سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): بعضی از تئاترها تماشاچیان را خسته می‌کنند و بعضی دیگر تماشاچیان را به وجد می‌آورند، تفاوت این دو تئاتر در نمایشنامه آنها است. نمایشنامه‌هایی که اگر وجود نداشتند تئاترها نیز به وجود نمی آمدند. برای بررسی کیفیت نمایشنامه‌ها با ندا ثابتی مولف کتاب های نمایشنامه نویسی به گفتگو نشستیم.
-نمایشنامه نویسی در ایران از گذشته تا امروز چه تغییراتی را تجربه کرده است؟
نمایشنامه نویسی در ایران از دوره قاجار با الهام و تقلیداز نمایشنامه‌های غربی، ترجمه و تالیف‌های ابتدایی شده است. در دوره‌هایی هر نمایشنامه‌ای که از نظر ساختار و محتوا شبیه ویا نزدیک به نمایشنامه‌های غربی بود از امتیاز بهرمند بود.
اما در دوره‌های بعد نمایشنامه‌نویس‌ها به این نتیجه رسیدند که از نظر محتوا به مسائل اجتماعی جامعه خودشان ایران با توجه به فرهنگ‌ها، سنت‌های ایرانی و تفکرها و دغدغه‌های جامعه بپردازند. نسل بعدی نیز تمایل داشت که در فضای کلاسیک و فضای خیلی بومی وسنتی ساختارشکنی کند و نمایشنامه‌ای را نوشت که تلفیقی از هردو فضا در آن به کار رفته است. بر همین اساس نمایشنامه‌نویسی در ایران همیشه در حال تجربه و همراه با آزمون و خطا بوده است.
در دوره‌های بعد، نمایشنامه نویسی از نظر ساختار از مرحله آزمون و خطا عبور کرده و به طور کلی به سبک شخصی رسیده است. از نظر محتوا نیز می‌داند که می‌خواهد چه بگوید چرا که ما شاهد آثار بودیم توانستند حرف خود را بزنند و چه در ایران و چه سطح جهان قابل دفاع هستند. این نمایشنامه‌نویس هایی که به سبک شخصی رسیدند را می‌توان معرفی کرد، چه بسا سال‌هاست که تعداد آنها در جهان معرفی و شناخته شدند.
-شما نمایشنامه‌هایی را نوشتید که در مساجد و محله‌ها اجرا شدند، به نظر شما برای نفوذ نمایشنامه در بین جامعه باید چه اقدامی انجام داد؟
باید رویکردهای دیگری در نمایشنامه نویسی شروع کنیم، یعنی وقتی از نمایشنامه نویسی حرف می زنیم ذهن ما به سمت همان فضای کلاسیک نمایشنامه‌نویسی که بر روی صحنه اجرا می شود و شاید کمی از نگاه خیابانی و محیطی برخودار شود، می رود.
نمایشنامه‌نویسی می‌تواند به طورخیلی جدی‌تری دربدنه عموم مردم بیاید، این گونه نمایشنامه را می‌توان با تئاترهای مساجد و تئاترهای خیابانی به صورت کاربردی توسعه داد. به نظر من نمایشنامه‌نویسی امروز این توانایی را دارد که در نمایشنامه‌نویسی آکادمیک ساختار شکنی کندو در زمان‌های مختصر نوشته و در هرمکانی بتوان از آن استفاده کرد و عموم مردم نیز با آن ارتباط برقرار کند.
نمایشنامه‌نویسی امروزه در ایران یک دوره گذر را سپری می کند ودر حال تغییرات اساسی و بنیادین است، یعنی نمایشنامه نویسی آکادمیک نیز تمایل ندارد مانند گذشته که نمایشنامه ها طولانی و ساختار آنها خطی و روایی بود پیش رود، بلکه آنها می خواهندبا مسائل روز پیش روند تا با موضوعات تخیلی. چرا که مردم با موضاعات روز راحت تر ارتباط برقرار می کنند.
-با نفوذ تئاتر در جامعه، تفاوت دیدگاه‌ها چه تاثیری بر تئاتر خواهند گذاشت؟
تشویق و جذب استعدادها می تواند رویکردجدیدی را در تئاتر و نمایشنامه نویسی ایجاد کندکه این خود جای خوشحالی داردچرا که افرادی که تئاتر می‌بینند یکسان نیستندو در آینده به صورت ریشه‌ای می تواند تغییراتی را در تاریخ ادبیات معاصر به وجود آورد و حتی با کشورهای خارجی با زاویه دیدهای جدیدی ار تباط برقرار کرد.
-نویسندگان جوان برای اینکه کارایی خود را افزایش دهند به چه چیزی نیاز دارند؟
این نویسندگان با مطالعه، تمرین و بیشتر نوشتن می توانند کارایی خود را افزایش دهند، این در حالی است که بیشتر جوانان تمایل دارند به کارگردانی و بازیگری روی بیاورند ویا اگر هم نمایشنامه‌ای هم می نویسند بیشتر احساسی و تخیلی است و از نظر فنی و تکنیک و پژوهش کم کاری می کند.
-چرا در استان‌ها و شهرستان در زمینه علمی نمایشنامه نویسی نقض داریم؟
به دلیل اینکه در همه شهرها دانشگاه هنر و رشته تئاتر وجود نداردو در بعضی از شهرها وبه طور عمده درتهران هست و همه وارد دانشگاه نمی شوند. از طرفی هنرآموزان شناختی خوبی از کتاب‌ها ندارند که آنها را مطالعه کنند، همچنین قیمت بالای کتاب‌ها و مشکلات مالی افراد نیز سبب شده تا در زمینه علمی نمایشنامه نویسی با مشکل روبرو شویم
-چاره چیست؟
باید کارگاه‌ها و ورکشاپ‌های بیشتری در شهرستان و استان‌ها برگزار شود و با اهدای کتاب و حمایت‌های وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی وسایر نهادها و سازمان در زمینه کتاب بتوان اطلاعات جوان ها را در سطح استان ها افزایش داد.
-برگزاری جشنواره‌ها چگونه می‌تواند بر پرورش استعدادها تاثیرگذارند؟
افزایش علم و آگاهی افراد، آشنایی افراد با جامعه تئاتر، آشنا شدن گروه‌های تئاتری با یک دیگر، معرفی استعدادها و فراهم شدن موقعیتی برای افرادی که نمی‌تواند در محل خود کار حرفه‌ای انجام دهند را می‌توان از ویژگی‌های جشنواره‌ها به شمارآورد اما جشنواره نواقصی دارند که باید برطرف شود.
-این نواقص‌ها کدامند؟
رقابتی بودن جشنواره سبب می شود افرادی که تازه کار و کم تجربه‌اند به نتیجه دلخواه خود نرسند و جایزه نگیرند این مسیر را ادامه ندهند. بعضی از افرادی که جایزه کسب می کنند نیز ممکن است دچار غرور شده و فکر می‌کنند که همه چیز را می دانند و دیگر مطالعه نمی کنند. جلسه‌های آسیب شناسی و تحلیل وبررسی در این جشنواره‌ها کم است و کارگاهایی با جنبه های آموزشی در همه جشنواره‌ها وجود ندارد برای همین است که خیلی از گروه‌ها متوجه حسن و عیب کار خود نمی‌شوند.
-برخی می گویندکه یکی از مشکلات ما در نمایشنامه نویسی سوژه و ساختار است، برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
برای حل این مشکل خود هنرجو با مطالعه و تمرین تلاش کند، استادها نیز فقط کلیت را ارائه ندهند چرا که واحدهای دانشگاه محدودهستند و در دانشگاه و کارگاه‌ها هنرجو را معرفی و تشویق کنند. هنرجو سوالات خود را از استادهای با تجربه بپرسند و اگر ایده‌ای برای نمایشنامه به ذهنشان رسید از ایده‌هایی استفاده کنند که تازه‌اند و تکراری نیستند که خود این نیز به خلاقیت برمی گردد و خود خلاقیت نیز بخشی از آن به درون فرد و یک بخش دیگر به آموزش مربوط می شود.
-وضعیت درآمد نمایش نویسی را درایران چگونه ارزیابی می کنید؟
ویژگی هر شغل این است که فرد از صبح تاشب وقت خود را برای آن بگذارد تا سرماه بتوان با حقوق آن حداقل مایحتاج زندگی را تامین کرد.اما نمی توان به نمایشنامه نویسی این گونه نگاه کرد چرا که نمایشنامه نویسی از ذات هنر بیرون می آید و ما نمی توانیم با نگاه در آمد به آن نگاه کنیم. به دلیل اینکه بخشی از هنر ذوقی وبخش دیگر آن زمان بر است.
-به زمان بر بودن نوشتن نمایش اشاره کردید، نوشتن یک نمایشنامه چه قدر زمان می‌برد؟
نمایشنامه نویس نمی تواند در هر لحظه از خود خلاقیت نشان دهد و فعالیت کند بلکه نوشتن نمایشنامه ممکن است هفته‌ها و ماه طول بکشد و حتی طرح اولیه آن نیز زمان برمی شود برای همین از لحاظ مالی نمی‌توان روی آن حساب باز کرد.
-دستمزد نمایشنویس در زمان چاپ و اجرای نمایش نامه چگونه محاسبه می شود؟
چاپ نمایشنامه نیز مشکلات خودش را دارد و اگر نمایشنامه روی صحنه اجرا شود شیوه‌های خودش را دارد که زمان بر بوده و برای همین دستمزدی که نمایشنامه نویس ها برای چاپ و اجرا می گیرند کم است. علاوه براین، نمایشنامه نویسانی برای اینکه گروه‌های جوان به تئاتر تشویق شوند از آنها دستمزد نمی‌گیرندویا مبلغ ناچیز از آنها دریافت می کنند.
-درآمد نمایشنامه نویس با سایر عوامل تئاتر چه تفاوتی دارد؟
وضعیت نمایشنامه نویس ها از نظر مالی تفاوت زیادی با بازیگر و کارگردان دارد به خصوص کسانی که در کار تصویر نیز فعالیت می‌کنند، برای همین تفاوت حقوق نمایشنامه نویس با فیلمنامه نویس بسیار است و اگر نمایشنامه‌نویس‌ها در کنار نوشتن نمایشنامه کار دیگری انجام ندهند در مضیقه بر سر خواهند برد.
نظر شما