بدون معطلی برویم سر اصل مطلب:
۱. بی‌حاشیه از نظر حجاب: خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن درباره وضعیت پوشش خانم‌ها در نمایشگاه کتاب، برشی از جامعه فعلی بود. اما با تدابیر برگزارکنندگان و همکاری‌های تعاملی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فراجا و سایر دستگاه‌های مرتبط با امر پوشش، نه تنها نمایشگاه هیچ‌گونه حاشیه‌ای در حوزه حجاب نداشت، بلکه بانوان فرهنگ‌دوست با رعایت پوشش مناسب، وضعیت قابل قبولی را به وجود آوردند.
۲. پیک‌نیک نبود: نمایشگاه کتاب، معمولاً در روزهای تعطیل، محل گردش و تفریح خانواده‌ها می‌شد. چیز بدی هم نبود که یک روز در سال، آن هم یک جمعه اردیبهشتی، خانواده‌ها به جای پارک و بوستان بروند نمایشگاه کتاب، اما وقتی کار و کاسبی اغذیه‌فروشی‌ها بیش‌تر از کتابفروشی‌ها سکه می‌شد، حس بدی به اهل فرهنگ دست می‌داد. امسال، تعداد اغذیه‌فروشی‌ها به نسبت کم‌تر و فضای گردشگری نمایشگاه نیز محدودتر بود. به عبارتی، نمایشگاه کتاب، فرهنگی‌تر برگزار شد. (نکته این‌که: اغذیه‌فروش‌ها امسال با خود مصلای امام خمینی قرارداد داشتند).
۳. بیا بدون دعوا، بحث کنیم: در نمایشگاه کتاب امسال، ۹ «دیوار آزاد» پیش‌بینی شده و روی هر کدام از آن‌ها دو سئوال درج شده بود. یک خانم کارشناس هم پای هر یک از دیوارها نشسته بود تا در صورت لزوم خودش را وارد بحث‌های منطقی مردم کند. سئوال و جواب‌های دیوارهای آزاد درباره حجاب بود و تقریباً هیچ یک از مردم و مخاطبان نمایشگاه، کار را به منازعه و دعوا نکشید و هرچه اتفاق افتاد، بحث‌های عقلانی و مناظرات منطقی طرفداران حجاب و مخالفان این تفکر بود.
۴. از کلیشه فاصله گرفت: نمایشگاه کتاب از سال‌های دور، چند سالن برای نشست‌ها، رونمایی‌ها، نقد و بررسی‌ها و دیدارها داشت که مهم‌ترین آن‌ها سرای اهل قلم و سرای اهل قلم کودک و نوجوان بود. برگزارکنندگان این دوره تصمیم گرفتند از آن شکل کلیشه‌ای فاصله بگیرند و نه تنها محل برگزاری نشست‌ها را به میان مردم آورند، بلکه نام‌های بهتر و تازه‌تری برای هر برنامه انتخاب کنند که خروجی‌اش شد: «کوشک کتاب»، «گوشه نقد» و ....
۵. رکورد بازدید را شکست: نمایشگاه کتاب، آدم‌شمار نداشت که سخنگویش روز به روز بیاید گزارش بدهد چند نفر از آن دیدن کرده‌اند. البته سال‌های گذشته نمی‌دانم با چه تکنیکی این کار را می‌کردند، اما امسال چنین چیزی نبود. منتها وقتی در روز سه‌شنبه ۲۶ اردیبهشت، مصادف با هفتمین روز نمایشگاه کتاب، اتوبان حکیم قفل می‌شود و پلیس اجازه می‌دهد هزاران خودرو، کجکی پارک کنند و سرنشینانشان بروند نمایشگاه را ببینند، یعنی رکورد شکسته! تا حالا البته پیش نیامده بود که دورتادور مصلای امام خمینی (ره) با این حجم ماشین مواجه شود. فقط صبح روز عید فطر که نمازش را «آقا» در مصلی می‌خواند. شکستن رکورد بازدید از نمایشگاه نشان داد که ناز کردن بعضی از ناشران برای حضور در نمایشگاه، در آمدن مردم تأثیری ندارد.
تابفروش‌ها هم بودند: یک عده که همیشه از انصاف و انسانیت دم می‌زدند و می‌گفتند نمایشگاه کتاب، برای ناشرها خوب است و کتابفروش‌ها را به خاک سیاه می‌نشاند، دهانشان این بار بسته شد و ۲۰۰ کتابفروش در کنار ناشران به نمایشگاه سی و چهارم آمدند. این برای اولین بار بود؛ هرچند وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در یک «سهو لسانی» این آمار را ۵۰۰ کتابفروش اعلام کرده بود!
۷. کتابت را بخر و فوری تحویل بگیر: بخش مجازی نمایشگاه کتاب، خیلی تروفرزتر از سال گذشته شده بود. هم امکان جست‌وجو و سرعت سایت Ketab.ir در بخش سامانه فروش مجازی بالاتر بود و هم تا خریدها کامل می‌شد، پیامک می‌آمد و انگار پستچی توی راه بود که تا کتاب را می‌خریدی، به دستش می‌رساندند تا به نشانی خریدار ببرد. در حالی که سال‌های گذشته که به دلیل شیوع کرونا، نمایشگاه حضوری تعطیل شد و نمایشگاه به شکل مجازی کتاب فروخت، گاهی دو ـ سه هفته طول می‌کشید تا کتاب‌ها به دست مردم برسد.
۸. نمایشگاهی شدن نمایشگاه: همیشه اهالی نشر و قلم از این‌که نمایشگاه کتاب، محل فروش است و اسم بی‌مسمایی دارد، گله می‌کردند. آن‌ها نمایشگاه کتاب تهران را با نمایشگاه‌های معتبر دنیا مثل فرانکفورت مقایسه می‌کردند و می‌گفتند که آنجا فقط امتیاز نشر کتاب واگذار می‌شود و از فروش نسخه به نسخه کتاب خبری نیست. هرچند امسال آژانس‌های ادبی تقریباً هیچ شانسی برای عرضه رایت کتاب‌های ایرانی به خارجی‌ها نداشتند، اما همین که افراد، کتاب‌ها را در نمایشگاه می‌دیدند و می‌رفتند از بخش مجازی سفارش همان کتاب‌ها را می‌دادند، یعنی نمایشگاه کتاب، نمایشگاه‌تر شده بود. البته، این همزمانی یک رِندی و زرنگ‌بازی هم داشت. بعضی از ناشران که ادای «تحریم نمایشگاه کتاب» را در آورده بودند و به آن پا نگذاشته بودند، در بخش مجازی داشتند، کرور کرور پول می‌گرفتند و کتاب می‌فروختند!
۹. بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه: رهبر که از سال ۹۸ به نمایشگاه نیامده بودند، امسال در پنجمین روز برگزاری آن به مصلای امام خمینی (ره) آمدند و حدود ۳ ساعت با ناشرها گپ زدند، درباره تیراژ و سراغ‌گیری مردم از کتاب‌ها پرس و جو کردند، بعضی آثار را ورق زدند و دست آخر مصاحبه کردند و به بازدیدشان خاتمه دادند. راستش هم ناشرها و هم مجریان نمایشگاه، خیلی به این بازدید دل بسته‌اند و آن را یک بازدید معمولی و تشریفاتی نمی‌دانند؛ چون «آقا» بالاترین مقام کشورند که بیش‌تر کتاب‌های روز را مطالعه کرده‌اند و چندوچون بازار نشر را از اهالی آن بهتر می‌دانند.
۱۰. آشتی با کشور همزبان: امسال تاجیکستان، مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود. ما سال‌ها با این همزبان کدورت داشتیم و البته آن‌ها بودند که از سال‌ها پیش، نه تنها آموزش زبان فارسی را ممنوع کرده بودند؛ بلکه مراودات فرهنگی خاصی با ایران نداشتند. امسال اما با «مهمان ویژه» شدن تاجیکستان در نمایشگاه کتاب، علاوه بر این‌که ناشران و پدیدآورندگانی از این کشور به ایران سفر کردند، بلکه وزیر فرهنگ تاجیکستان هم با حضور در تهران به این تعامل فرهنگی، اعتبار تازه‌ای داد. به جز او، وزیر فرهنگ ونزوئلا هم به نمایشگاه کتاب تهران آمد تا هم کتاب ضداستعماری‌اش رونمایی شود و هم توافقنامه فرهنگی با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان امضاء کند.
نمایشگاه کتاب، چند نقص هم داشت که خیلی گذرا به آن‌ها هم اشاره می‌کنیم:
۱. بخش کودک در زیرزمین
۲. جزیره‌ای شدن بخش بین‌الملل
۳. مشکل همیشگی پارکینگ در نمایشگاه
۴. آزاردهندگی مشکل تهویه در روزهای گرم و شلوغ
نظر شما