محمود مزینانی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ترجمه مجموعه «کیست؟ چیست؟ کجاست؟» گفت: ترجمه مجموعه به سفارش انتشارات پیدایش و توسط چند مترجم انجام شده است. در سال‌های اخیر به دلیل شناخت بهتر ناشر از بازار نشر و داشتن راه‌های ارتباطی لازم برای تهیه کتاب‌های به‌روز و مناسب از ناشران خارجی، معمولا انتخاب کتاب‌ها توسط خود ناشر صورت می‌گیرد و بسته به نوع کتاب، به مترجم موردنظر ناشر واگذار می‌شود.
وی ادامه داد: مجموعه توسط ناشری آمریکایی‌انگلیسی منتشر شده و توجه به نیازهای مخاطب نوجوان آمریکایی در انتخاب شخصیت‌ها، مکان‌ها و رویدادهای تاریخی و حتی نحوه نگارش متن کاملا مشهود است؛ البته امکان استفاده از فرمت‌های مشابه با هدف معرفی شخصیت‌ها، مکان‌ها یا رویدادهای ایرانی مسلمان نیز وجود دارد که تاکنون برخی از ناشران اقدام به انجام این کار به ویژه برای مخاطب نوجوان کرده‌اند.
این مترجم نوشتن کتاب‌های علمی با خلاقیت را پیشنهاد کرد و افزود: با این حال از نظر من راه‌حل خلق کتاب‌های علمی پرمخاطب برای نوجوانان، استفاده بیشتر از چاشنی خلاقیت و نوآوری در تولید این قبیل کتاب‌هاست که هنوز جای خالی آنها در کشور ما احساس می‌شود. به‌علاوه اینکه روی آوردن به معرفی شخصیت‌ها یا رخدادهای تاریخی پرماجراتر و دراماتیک‌تر ولو کمتر شناخته‌شده، قطعا جذابیت‌های چنین آثاری را برای مخاطب نوجوان افزایش می‌دهد.
وی ادامه داد: مجموعه توسط ناشری آمریکایی‌انگلیسی منتشر شده و توجه به نیازهای مخاطب نوجوان آمریکایی در انتخاب شخصیت‌ها، مکان‌ها و رویدادهای تاریخی و حتی نحوه نگارش متن کاملا مشهود است؛ البته امکان استفاده از فرمت‌های مشابه با هدف معرفی شخصیت‌ها، مکان‌ها یا رویدادهای ایرانی مسلمان نیز وجود دارد که تاکنون برخی از ناشران اقدام به انجام این کار به ویژه برای مخاطب نوجوان کرده‌اند.
این مترجم نوشتن کتاب‌های علمی با خلاقیت را پیشنهاد کرد و افزود: با این حال از نظر من راه‌حل خلق کتاب‌های علمی پرمخاطب برای نوجوانان، استفاده بیشتر از چاشنی خلاقیت و نوآوری در تولید این قبیل کتاب‌هاست که هنوز جای خالی آنها در کشور ما احساس می‌شود. به‌علاوه اینکه روی آوردن به معرفی شخصیت‌ها یا رخدادهای تاریخی پرماجراتر و دراماتیک‌تر ولو کمتر شناخته‌شده، قطعا جذابیت‌های چنین آثاری را برای مخاطب نوجوان افزایش می‌دهد.
مزینانی از هدف انتشار این مجموعه گفت: آشنایی بیشتر نوجوانان ما با این قبیل شخصیت‌ها و سوژه‌های جهانی قطعا می‌تواند اولین هدف از انتشار و مطالعه چنین آثاری باشد؛ اما گذشته از جنبه‌های آموزشی و تفریحی، مواجهه مخاطب نوجوان با این سرفصل‌ها می‌تواند برای عده‌ای از آنها انگیزه‌بخش هم باشد و برخی از آنها را به دنبال کردن مسیری تشویق کند که در آینده موفقیت‌های مشابهی را در زندگی شخصی‌شان به دست آورند.
وی در این‌باره بیشتر توضیح داد: با توجه به پیچیدگی‌های روزافزون جهان معاصر و عقب‌نشینی شدید کتاب در برابر سایر واسطه‌های آموزشی‌تفریحی، شاید دیگر نتوان رسالت آموزشی کلانی را از کتاب انتظار داشت. از طرفی با توجه به مهجور بودن فزاینده کتاب و مطالعه از جمله در میان نوجوانان، شاید بهتر باشد خوش‌بینانه امیدوار بود همان اندک مخاطبانی که از راه‌های موجود به این کتاب‌ها دسترسی پیدا می‌کنند، تجربه مفرحی از مطالعه آنها داشته باشند و با چنین شخصیت‌ها، مکان‌ها و حوادثی بیشتر آشنا شوند. به اعتقاد من در این صورت مجموعه‌هایی از این دست به اهداف خود دست یافته‌اند.
وی در این‌باره بیشتر توضیح داد: با توجه به پیچیدگی‌های روزافزون جهان معاصر و عقب‌نشینی شدید کتاب در برابر سایر واسطه‌های آموزشی‌تفریحی، شاید دیگر نتوان رسالت آموزشی کلانی را از کتاب انتظار داشت. از طرفی با توجه به مهجور بودن فزاینده کتاب و مطالعه از جمله در میان نوجوانان، شاید بهتر باشد خوش‌بینانه امیدوار بود همان اندک مخاطبانی که از راه‌های موجود به این کتاب‌ها دسترسی پیدا می‌کنند، تجربه مفرحی از مطالعه آنها داشته باشند و با چنین شخصیت‌ها، مکان‌ها و حوادثی بیشتر آشنا شوند. به اعتقاد من در این صورت مجموعه‌هایی از این دست به اهداف خود دست یافته‌اند.
محمود مزینانی معیارهای یک ترجمه خوب را این‌طور برشمرد: گذشته از به‌کارگیری زبانی روان و سلیس و پرهیز از به کارگیری لغاتی که در دایره واژگانی اکثریت کودکان جای ندارند و اجتناب از به‌کارگیری پیچیدگی‌های ادبی و لغوی احیانا ملال‌آور، از نظر من وارد کردن حسی از شوخ‌طبعی می‌تواند به جذابیت بیشتر متن و درگیر کردن احساسات مخاطب در محتوای کتاب کمک کند.
وی ادامه داد: البته با توجه به تعمیق شکاف‌های نسلی و افزایش فاصله مثلا نسل من با علایق و سلایق و نگرش‌های نسل نوجوان امروز ما، شاید وقت آن فرا رسیده باشد که کمی از سختگیری‌های مربوط به زبان معیار و این قبیل مفاهیم دست برداشت و مثلا برداشت‌های زبانی این نسل‌ها را بیشتر در ترجمه مدنظر قرار داد تا مخاطب احساس نزدیکی بیشتری با متون تهیه‌شده برای گروه سنی خود کند.
این مترجم درباره نحوه ترجمه آثاری که نگاه دائرة‌المعارفی دارند، گفت: نگارش این قبیل مجموعه‌ها ظاهرا با نگاه دائرة‌المعارفی و با هدف آشنایی گروه‌های سنی خاص با شخصیت‌ها، حوادث و مکان‌های تاریخی‌جغرافیایی مهم است؛ اما معمولا در نگارش آنها ضمن وفاداری به حقیقت‌های علمی، تلاش می‌شود تا جای ممکن عنصر خلاقیت هم تداخل داده شود تا با افزودن به جذابیت‌های متن، کتاب خواندنی‌تر شود و مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار کند.
وی ادامه داد: البته با توجه به تعمیق شکاف‌های نسلی و افزایش فاصله مثلا نسل من با علایق و سلایق و نگرش‌های نسل نوجوان امروز ما، شاید وقت آن فرا رسیده باشد که کمی از سختگیری‌های مربوط به زبان معیار و این قبیل مفاهیم دست برداشت و مثلا برداشت‌های زبانی این نسل‌ها را بیشتر در ترجمه مدنظر قرار داد تا مخاطب احساس نزدیکی بیشتری با متون تهیه‌شده برای گروه سنی خود کند.
این مترجم درباره نحوه ترجمه آثاری که نگاه دائرة‌المعارفی دارند، گفت: نگارش این قبیل مجموعه‌ها ظاهرا با نگاه دائرة‌المعارفی و با هدف آشنایی گروه‌های سنی خاص با شخصیت‌ها، حوادث و مکان‌های تاریخی‌جغرافیایی مهم است؛ اما معمولا در نگارش آنها ضمن وفاداری به حقیقت‌های علمی، تلاش می‌شود تا جای ممکن عنصر خلاقیت هم تداخل داده شود تا با افزودن به جذابیت‌های متن، کتاب خواندنی‌تر شود و مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار کند.
وی از مشکلات ترجمه گفت: از نظر من مشکلات ترجمه برای کودکان و نوجوانان حتی پیش از انتخاب ترجمه و انتشار کتاب شروع می‌شود؛ اینکه در هجوم انواع ابزارهای سرگرمی و حتی یادگیری جذاب‌تر و پرزرق و برق‌تر از کتاب که همچو سپاهی فاتح در حال پس‌زدن کتاب، این رقیب کم‌ادعا و پرارزش خود هستند، اصولا چه باید کرد که کودک و نوجوان ترغیب به مطالعه ولو سطحی یک کتاب شود؟
محمود مزینانی در این‌باره افزود: تازه آن‌وقت باید به این فکر باشیم که با چه شگردهایی وی را به اتمام یک کتاب و تمایل به در دست گرفتن کتابی دیگر و کتابخوانی حرفه‌ای تشویق کنیم. با این همه، به دلیل تمایل ذاتی کودک به کتاب شاید از این جهت دغدغه‌ها درباره کودکان کمتر باشد؛ اما با توجه به مختصات و مقتضیات نسل نوجوان امروزی، تهیه کتاب‌هایی که ابتدا آنها را به خود جذب کند و سپس پاسخگوی نیازهای خاص آنها باشد، پیچیدگی‌های خود را دارد.
محمود مزینانی در این‌باره افزود: تازه آن‌وقت باید به این فکر باشیم که با چه شگردهایی وی را به اتمام یک کتاب و تمایل به در دست گرفتن کتابی دیگر و کتابخوانی حرفه‌ای تشویق کنیم. با این همه، به دلیل تمایل ذاتی کودک به کتاب شاید از این جهت دغدغه‌ها درباره کودکان کمتر باشد؛ اما با توجه به مختصات و مقتضیات نسل نوجوان امروزی، تهیه کتاب‌هایی که ابتدا آنها را به خود جذب کند و سپس پاسخگوی نیازهای خاص آنها باشد، پیچیدگی‌های خود را دارد.
نظر شما