاورزی،باغداری، صنایع و...

فصل هفتم(حیات فرهنگی مردم صحنه) (آموزش و پرورش) پیشینه آموزش و پرورش و تحولات نظام تحصیلی آن در ایران تا سال ۵۷، ایران باستان، دوران اسلامی، تحولات نظام آموزشی در دوران جدید، وضعیت عمومی مکتب خانه ها،آموزش و پرورش در شهرستان صحنه،مکتب خانه ها،مدرسه های جدید، مدرسه جوادیه، دبستان ملی پسرانه تاج صحنه(اسلامی) دبیرستان تاج صحنه، سایر مدارس شهر صحنه تا سال ۵۷،پیشگامان فرهنگ صحنه، اسامی نمایندگان معارفه روسای فرهنگ و آموزش و پرورش شهرستان صحنه از سال ۱۳۰۰تا ۱۳۸۳خورشیدی و مطالب دیگر در پایان ضمایم اسناد عکس ها کتابنامه و نمایه.

ذوالنوری در این اثر به دنبال به دنبال قهرمان سازی از اشخاص درگذشته و معاصر نیست، او در کتابش از قهرمان پروری و رفتارهای عوام فریبانه پرهیز کرده و بی وابستگی نسبی و سببی به اقوام و تاریخ، تلاش داشته آینه وار و بر اساس مستندات و منابع معتبر که طی سال ها تلاش و پژوهش به دست آورده، تصویری روشن، شفاف و کم ابهام از تاریخ جامع این شهرستان را به مخاطب انتقال دهد. او آگاهانه و با شناخت در مسیری حرکت کرده تا برای نسل آینده اثری به یادگار بگذارد که تقویت حس وطن دوستی و پایبندی به باورهای وطنی و زادبومی را در آنان تقویت و از طرفی برای مخاطبان بزرگسال، شکوه نام و تاریخ این شهر را با تکیه بر نوستالوژی در ذهن و خاطرات شان مرور کند. بخشی از تاریخ محلی، روایت خاطرات و نوستالوژی است که در سطر و تصاویر و فضای متون پنهان است که با چیدن پازل ها نقش و تصویر خاطرات گذشتگان در تکرار و مرور شود.

مؤلف کتاب، در نگارش این اثر از زمان بهره های فراوان برده و با تکیه بر این عنصر مهم، توانسته آهسته و پیوسته گام های پژوهشی اش را استمرار بخشد و بی هراس از دست دادن زمان، به تحقیق وگردآوری و کندوکاو و بهره مندی از دانش شفاهی مردم و آثار و منابع مکتوب در تألیف و سپس انتشار این کتاب بپردازد.

تاریخ‌نگاری محلی، به زمان بسیار وابسته است زیرا مورخ به سبب اکتشافات و یافتن منابع تازه و بررسی و راستی آزمایی و مقابله با متون و منابع گذشته نمی تواند از این عنصر غافل شود، زیرا تصحیح و ویرایش و پیرایش متون و تصاویر و منابع به مدیریت زمان نیاز دارد تا تلاشش اصولی تر و دقیق تر و بر اساس مؤلفه های مستند و معتبر شکل بگیرد و این کتاب حاصل همین صبر و مداومت و مکاشفه و پژوهش سال های متمادی مورخ است.
 
نکته پایانی آن به قول «میلان کوندرا»: تاریخ نمی‌آفریند، بلكه «كشف» می‌كند. تاریخ، از طریق موقعیت‌های بی‌سابقه، پرده از آنچه انسان هست، پرده از آنچه «از دیر زمان» در انسان وجود دارد، پرده از آنچه امكان های انسان را تشكیل می دهد، برمی‌دارد.

و کتاب چشمه‌ی مهر(تاریخ جامع شهرستان صحنه)تالیف سیدفرزاد ذوالنوری،برای کشف های تازه در مسیر مخاطبان و علاقه مندان به تاریخ محلی منتشر شده است.