به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به مناسبت انتشار کتاب «اساطیر و حماسه‌های اسلاوی» نوشته ارغوان محرمی که از سوی انتشارات نگارستان اندیشه منتشر شده است، سی‌و سومین نشست از سلسله جلسات عصر چهارشنبه‌های بخارا 16 شهریورماه به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافت. این نشست با حضور مترجم مولف کتاب، دکتر گودرز رشتیانی و دکتر حامد کاظم‌زاده در خانه فرهنگان فرشته برگزار و به صورت مستقیم پخش شد.
 
ارغوان محرمی در این نشست گفت: من به دلیل پیشینه خانوادگی به ادبیات روسیه خیلی علاقه‌مند شدم. در قالب یک پایان‌نامه کار کرده بودم که هرگز این پایان نامه به دفاع نرسید اما یادداشت‌ها موجود بود و تصمیم گرفتم که آن را مدون کنم. به سختی می‌توانید منبعی پیدا کنید که در این زبان به شما کمک کند. یادگیری این زبان هم سخت است. این کتاب به صورت خیلی ساده و در دسترس درآمده است. به طور قطع یکسری نواقص در این کتاب وجود دارد که امیدوارم در چاپ بعدی رفع شود. بیشتر سعی کردم از منابعی استفاده کنم که برای مخاطب فارسی زبان در دسترس باشد. از متون کهن که در کتابخانه ملی مسکو موجود است، ترجمه کردیم.

در ادامه این نشست حامد کاظم‌زاده، پژوهشگر موسسه اروپای شرقی دانشگاه ورشو لهستان گفت: مطالعات ما در مورد اسلاوها بسیار کم است. تقریبا یک شمای نامشخصی از اسلاوها را می‌بینیم. مبنای شناخت فرهنگ‌های همجوار اساطیر و افسانه‌ها و تطبیق آنها است. مستشرق‌هایی از روس‌ها بر روی این موضوع کار کردند ولی در داخل کشور چندان بر روی این موضوع کار نشده است. سپاسگزاریم از ارغوان محرمی برای تحقیق و پژوهش خیلی خوبی که انجام داده‌ و پژوهش وی در قالب کتاب «اساطیر و حماسه‌های اسلاوی» ارایه شده است.  

 

وی افزود: وقتی در مورد فرهنگ اسلاوها صحبت می‌کنیم از بالای مرزهای شمالی فرارودان یعنی سیحون و جیحون از دریای مازندران و از شمال قفقاز تا شمال دریای سیاه مناطق اصلی زندگی اسلاوها بوده است. در طول زمان اسلاوها مهاجرت می‌کنند و امروز شرقی و غربی و جنوبی هستند و ما با شرقی‌ها مثل اکراینی‌ها بیشتر ارتباط داریم. اسلاوهای غربی که همسایگانی هستند که به زبان آلمانی سخن می‌گویند و اسلاوهای جنوبی همچون یوگسلاوی صربستان و بلغار را داریم. درباره فرهنگ اسلاوها که همجوار ایران است. این دسته‌بندی فرهنگی و جغرافیایی است و ممکن است که خیلی دقیق نباشد. در حوزه تاریخی اولین ریشه شناخت در ایران است.

کاظم‌زاده در ادامه بیان کرد: اولین مطلب ثبت شده سفرنامه ابن فضلان در 1921 میلادی و قرن سوم و چهارم هجری است. هزار سال این کتاب پوشیده می‌ماند. این کتاب عربی بوده و هزار سال بعد از تدوین در کتابخانه آستان قدس پیدا می‌شود. رمان مرده‌خواران از این کتاب نوشته شده است و بعد فیلم سیزده سلحشور نیز برگرفته از سفرنامه ابن فضلان است. قبل از آن هیچ شناختی نداشتیم. از قرن 19 رشته‌ای به صورت آکادمیک شکل می‌گیرد. روایت تصویرنگاری از قوم اسلاو در سفرنامه ابن فضلان شرح داده شده است و از این کتاب می‌فهمیم که خزرها چه تفاوتی با اسلاوها دارند. این کتاب جزء منابع اصلی شناخت اسلاوها به شمار می‌رود. اسلاو برمی‌گردد به زیرمجموعه هند و اروپایی. تفکرات پان اسلاوی داریم. از قرن 19 این روایت‌ها می‌آید. لهستانی‌ها همیشه یک تضادی را با روس‌ها داشتند. اسلاوهای غربی معتقدند که ما اصلا اسلاو نیستیم و ما ایرانی‌تبار هستیم.

 

 در ادامه این نشست گودرز رشتیانی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ گفت: در ادامه صحبت‌های حامد کاظم‌زاده باید بگویم سفرنامه ابن فضلان سفرنامه مهمی است. این سفرنامه اولین گزارش مکتوبی است که از روس‌ها نوشته شده است. چون روس‌ها هنوز خودشان صاحب الفبا نشده بودند. این سفرنامه اواخر قرن دهم نوشته شده و روس‌ها 100 سال بعد صاحب الفبا شدند. ولی در کنار سفرنامه ابن فضلان که بسیار مهم است و روس‌ها کارتون و فیلم آن را ساخته‌اند، بایستی به یکسری از منابع ایرانی اسلامی نیز اشاره کنیم. اولین بار جمالزاده تاریخ ایران و روس را در سال 1918 در مجموعه مقالاتی در زمینه ایرانشهر به چاپ رساند. که در این مجموعه مقالات به طور مفصل اشاره می‌کند به گزارش‌هایی که به جز ابن فضلان نوشته است.
 
وی افزود: مهم‌تر از ابن فضلان باید به ابن خردادبه اشاره کنیم که متن ابن خردادبه نخستین متنی است در سال 890 میلادی که واژه روس در آن آمده است. واژه روس به معنی کسی است که سوار بر قایق و در حال پارو زدن است. این واژه اولین بار توسط یک ایرانی در یک متن عربی نوشته شده است و بعدها منابع بیزانسی و اروپای شمالی از واژه روس استفاده کردند. در سایر کتاب‌ها خصوصا در کتاب مسالک‌الممالک و به ویژه در کتاب مهم العراب‌النفیسه از ابن مصلح اصفهانی نیز گزارش مهم و اساسی در مورد روس‌ها آمده است.
 
رشتیانی بیان کرد: البته باید به کتاب «حدود العالم» هم اشاره کنیم که این کتاب به زبان فارسی نوشته شده است و در آن در مورد روس‌ها صحبت شده است. در این کتاب از شهری به نام «کوی آبه» نام برده شده است. شهری که بر روی آب بنا شده است و نشان می‌دهد که تحقیق ایرانیان تا چه حد دقیق بوده است. محققان قرن سوم هجری را باید جزو پیش‌قراولان روسیه‌شناسی به شمار آورد. در قرن 7 و 8 جامع‌التواریخ که نوشته می‌شود، یک جلد به تاریخ اسلاوها پرداخته است. روسیه‌شناسی و اسلاوشناسی ایرانی‌ها بسیار مهم و ارزشمند است. همه این منابع در قرن 19 توسط شرق‌شناسان روس به روسی ترجمه شده است. تا می‌رسیم به زمان ناصرالدین شاه قاجار که سنت ترجمه در ایران پا می‌گیرد. بیش از 200 نسخه خطی در این دوره به روس‌ها پرداخته که برخی منتشر شده و برخی منتشر نشده است.
 
وی افزود: نکته بعد در بررسی مطالعات روس بر این موضوع می‌چرخد که فرهنگ و تمدن روسی بیزانسی است. البته تاثیر عمیقی گذاشته است. معماری بعد از قرن 15 در روسیه شکل گرفت و توسط معماران بیزانسی این معماری شکل گرفت. روس‌ها که مسیحی شدند، حتی مسیحیت نیز وارداتی از بیزانس بود. تا قرن 17 هم همه اسقف‌ها از استانبول می‌آمدند. خط روسی وامدار خط یونانی است. نظام سیاسی روسیه هم یک نظام وارداتی است. وقتی امپراتوری بیزانس توسط ترکان عثمانی از بین رفت روس‌ها خودشان را میراث‌دار بیزانس جا زدند و این از هوشمندی آنان بود. روسیه تزاری همان سزاری است که از بیزانس الهام گرفته شده است. اما چیزی که کم‌کم به آن توجه شد این است که روس‌ها وامدار ایرانی‌ها هستند.