مهدی قربانی، محقق، نویسنده و پژوهشگر مشهدی در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در خراسان‌رضوی، با اشاره به کتاب «تون و طبس» گفت: مدتی قبل تصمیم گرفتم به بخش مهمی از تاریخ دوره قاجار در منطقه تاریخی تون و طبس بپردازم. تون و طبس حکومتی مستقل مربوط به خراسان بزرگ بوده که اکنون بخشی از آن در پهنه‌بندی جغرافیایی در خراسان رضوی و بخشی دیگر از آن در خراسان جنوبی قرار دارد.
 
این پژوهشگر «تون» را  فردوس کنونی دانست و اظهار کرد: طبس هم به نقل از امام رضا‌(ع) در آن زمان دروازه خراسان بوده است این منطقه، تاریخی بسیار قدیمی دارد که بنده اسنادی تاریخی از این منطقه پیدا کرده‌ام که در هیچ کتابخانه‌ای وجود ندارد. یک نسخه از این اسناد «تون و طبس در اواخر قاجار» است و دو نسخه دیگر آن در دست نوشتن است.

مهدی قربانی بیان کرد: این نقطه طلایی و منحصربه‌فرد از تاریخ که در این اثر به آن پرداخته شده اطلاعات بسیار خوبی از مشهد قدیم دارد. به نقاطی از مشهد اشاره می‌کند که بنده هنوز خودم نتوانسته‌ا‌م آن نقاط را پیدا کنم. به‌عنوان مثال در این اثر به کاروانسرای «اصغربنگی» اشاره شده است؛ در آن نوشته شده که: «الاغ‌ها را در کاروانسرای اصغربنگی بستیم و خودمان به منزل رفتیم». یا در جایی دیگر نوشته شده: «در دالان مدرسه‌ دو در در 20 متری حرم مطهر رضوی در خانه فراش‌باشی حرم اتاق گرفتیم و آنجا ساکن شدیم». این کلمات شامل تاریخِ غنی هویتی مشهد است که باید آن‌ها را گشت و پیدا کرد.

این محقق مشهدی این اسناد تاریخی را دست‌نوشته‌های منشی یکی از حکام طبس دانست و اضافه کرد: این فرد نامش میرزاعلی منشی‌باشی طبسی و شاعر و خوشنویس بود. 55 سال منشی یکی از حکام طبس بود و از اتفاقات زمانه‌اش وقایع‌نگاری کرده است که کتاب «تون و طبس» نیز به همین رویدادها می‌پردازد.

این نویسنده «تون و طبس» را یک دایره‌المعارف غنی دانست و بیان کرد: رفتن به کلا‌س‌های حوزه علمیه، کلاس‌های خوشنویسی، قصاید او برای ائمه اطهار و شاهان قاجار، بیوگرافی و زندگی‌نامه منشی‌باشی طبسی بخشی دیگر از رویدادهای کتاب تون و طبس است که پس از بررسی میدانی و مطالعه فراوان، لغات، مکان‌ها، نام بیماری‌ها و بسیاری دیگر از موارد را  در این کتاب شرح داده‌ام تا نسل جدید هم بتواند این کتاب را مطالعه کند.
 
نویسنده کتاب «هزار و یک حدیث رضوی» اظهار کرد: در دوره‌ای دستور داده بودند که این مدارک دفن و سوزانده شوند چراکه شامل اسم خداوند است اما من توانستم آن‌ها را پیدا و احیاءشان کنم.  پژوهشگران کتابخانه مجلس، کتابخانه ملی، آستان‌قدس و.. معتقدند این دوره که مربوط به زمان ناصرالدین‌شاه تا اوایل حکومت رضاشاه و بخش مهمی از تاریخ است. وقتی رضاشاه سرکار می‌آید، منشی‌باشی طبسی شعری برای رضاشاه می‌گوید و بعد از مدتی فوت می‌کند؛ بنابراین این اسناد به این دوره از تاریخ مرتبط است. 

مهدی قربانی این منشی را انسانی عالم دانست و بیان کرد: منشی‌باشی طبسی در یادداشت‌های‌اش به کتاب‌های خارجی، رمان‌های مهم ایرانی و.. اشاره می‌کند که در آن دوره و در منطقه‌ای که رفت و آمد به آن بسیار مشکل بوده، تمام این کتاب‌ها را خوانده است.
 
وی بیان کرد: این کتاب به بخشی منحصربه‌فرد از دوره قاجار و شمال شرق ایران پرداخته که مورخان، پژوهشگران و کتابخانه‌داران منطقه گناباد، فردوس، بشرویه، بجستان، طبس و... به آن نیازمند هستند؛ چرا‌که اگر آن را مطالعه نکنند بخشی از تاریخ منطقه‌ای آن‌ها مغفول خواهد ماند.
 
به گزارش ایبنا؛ کتاب «تون و طبس» را انتشارات قاف مشهدالرضا(ع) با شمارگان 200 نسخه در قطع وزیری و 720 صفحه روانه بازار کرده است.