این سطوری از کتاب «ماموریت ویژه آیت‌الله» به قلم رضا طاهرخانی است که به گفته خودش سعی کرد با قلمی ساده و روان نگاهی به روایت امام خمینی(ره) از پاریس تا سال 68 و رحلت‌شان داشته باشد. در این کتاب که با تکیه بر اسناد و روایات بسیاری به نگارش درآمده، تلاش شده است تا با نگاهی تاریخی روایتی را از نو برای نسل امروز بیان کند. با رضا طاهرخانی درباره جزئیاتی از کتاب به گفت‌وگو نشستیم که در زیر می‌خوانید:
در مقدمه کتاب اشاره کردید با یک قلم جذاب و متفاوت سعی کردید که روایت انقلاب را با تمرکز بر امام خمینی(ره) به نگارش دربیاورید، چه اندازه در جذب جوانان به این کتاب مؤثر است به ویژه با عنوان جالبی که روی جلد آوردید؟
درباره جذابیت نثر کتاب، سخن من نیست و لطف دوستان است اما چرا مخاطب به سمت این کتاب جذب می‌شود؟ باید با ادبیات دیگری پاسخ داد که چرا نسل امروز سراغ آثار منتشر شده درباره شخصیت‌های ارزشمند نمی‌روند؟ این موضوع نکته کلیدی و استراتژیکی است که باید به آن پرداخت. در پاسخ به این سؤال باید گفت نگاه متعصبانه افراد به موضوعات باعث شد که از نگاه واقع‌بینانه و بیان روان نکات دور شویم و موضوعات را با نگاه کلیشه‌ای روایت کنیم که باعث می‌شود نگاه‌ها به آن خیلی جدی و عمیق نباشد.
اگر نگاه محققانه باشد و در کنار آن پرداخت روان و شیرین هم داشته باشیم می‌توان امیدوار بود که اثربخش باشد. من هم امیدوارم این اثربخشی در کتاب «ماموریت ویژه آیت‌الله» باشد.
چه نیازی بود که سراغ امام خمینی(ره) در جریان انقلاب اسلامی بروید؟
«ماموریت ویژه آیت‌الله» پژوهشی در تاریخ معاصر ایران بر بستر آیت‌الله سید روح‌الله خمینی است که منجر به وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 و یک دهه چالش برای استقرار جمهوری اسلامی ایران شده است. حاکمیتی که ماهیت آرمانی آن، پیش از آن که دستخوش سیاست مدن گردد، بر بستر اندیشه‌های یک مذهبی مبارز شکل گرفت و نه تنها بر تاریخ سیاسی اجتماعی ایران، بلکه بر مسیر تحرکات جهانی و منطقه‌ای، به خصوص تغییر موازنه‌ها در معادلات حاکمیتی غرب آسیا و جهان اسلام اثر گذارد. از این رو بررسی شخصیت و رویه زندگی او برای بازشناسی واقعیات سیاسی اجتماعی انقلاب اسلامی سخت حائز اهمیت است؛ واقعیت بعضا مغفول و فراموش شده‌ای که انگیزه اولیه این پژوهش بود.
در «مأموریت ویژه آیت‌الله» بیشتر سراغ چه منابعی رفتید؟ بیشتر از منابع داخلی بهره گرفتید یا خارجی؟
هر منبع تاریخی که می‌توان سراغ گرفت نگاه کردم. قاعدتا از آنچه که بیشتر بهره بردم منابع خارجی بود. چون ما در کتاب از مقطعی در تاریخ بحث می‌کنیم که جزئیات بیشتری از آن در منابع خارجی هست. هر چند منابع داخلی هم وجود دارد چنانکه اسناد ساواک منابع معتبری برای ماست و به جرئت می‌توانیم بگویم تنها سند قبل از انقلاب برای تاریخ‌نگاری است الباقی رسانه‌های خارجی و سرویس‌های اطلاعاتی و گزارش‌هایی که سفارتخانه‌ها به کشورهایشان می‌دهند و اسناد و منابعی که از لانه جاسوسی منتشر شده است.
به منابع خارجی اشاره کردید گاهی برخی از منابع حرف‌هایی درباره یک شخصیت سیاسی می‌زنند که به مرور با پیدا شدن منابع بیشتر می‌توان محتوای آن را نقد کرد. چه قدر با این نگاه به سراغ منابع رفتید؟
یکی از اتفاقاتی که جای نقد دارد به ویژه آثاری که تا کنون درباره امام خمینی(ره) تا کنون منتشر شده است. در این رابطه می‌توانم به جرئت بگویم هر اثری که من مطالعه کردم نقل قول‌ها را صرفا کنار هم چیدند. در حالی که ما برای بیوگرافی‌نویسی و تاریخ‌نگاری غلط‌ترین کار این است که صرفا چند نقل قول را کنار هم ردیف کنیم! فردی که به عنوان پژوهشگر یا تاریخ‌نگار دست به قلم می‌برد و یک اثر پژوهشی یا رمان تاریخی را به نگارش درمی‌آورد، مهم است که از نقل قول‌ها تحلیل بگیرد و جمع‌بندی خودش را بر اساس مجموعه نقل قول‌ها و رویدادهای روی داده ارائه دهد. در «ماموریت ویژه آیت‌الله» تلاشم بر این بود و وقتی کتاب را مطالعه می‌کنید دقیقا بر اساس تحلیل‌هایی است که نقل قول‌ها و اسناد تاریخی را به هم ربط می‌دهد.
درباره زمان ورود امام به ایران بحث‌های زیادی مطرح است و خاطرات بسیاری هم روایت شده اما هنوز بعضی نکات روشن نیست. در این برهه با چه اسناد و روایاتی روبه‌رو بودید به چه نکات جدیدی برخوردید؟
یکی از مسائلی که اتفاقا در بحث تاریخ‌نگاری باید از آن فرار کرد حواشی بی‌اهمیت است. وقتی از یک رویداد یک ماه یا یک‌سال گذشته است و جریاناتی هنوز زنده‌اند و هنوز یکسری دعواها و گروکشی‌ها و منافع سیاسی منجر به بیان حرف‌هایی شود که در کلیت تاریخ هیچ اهمیتی ندارد، نباید چندان به آن اعتنا کرد. بعد از گذشت چهل سال از برخی وقایع نباید به حواشی بی‌اهمیت بپردازیم، چون خیلی از آنها اهمیت تاریخی ندارد.
از اهمیت روایات در کنار اسناد گفتید در دسترسی به اسناد با مشکلی مواجه نشدید؟
بسیاری از اسناد در فضای مجازی موجود بود، یعنی ما اسناد ممنوعه‌ای نداریم بعد از چهل سال که می‌گذرد، منتشر نشده باشد.
درباره بعضی از رویدادهای تاریخ معاصر و وقایع انقلاب هنوز بعضی از اسناد در دسترس نیست.
به نظرم در اینجا هم نقش پیگیری مهم است، چون یک تاریخ‌نگار این نیست که یک شبه تصمیم به ثبت تاریخ بگیرد بلکه یکسری مروادات و معاشرت‌ها طی سال‌های متمادی داشته که بخشی از آن گردآوری روایات برخی از آن با مصاحبه و برداشت‌ها و استنباط‌هایی که منجر به تحلیل می‌شود که بعد شما تصور می‌کنید در یک کتاب جدید با اسناد تازه مواجه می‌شوید.
کتاب «ماموریت ویژه آیت‌الله» را دارای چه ویژگی‌هایی می‌دانید؟
در این کتاب تلاش کردم روایتی که ارائه می‌دهم همراه با حب و بغض و تعصب نباشد.
نظر شما