فرحناز ایگدری، فرهنگی و پژوهشگر و فعال اجتماعی ترکمن و دانشجوی مقطع دکتری رشته روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در گلستان، گفت: در میان شاعران و مداحان ناموری که برای اهل‌بیت(ع) و مظلومیت و معصومیت آنها به‌ویژه امام حسین(ع) و خاندان و اصحاب مطهرش قلم‌فرسایی کرده‌اند، ادیبان قوم ترکمن با سبک و روش‌های مختلف و با شعر و نثر در پی وصف خاندان پیامبر اکرم(ص) مخصوصاً واقعه عاشورا بوده‌اند؛ در این توصیف، اعتقاد قلبی و هنر شعری خود را تمام و کمال بیان کرده‌اند.
ایگدری ضمن اشاره به جایگاه امام حسین(ع) در اندیشه مختومقلی و ترکمن‌ها، افزود: مختومقلی فراغی با وجودی که اهل تسنن بود، اما اشعار زیبا و قابل‌توجهی در وصف خاندان عترت و طهارت(ع) و به‌ویژه امام حسین(ع) و واقعه عاشورا خلق کرده است؛ درواقع، برای نشان دادن احترام مسلمانان سنی به اهل‌بیت حضرت رسول(ص) نیازی به برشمردن شواهد و ادله از کتاب‌های حدیث و سخنان بزرگان این مذهب نیست؛ چراکه مختومقلی را در این عرصه می‌توان به‌عنوان بنیان‌گذار ادبیات مکتوب ترکمن، فردی دارای روحیه درک حماسه خونین کربلا و شایسته ثبت دلاوری‌ها و شجاعت‌های امام حسین(ع) و فرزندان و اصحاب بزرگوارش دانست.
این پژوهشگر ترکمن ادامه داد: مختومقلی در اشعار خود 10 بار مستقیماً از کربلا یاد کرده و این شاعر، گاه این مصیبت پیش‌آمده برای امام حسین(ع) و یارانش را چنان سنگین و سخت و مظلومانه می‌بیند که زبان شکوه و شکایت به درگاه خداوند متعال می‌گشاید؛ گاهی نیز به این دنیای فانی، شخصیتی استعاری می‌دهد و به آن می‌تازد که چرا باعث شهادت امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلا شده است.
ایگدری درباره جهان شعر مختومقلی فراغی و اشعار عاشورایی بیان کرد: مختومقلی فراغی شاعر و عارف ترکمن نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری فرهنگ سه قرن اخیر ترکمن‌ها داشته و علاوه بر اشعار ملی، حماسی و تقریبی در حوزه دینی، اشعار عرفانی در مدح ائمه اطهار نیز سروده که با جستجو و بررسی صنایع ادبی در اشعار عاشورایی، شعرای پیش از مختومقلی فراغی ازجمله شعرای قرن چهارم تا نهم هجری قمری، مشخص می‌شود که از ویژگی‌های شعر عاشورایی در این دوره، استفاده از عناصر برای به تصویر کشیدن ماجرای عاشورا به‌صورت «تلویح» و «تلمیح» است.
این بانوی پژوهشگر ترکمن افزود: کاربرد لحن حماسی و کلام فخیم، پرهیز از ضجه و زنجموره، پاسخ به شبهات اعتقادی در باب عاشورا از قبیل صحت لعنت بر قاتلان امام حسین(ع) از دیگر ویژگی‌های آن است. همچنین نگاه عاشقانه و عرفانی به واقعه کربلا از دیگر برجستگی‌های آن به شمار می‌رود که با گذشت زمان و در سده‌های بعدی، عناصر شعر عاشورایی دچار تحول شده؛ به همین خاطر با تحلیل آثار عاشورایی شاعر و عارف نامدار ترکمن مختومقلی فراغی این نتیجه به دست می‌آید؛ ازجمله عناصری که در اشعار عاشورایی وی به‌وضوح دیده می‌شود، عنصر «عاطفه» است.
ایگدری با بیان اینکه عنصر عاطفه، اغلب در شعر عاشورایی به‌صورت حزن و اندوه و یا شور و انقلاب و حماسه تجلی پیدا می‌کند، ادامه داد: این عناصر همان جنبه ماتم‌سرایی و ادبیات بکائی است. عنصر بعدی که در اشعار مختومقلی دیده می‌شود، عنصر «خیال» است. این شاعر پرآوازه ترکمن از عناصری مانند آب، نور، آینه، صبح، شب و غیره نیز در وصف امام حسین(ع) و یارانش بهره می‌گیرد و نیز صنعت تشبیه و استعاره به‌وفور در لابه‌لای اشعار حماسی او دیده می‌شود.
در محتوای هرکدام از متون آثار و مکتوبات پیشکسوتی مانند مختومقلی که با ویژگی‌ها و خصوصیات مخصوص به دوران خود از بقیه شعرای ترکمن متمایز می‌شود، به این سبک و سیاق‌ها پی می‌بریم و بر بستر همین تفکر، پیشکسوتان قرن حاضر بر روی این نکته اشاره دارند که ادبیات کلاسیک خلق ترکمن در اعصار میانه در قالب رمانتیسم شیوع یافته است.
فرحناز ایگدری گفت: درمجموع، شاعر توانایی مانند مختومقلی فراغی را می‌توان شاعر زمانه، انسان و انسانیت دانست و اشعار حماسی وی در وصف حماسه عاشورا باعث تقریب و نزدیک‌تر شدن دو مذهب شیعه و سنی و نیز تقویت وحدت ملی شده است.
مختومقلی فراغی، همچنین به‌عنوان شاعری مطرح بوده که دارای اندیشه بشری، جهانی و عارفی متعهد و مبارزی بی‌باک است. وی در عصری زندگی کرده که حاکمان جباری حکومت می‌کرده‌اند؛ بنابراین از بر باد رفتن سرخود در راه مردم‌هراسی در دل ندارد. رسالت خویشتن را در ارتقاء آگاهی‌های مردم و اتحاد و یکپارچگی ملت خویش و مبارزه با ستمگران می‌دید. شاید به دلیل داشتن همین روحیه ظلم‌ستیزی بوده که اقدام به سرودن اشعار عاشورایی و مذمت ستمگرانی مانند یزید و مدح امام حسین(ع) و یاران باوفایشان در واقعه کربلا پرداخته است.
از سویی دیگر همدلی و همدردی مردم، مهم‌ترین دغدغه او بود و با توجه به شناخت اشعار و افکار تابناک اوست که می‌توان او را از شخصیت‌های برجسته افکار بشری و در خدمت بشریت دانست و برای او احترام قائل شد.
ایگدری ضمن اشاره به جایگاه امام حسین(ع) در اندیشه مختومقلی و ترکمن‌ها، افزود: مختومقلی فراغی با وجودی که اهل تسنن بود، اما اشعار زیبا و قابل‌توجهی در وصف خاندان عترت و طهارت(ع) و به‌ویژه امام حسین(ع) و واقعه عاشورا خلق کرده است؛ درواقع، برای نشان دادن احترام مسلمانان سنی به اهل‌بیت حضرت رسول(ص) نیازی به برشمردن شواهد و ادله از کتاب‌های حدیث و سخنان بزرگان این مذهب نیست؛ چراکه مختومقلی را در این عرصه می‌توان به‌عنوان بنیان‌گذار ادبیات مکتوب ترکمن، فردی دارای روحیه درک حماسه خونین کربلا و شایسته ثبت دلاوری‌ها و شجاعت‌های امام حسین(ع) و فرزندان و اصحاب بزرگوارش دانست.
این پژوهشگر ترکمن ادامه داد: مختومقلی در اشعار خود 10 بار مستقیماً از کربلا یاد کرده و این شاعر، گاه این مصیبت پیش‌آمده برای امام حسین(ع) و یارانش را چنان سنگین و سخت و مظلومانه می‌بیند که زبان شکوه و شکایت به درگاه خداوند متعال می‌گشاید؛ گاهی نیز به این دنیای فانی، شخصیتی استعاری می‌دهد و به آن می‌تازد که چرا باعث شهادت امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلا شده است.
ایگدری درباره جهان شعر مختومقلی فراغی و اشعار عاشورایی بیان کرد: مختومقلی فراغی شاعر و عارف ترکمن نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری فرهنگ سه قرن اخیر ترکمن‌ها داشته و علاوه بر اشعار ملی، حماسی و تقریبی در حوزه دینی، اشعار عرفانی در مدح ائمه اطهار نیز سروده که با جستجو و بررسی صنایع ادبی در اشعار عاشورایی، شعرای پیش از مختومقلی فراغی ازجمله شعرای قرن چهارم تا نهم هجری قمری، مشخص می‌شود که از ویژگی‌های شعر عاشورایی در این دوره، استفاده از عناصر برای به تصویر کشیدن ماجرای عاشورا به‌صورت «تلویح» و «تلمیح» است.
این بانوی پژوهشگر ترکمن افزود: کاربرد لحن حماسی و کلام فخیم، پرهیز از ضجه و زنجموره، پاسخ به شبهات اعتقادی در باب عاشورا از قبیل صحت لعنت بر قاتلان امام حسین(ع) از دیگر ویژگی‌های آن است. همچنین نگاه عاشقانه و عرفانی به واقعه کربلا از دیگر برجستگی‌های آن به شمار می‌رود که با گذشت زمان و در سده‌های بعدی، عناصر شعر عاشورایی دچار تحول شده؛ به همین خاطر با تحلیل آثار عاشورایی شاعر و عارف نامدار ترکمن مختومقلی فراغی این نتیجه به دست می‌آید؛ ازجمله عناصری که در اشعار عاشورایی وی به‌وضوح دیده می‌شود، عنصر «عاطفه» است.
ایگدری با بیان اینکه عنصر عاطفه، اغلب در شعر عاشورایی به‌صورت حزن و اندوه و یا شور و انقلاب و حماسه تجلی پیدا می‌کند، ادامه داد: این عناصر همان جنبه ماتم‌سرایی و ادبیات بکائی است. عنصر بعدی که در اشعار مختومقلی دیده می‌شود، عنصر «خیال» است. این شاعر پرآوازه ترکمن از عناصری مانند آب، نور، آینه، صبح، شب و غیره نیز در وصف امام حسین(ع) و یارانش بهره می‌گیرد و نیز صنعت تشبیه و استعاره به‌وفور در لابه‌لای اشعار حماسی او دیده می‌شود.
در محتوای هرکدام از متون آثار و مکتوبات پیشکسوتی مانند مختومقلی که با ویژگی‌ها و خصوصیات مخصوص به دوران خود از بقیه شعرای ترکمن متمایز می‌شود، به این سبک و سیاق‌ها پی می‌بریم و بر بستر همین تفکر، پیشکسوتان قرن حاضر بر روی این نکته اشاره دارند که ادبیات کلاسیک خلق ترکمن در اعصار میانه در قالب رمانتیسم شیوع یافته است.
فرحناز ایگدری گفت: درمجموع، شاعر توانایی مانند مختومقلی فراغی را می‌توان شاعر زمانه، انسان و انسانیت دانست و اشعار حماسی وی در وصف حماسه عاشورا باعث تقریب و نزدیک‌تر شدن دو مذهب شیعه و سنی و نیز تقویت وحدت ملی شده است.
مختومقلی فراغی، همچنین به‌عنوان شاعری مطرح بوده که دارای اندیشه بشری، جهانی و عارفی متعهد و مبارزی بی‌باک است. وی در عصری زندگی کرده که حاکمان جباری حکومت می‌کرده‌اند؛ بنابراین از بر باد رفتن سرخود در راه مردم‌هراسی در دل ندارد. رسالت خویشتن را در ارتقاء آگاهی‌های مردم و اتحاد و یکپارچگی ملت خویش و مبارزه با ستمگران می‌دید. شاید به دلیل داشتن همین روحیه ظلم‌ستیزی بوده که اقدام به سرودن اشعار عاشورایی و مذمت ستمگرانی مانند یزید و مدح امام حسین(ع) و یاران باوفایشان در واقعه کربلا پرداخته است.
از سویی دیگر همدلی و همدردی مردم، مهم‌ترین دغدغه او بود و با توجه به شناخت اشعار و افکار تابناک اوست که می‌توان او را از شخصیت‌های برجسته افکار بشری و در خدمت بشریت دانست و برای او احترام قائل شد.
نظر شما