سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نسترن پورصالحی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران: یکی از مشکلات عمده در حوزه کتابخوانی، عدم حمایت موثر و مستمر از کتابخوانی در ساختارهای آموزشی و فرهنگی است. در واقع در اغلب موارد، نهادها، مدارس، خانواده‌ها و … تلاش منسجم و اثربخشی برای توسعه فرهنگ کتابخوانی در کار نمی‌گیرند. لازم است برنامه‌های جامعی برای توسعه خواندن و ارتقای مطالعه در جامعه طراحی و اجرا گردد.
پرلز(PIRLS) یکی از مطالعات انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (IEA) است که برای سنجش پیشرفت سواد خواندن و مطالعه تجارب یادگیری خواندن دانش‌آموزان در خانه و مدرسه طراحی شده است. در این آزمون علاوه بر سنجش سطح سواد خواندن، عوامل موثر بر آن در خانه و مدرسه نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مطالعه، سواد خواندن نوآموزان در سراسر جهان بررسی شده است؛ برای مثال ایران در آزمون فوق، در سال‌های متمادی رتبه‌های مناسبی را دریافت نکرده است اما این اسناد، برای سیاست‌گذاری و جهت‌دهی درست به کار نرفته است. برخلاف آنکه در تعدادی از کشورها مبتنی بر نتایج این آزمون تغییراتی در برنامه‌های ملی، برنامه درسی و شیوه‌های آموزشی ایجاد شد.
فارغ از سیاست‌های کلی، برخی والدین، کتابداران، کتابفروشان و مربیان و … را می‌بینیم که تمایل به ترویج خواندن و کتابخوانی بین کودکان و نوجوانان دارند. در این میان خلأ آموزش‌های رسمی به‌شدت دیده می‌شود. مراکز تربیت «مروج خواندن» عمدتاً مراکز غیررسمی بوده و یا محدود به کارکنان یک سازمان می‌شود؛ لازم است در صورت تمایل به توسعه خواندن در سطح جامعه آموزش‌های رسمی و دانشگاهی برای این منظور تهیه شود.
عمدتاً تصور می‌شود برای ترویج خواندن علاقه مروج به خواندن کفایت می‌کند اما به نظر می‌رسد مروج کتابخوانی باید صلاحیت‌ها و شایستگی‌های گوناگونی را کسب کند که نمی‌توان کسب این شایستگی‌ها را صرفاً مبتنی بر آزمون و خطا دانست. ازجمله این صلاحیت‌ها عبارتند از:
- شناخت بازار نشر
- تشخیص منابع مناسب جهت ترویج
- شناخت ویژگی‌های کودکان و نوجوانان
- مخاطب‌شناسی
- آشنایی با شیوه‌های ترویج خواندن
- خودشناسی
- شادی و نشاط و توان برقراری ارتباط با دیگران
علاوه بر کمبود منابع آموزشی در این زمینه، محدودیت در دسترسی و روزآمدی به اطلاعات سازمان‌های ارزیابی‌کننده کتاب‌ها و منابع اطلاعاتی، موجب سختی کار مروجان کتابخوانی می‌شود. با توجه به گرانی کتاب‌ها، مروجان نیازمند فهرست‌های مناسب برای بهره‌گیری در کلاس‌های کتابخوانی و ترویج کتاب در مراکز دیگر هستند. فهرست کتاب‌های مناسب ترویج، لزوماً با کتاب‌های مناسب، یکی نیست. در کتاب‌های مناسب ترویج، نکاتی وجود دارد که آن‌ها را شایسته ترویج می‌کند: ساختار داستانی مناسب، ناشر و نویسنده معتبر که قابلیت ردگیری آثار آن‌ها توسط مخاطب باشد، محتوای ارزشمند و…
لازم است مراکزی متولی آموزش، تامین منابع مناسب، ایجاد فضاهای تعامل با مخاطبان برای توسعه ترویج خواندن باشند. در برخی کشورها، کتابخانه ملی و یا کتابخانه‌های عمومی برای مربیان و مروجان کتابخانه‌ها امتیازاتی را برای ارسال و یا امانت منابع (به لحاظ تعداد منابع امانی و زمان دسترسی به آن‌ها) در نظر می‌گیرند و برای تسهیل دسترسی به اطلاعات، گام برداشته‌اند.
علاوه بر موارد ذکر شده ضعف در انتخاب شیوه‌های ترویج خواندن در موارد بسیاری دیده می‌شود. فعالیت ترویجی خواندن عمیق‌تر و همراه با تفکر را به همراه می‌آورد. تنوع بخشیدن به این روش‌ها می‌تواند زمینه توسعه خواندن در جامعه را فراهم آورد. درحال حاضر به نظر می‌رسد مهمترین شیوه ترویج خواندن، برگزاری مسابقات کتابخوانی است. به نظر می‌رسد بهره‌مندی از تنوع روش‌ها مبتنی بر عناصر داستان، فضاسازی داستان‌ها، مراکز مرتبط با توسعه ادبیات می‌تواند به بهبود این امر کمک کند.
مشکلات مربوط به تولید و توزیع کتاب نیز به‌عنوان یک عامل زمینه‌ای مهم، کیفیت کار ترویج را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نبود شبکه توزیع مناسب کتاب، کم بودن تنوع انتشار در موضوعات گوناگون موجب می‌شود مروجان در رساندن کتاب مناسب به مخاطبان با محدودیت روبه‌رو شوند؛ چراکه آنچه عمدتاً موجب می‌شود تا مروجان بتوانند در امر ترویج خواندن موفق باشند، امتیازات و ارزش‌های کتاب برای پاسخگویی به نیازهای مخاطبان است؛ بنابراین تشخیص درست نیازهای اطلاعات وتامین آن باکیفیت مناسب، از سوی ناشران و صرفاً به میزان فروش نیاندیشیدن نیز اهمیت دارد. هرچند با برگزاری نمایشگاه‌های فروش مجازی تا حد خوبی به این مشکل پرداخته شده است.
نظر شما