دوازدهم تيرماه مصادف است با سالروز درگذشت علامه اميني، نويسنده كتاب «الغدير». به همين مناسبت «ايبنا» مروري دارد بر مهمترين كتابهايي كه از اين نوسنده يا درباره مهمترين اثر وي در سالهاي اخير تأليف و منتشر شدهاند./
وي در آغاز كودكي در كنار پدر كه از علماي پرهيزگار آن سامان بود، پرورش يافت، از نوجواني مقدمات علوم را در مدارس تبريز آموخت و در محضر عالماني چون سيدمحمد مولانا، سيد مرتضي خسروشاهي و شيخ حسين به فراگيري مراحل ديگري از علوم اسلامي پرداخت.
علامه اميني پس از مدتي راهي نجف اشرف شد و در آنجا از محضر سيدمحمد فيروزآبادي، سيد ابوتراب خوانساري و ديگران استفاده برد. وي از مراجع بزرگي چون سيدابوالحسن اصفهاني، ميرزا حسين نائيني، شيخ عبدالكريم حايري و شيخ محمدحسين كمپاني اصفهاني اجازه اجتهاد دريافت كرد و مدتي بعد رهسپار تبريز شد و به مشاغل صنفي روي آورد و پس از چندي، راهي نجف شد و به كار تأليف و تحقيق پرداخت.
علامه اميني در علوم اسلامي نظير تفسير، حديث، درايت و علم رجال، استاد بود و در علم فقه و تاريخ، گوي سبقت را از تمامي محققان ميربود. هنگامي كه نخستين تأليف وي با عنوان «شهداي راه فضيلت» در سي و پنجمين سال عمرش منتشر شد، مراجع و علماي بزرگ زمان از جمله سيد ابوالحسن اصفهاني، حاج آقا حسين طباطبايي قمي، شيخ آقا بزرگ تهراني، شيخمحمدحسن كمپاني و شيخ محمدخليل عاملي، زبان به تحسين او گشودند و بر مقام علمي وي صحه گذاردند. اين زماني بود كه هنوز سخني از «الغدير» در ميان نبود و پس از اين مراحل بود كه علامه اميني عمر پربركت خويش را در راه تحقيق و تتبع گذراند و كتاب نفيس خويش با نام «الغدير» را به جهان اسلام تقديم كرد.
با نگارش اين كتاب كه در حقيقت خود كتابخانهاي است، ناقدان، محققان، نويسندگان، روحانيون، شاعران، و ... با هماوايي به ستايش اين اثر و تكريم مولف آن پرداختند و آن را بزرگترين سند وحدت مسلمانان و از كتابهاي منبع و مرجع خويش دانستند.
الغدير در رأس تأليفات علامه و حاصل زحمات 40 ساله اوست كه بالغ بر بيست جلد ميشود. وي در نگارش اين اثر به دههزار جلد كتاب و رساله مراجعه و همه را مطالعه كرد. علامه براي گردآوري مطالب الغدير سفرهاي پژوهشي بسياري داشت. اغلب اين سفرها به مطالعه و استنتاج و تهيه مأخذ و ملاقات با استادان ميگذشت. از جمله شهرهايي كه صاحب «الغدير» با اين هدف به آنها سفر كرد، ميتوان حيدرآباد، دكن، عليگره، لكنهو، كانپور، جلالي، رامپور،(در هند) فوعه، معرفه، قاهره(در مصر)، حلب، نبل و دمشق(در سوريه) را نام برد.
علامه خود در اين باره میگويد: «من برای نوشتن الغدير 10 هزار جلد كتاب از "باء" بسم الله تا "تاء" تمّت آن خواندهام و به 100هزار جلد كتاب، مراجعات مكرر داشتهام.»
نام «الغدير» حاكي از موضوع آن است. كتاب الغدير به اثبات خلافت حضرت علي(ع) از ناحيه حضرت خاتمالانبياء محمدبن عبدالله(ص) و نقل نصهاي مربوط به غدير خم، ساير نصوص از طرق غير شيعه و از كتابهاي علماي اهل سنت، تواريخ فرق اسلامي، رسالههاي تاريخي(كتابهاي خطي و چاپي) و اثبات اغراض بعضي از تاريخنگاران پيشين كه در نقل روايات تعصب ناروا به كار بردهاند، پرداخته است.
اين كتاب در حسن تنظيم و انشا بسيار ممتاز، كثرت منابع و نقل مدارك و استنتاج، تجزيه و تحليل، كشف اغراض سوء مخالفان و پرده برداشتن از چهره شخصيتهاي مغرض و خيانتكار از امور، بسيار استثنايي و بيمانند محسوب ميشود.
«الغدير» در 20 جلد به زبان عربی، با نثری شيوا و رسا نگارش يافت كه البته 11 جلد آن تا كنون چاپ شده است. مرحوم آيتالله سيد محسن حكيم و آيتالله سيد حسين حمّامی درباره اين كتاب گفتهاند؛ «لا یَاتيهِ الباطلُ مِن بَينِ یَدَيه» و آيات عظام سيد عبدالهادی شيرازی و شيخ محمدرضا آل ياسين و علامه اردوباری گفتهاند؛ «لاريبَ فيه هُدیً لِلمُتقين». شهرت كتاب الغدير به بسياري از ممالك اسلامي و ساير مناطق جهان رسيده و همه جا منادي وحدت بين مسلمين شده است.
بيش از پنجاه سال است كه از تدوين كتاب الغدير میگذرد و با اطمينان میتوان گفت جامعه محققان اعم از شيعه و سنی با نام الغدير و با نوشتههای علمی، عميق، محققانه و پر احساس علامه امينی آشنايند، اما در طول اين زمان هنوز كسی نتوانسته برای الغدير حتی صفحهای ردّيه يا نقدی كه قابل اعتنا باشد، بنويسد و اين خود نشانگر استحكام و متقن بودن مطالب اين كتاب است كه حتی مخالفين شيعه نيز نتوانستهاند اشكالی بر آن وارد كنند.
علامه اميني روز جمعه 12 تير ماه 1349 هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بيماري در آستانه 70 سالگي به ملكوت اعلي پيوست. پيكر وي در تهران تشييع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر مزار مولاي متقيان علي(ع) در كتابخانه عمومي كه خود او تأسيس كرده بود(مكتبه الامام اميرالمؤمنين) به خاك سپرده شد.
علامه اميني علاوه بر كتاب الغدير، تأليفات ارزشمند ديگري دارد كه عبارتند از:
ـ كاملالزيارات
ـ سيرتنا و سنتنا
ـ سيره نبينا
ـ اعلام الانام في معرفهالملك،
ـ شهداي راه فضيلت،
ـ تفسير سورة حمد، ثمرات الاسفار،
ـ رساله در علم درايه، رساله در نيت، رياض الانس،
ـ راه و روش ما راه و روش پيامبر ماست.
علامه اميني غير از تأليف كتاب، به اقدامات حسنه ديگري نيز ميپرداخت از جمله تأسيس كتابخانه مكتبهالامام اميرالمؤمنين العامه در نجف كه از نظر كيفيت در شمار با ارزشترين كتابخانههاي علمي دنياي اسلام است.
درباره كتاب الغدير و علامه اميني، كتابهاي متعددي در سالهاي اخير تأليف شدهاند كه از ميان آنها ميتوان به آثار زير اشاره كرد:
ـ خلاصه الغدیر علامه امینی/ عبدالحسین احمد امینی، یعقوب قاسملو (مترجم)/ نسیم حیات/ 1381
ـ علامه امینی مصلح نستوه/ علیاکبر سیدکباری/ امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بینالملل/ 1382
ـ فاطمه الزهراء ام ابیها گفتار؛ علامه امینی/ حبیب چایچیان، عبدالحسین امینی/ امیرکبیر/ 1386
ـ غدیرشناسی؛ خلاصه «الغدیر» علامه امینی برای جوانان/محمد بیستونی (به اهتمام)/ بیان جوان/ 1385
ـ داستان غدیر خم؛ برگرفته از کتاب الغدیر اثر علامه امینی/ محمدحسن شفیعی شاهرودی (مترجم)/ قلم مکنون/ 1386
ـ ناگفتههایی از غدیر؛ پرسشهای ما و پاسخهای علامه امینی/ علی عارفی/ جوان یاوران/ 1384
ـ قرآن ناطق، علیبن ابیطالب(ع)؛ برگزیده کتاب الغدیر علامه امینی(ره)/ محمد بیستونی/ بیان جوان/ 1384
ـ علامه امینی، جرعه نوش غدیر، به ضمیمه جرعههایی از الغدیر/مهدی لطفی/ انصاری/ 1382
ـ خلاصه الغدیر/ عبدالحسین علامه امینی/ مهام/ 1380
ـ ادب زائر، آداب زیارت کربلای معلی همراه با آداب زیارت مشاهد مشرفه نجف، کاظمین، سامرا/ عبدالحسین علامه امینی، روح الله ملکیان (مترجم)/ انصاری/ 1381
ـ ابوطالب، حامی پیامبر؛ برگرفته از کتاب الغدیر اثر علامه شیخ عبدالحسین امینی/ محمدحسن شفیعی شاهرودی/ هاجر/ 1386
نظر شما