نویسندگان و پژوهشگرانی که سوژه «آب» را در دل کاشته و با دغدغه‌شان آن را آبیاری می‌کنند به این پرسش، پاسخ درخور توجهی داده‌اند. آنها بر این باورند که بهترین کسانی که می‌توانند جلوی این روند دل‌خراش مصرف زیاد آب را بگیرند، خودِ کودکان و نوجوانان هستند که به هیچ منافع کلانی متصل نیستند تا آب به اولویت پنجم و بیستم و صدم آنها تبدیل شود. ما نیز بر این باوریم که کودکان و نوجوانان می‌توانند محافظان واقعی آب باشند؛ اما برای تلاش جهت به‌دست‌آوردن یا حفظ هر چیزی، باید ابتدا ماهیت آن مسئله را بشناسیم و ضرورت وجود آن را درک کنیم تا آستین‌هایمان را بالا بزنیم و از آن مراقبت کنیم. امروز روز جهانی آب است؛ شاید بهترین زمان برای آشنایی با چند اثر داستانی و غیرداستانی درباره «آب». همراه این گزارش باشید.
من اقیانوس هستم؛ یک آبیِ بیکران
شما می‌دانید اقیانوس چطور اقیانوس شد؟ احتمالا نام اقیانوس‌های مشهور دنیا را شنیده‌اید؛ مثل اطلس و آرام. اما اگر درباره اینکه یک اقیانوس چطور شکل می‌گیرد مطالعه‌ای نداشته‌اید و دوست دارید این راز را کشف کنید تا اگر فرزند یا خواهر و برادرتان ماجرای اقیانوس‌شدن یک اقیانوس را پرسید بتوانید به او پاسخ درستی بدهید، کتاب «من اقیانوس هستم؛ یک آبیِ بیکران» را بخوانید. در این کتاب، قصه اقیانوس را می‌خوانیم. او خودش را به بچه‌ها معرفی می‌کند و از آنها سوال‌هایی می‌پرسد، برایشان از واقعیت‌های علمی می‌گوید و با کودک دوست می‌شود تا درک مفاهیم به سادگی صورت بگیرد. خودِ شما می‌دانستید ۷۱ درصد از سطح زمین با آب پوشانده شده است؟ دیگر چه‌چیزهایی درباره اقیانوس می‌دانید؟ با این کتاب همراه شوید تا نکات جالبی یاد بگیرید. این اثر، یک کتاب تصویری غیرداستانی و کم‌حجم درباره شکل‌گیری و تاریخ اقیانوس است. نویسنده با روایتی طنزآمیز، صدای اقیانوس را در این کتاب «زندگینامه‌ای» از مجموعه «جهان ما» پخش می‌کند. روایت این اثر، غنی از حقایق مناسب برای کودکان است که با تصاویر زیبایی همراه شده.
دریاها و اقیانوس‌ها
تا به حال به این فکر کرده‌اید که عمق اقیانوس‌ها چقدر است؟، کدام ماهی‌ها می‌توانند خودشان را باد کنند؟ یا دلفین‌ها چگونه از صدا برای شکار استفاده می‌کنند؟ شاید برایتان این سوال پیش بیاید که دانستن این‌ها چه ضرورتی دارد؟ برای آدم‌های معمولی که نه دانشمندند و نه پژوهشگر و احتمالا مسئولیت و منصبی هم ندارند مثل کودکان و نوجوانان باهوش و خلاق و کنجکاو، این اثر حتما فایده‌های بسیار دارد. یکی از این فواید این است که متوجه می‌شویم چرا حفظ دریاها و اقیانوس‌ها مهم است و چرا باید جلوی خشک‌شدن و از بین رفتن آنها را بگیریم؟ کتاب «دریاها و اقیانوس‌ها» از سری مجموعه‌کتاب‌های «دانشنامه کوچک من»، همراه با انبوهی از عکس‌های اینترنتی به‌روز، به پرسش‌هایی که مطرح کردیم و صدها پرسش دیگر درباره دریاها و اقیانوس‌ها پاسخ می‌دهد.
آن‌سوی آبیِ بیکران
حالا نوبت به کتاب‌های داستانی می‌رسد که ما را از جاده دیگری به سوی مسئله «آب» می‌برند و دیگر در خط به خط آن، درباره مسائل مرتبط به آب، اطلاعات علمی و مستند به‌دست نمی‌آوریم؛ ولی با روایت‌های داستانی‌شان طوری «آب» را در ذهن ما نهادینه می‌کنند که به این زودی از فکرمان بیرون نخواهد رفت. کتاب «آن‌سوی آبی بیکران» رمانی نوشته لارن ولک است که اولین‌بار در سال ۲۰۱۷ به چاپ رسید. داستانی که در فضای بیرون شهر و شهرنشینی رخ می‌دهد و برای بچه‌ها یا حتی بزرگترهایی که عاشق دریا هستند گزینه مطالعه بسیار خوبی است. کرو، دختری دوازده‌ساله است که تمام زندگی خود را در بخشی دورافتاده و کوچک از جزایر زیبای الیزابت در ماساچوست گذرانده است. او که در بدو تولد در قایقی کوچک روی آب رها شد، تنها دو نفر را در زندگی خود می‌بیند: اُش، مردی که کرو را نجات داد و بزرگ کرد و خانم مگی، همسایه پرجوش‌وخروش آنها. کرو همیشه درباره دنیای پیرامونش کنجکاو بوده است؛ اما در شبی که آتشی اسرارآمیز روی آب بر پا می‌شود، سوالاتی درباره گذشته در قلب این دختر شکل می‌گیرد. خیلی زود، زنجیره‌ای مهارنشدنی از اتفاقات رقم می‌خورند که کرو را در مسیر اکتشاف و البته خطر قرار می‌دهند. خواندن این داستان به ما کمک می‌کند که بفهمیم زندگی در محدوده دریا چه شکلی است و اگر دریاهای سیاره زمین ناگهان خشک شوند، ما چه منظره و نعمت زیبا و ارزشمندی را از دست خواهیم داد!
دختر آب
در ادامه قصه‌هایی که ماجرای تعامل آدم‌ها با آب را روایت می‌کنند به داستان بلند «دختر آب» می‌رسیم که الهام سیدحسینی آن را در هشت‌بخش و چندین‌فصل نوشته است. نویسنده اثر در مصاحبه‌ای که با خبرنگار ایبنا داشته این کتاب را جزو رمان‌های محیط‌زیستی معرفی کرده و درباره قصه آن گفته است: «این اثر درباره یک دختر حدودا ۱۱ساله‌ای است که صورت کک‌ومکی و موهای زردی دارد و خودش را زیبا نمی‌بیند. او در زمان شیوع بیماری کرونا به دلیل اینکه پدرومادرش هر دو در بیمارستان کار می‌کنند مجبور می‌شود در کنار مادربزرگ و دایی‌اش در روستا زندگی کند. در آن‌جا می‌شنود یک چشمه زیبایی است که اگر دخترها از آب آن بخورند زیبا می‌شوند. درنتیجه این دختر نوجوان سعی می‌کند چشمه را پیدا کند و از آن آب بخورد.»
ما محافظان آب هستیم
خب، هنوز آب‌ها در سطح سیاره زمین وجود دارند و ما می‌توانیم به اشکال مختلف از آنها بهره ببریم؛ اما آیا ما صرفا باید مصرف‌کننده باشیم؟ آیا نباید رابطه دوستانه آب با خودمان را دوطرفه کنیم و ما نیز به آن فایده‌ای برسانیم؟ به عقیده بسیاری از کارشناسان، کمبود دسترسی ساکنان کره خاکی به آب، به‌زودی یکی از بحران‌های جدی در جهان خواهد بود. خبر دلهره‌آور و غم‌انگیزی است. البته اکنون نیز کمبود منابع آب شیرین و افزایش آلودگی آب اقیانوس‌ها چالشی جدی برای ماست. چاره چیست؟ ما نتوانستیم جلوی شروع آسیب به آب و منابع آبی را بگیریم؛ ولی می‌توانیم از باقی‌مانده‌های آن محافظت کنیم. اکنون فرصتی است برای حفظ منابع باارزش آب تا نسل‌های آینده از تهدید نبود دسترسی کافی به آب و پیامدهای آن در امان باشند. درون‌مایه داستان «ما محافظان آب هستیم» دقیقا همین است. این اثر، طرحی کودکانه از رابطه مقدس بین بشریت و همه موجودات زنده است. مار سیاهی در این داستان وجود دارد که تمثیلی از آلودگی‌ها، سوءمدیریت‌ها و ناآگاهی‌ها درباره زمین و منابع موجود در آن است که در نگاهی متفاوت، به تهدیدی برای موجودیت و سلامت آب و حیات موجودات روی زمین تبدیل شده است. مبارزه و تلاش برای نابودی این موجود همان حفظ و نگهداری منابع محدود آب است. این داستان تلاش می‌کند به کودکان بیاموزد احترام به مادر زمین و همه موجودات زنده آن، وظیفه همه انسان‌هاست. وقتی این کتاب را برای فرزندتان می‌خوانید، به او بگویید باید با زمین طوری رفتار کنیم که دوست داریم با ما رفتار کنند. علاوه‌بر این، از خودتان هم این سوال را بپرسید که آیا شما هم محافظ آب هستید؟
بی‌آبی
بیایید چشم‌هایمان را ببندیم و به این فکر کنیم که نتوانستیم از آب محافظت کنیم و تلاش‌هایمان شکست خورد یا اصلا بزرگترها و کوچک‌ترها متوجه اهمیت این موهبت خداوند نشدند و آب‌ها همین‌طور به هدر رفتند و خشک شدند. چه می‌شود؟ آینده نبود آب چیست؟ «بی‌آبی». این نام رمان نیل و جرود شوسترمن است که اولین‌بار در سال ۲۰۱۹ انتشار یافت که البته با نام «خشکسالی» نیز ترجمه شده است. یک خشکسالی طولانی باعث شده است ذخیره آب در کالیفرنیای جنوبی به شکل ناگهانی کاهش چشمگیری یابد. پس از این که پدر و مادر «آلیسا» و «گرت» هنگام تلاش برای پیداکردن آب ناپدید می‌شوند، این خواهر و برادر به سفری هراس‌انگیز می‌روند؛ هم در جست‌وجوی پدرومادرشان و هم دفاع از خودشان همزمان با سقوط جامعه. آنها در طول مسیر، با سه نوجوان آشنا می‌شوند: همسایه‌ای سرسخت به نام «کلتون»، پسری منزوی و پیش‌بینی‌ناپذیر به نام «جکی» و نوجوانی فرصت‌طلب و حسابگر به نام «هنری». داستان از نقطه‌نظرهای متمایز و باورپذیر این نوجوانان روایت می‌شود و تصویری تکان‌دهنده از فاجعه بزرگ بی‌آبی را خلق می‌کند. این اثر، نامزد جایزه کتاب نوجوانان «رود آیلند» در سال ۲۰۲۰ و نیل شوسترمن نیز از نویسندگان پرفروش نیویورک‌تایمز شد.
نظر شما