سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یک سامانه یکپارچه است که از طریق آن می‌توان به تمام سامانه‌های دولتی که تاکنون در آن ثبت‌نام کرده‌اید، دسترسی داشته باشید.طبق قانون بودجه ۱۴۰۱، تمامی دستگاه‌ها موظف بودند تا پایان شهریور ماه سال گذشته، علاوه‌بر طراحی پنجره واحد خدمات هوشمند خود، آن را به پنجره ملی هم متصل کنند عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات اول آذرماه سال جاری اعلام کرد: «۳۰ آبان‌ماه آخرین مهلت دستگاه‌های دولتی برای ارائه ۱۰۰ درصدی خدمات خود از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند است و بنا اعلام او درحال حاضر به‌طور متوسط حدود ۶۴ درصد خدمات دستگاه‌های دولتی به این پنجره متصل شده است.» وزیر ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود نیز گفته بود مسئله فقط آمدن و اتصال دستگاه‌ها ونهادها به پنجره خدمات ملی هوشمند نیست بلکه مهم‌تر ازآن باید دید این نهادها در قالب این بستر چطور خدمات می‌هند؟»

در میان دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی بعد از کتابخانه ملی که تا ابتدای امسال فقط ۱۴ درصد به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شده و در مراحل مختلف اتصال به نحوی عمل کرده که سهم پنجره ملی از این کتابخانه در همین مقدار محدود باقی مانده است، اکنون نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز به تازگی با ایجاد پنجره واحد خدمات هوشمند‏ به ایجاد دسترسی کاربران به دو بخش مدیریت کتابخانه‌های عمومی (سامان) و قسمت «درخواست صدور مجوز تاسیس کتابخانه‌های مشارکتی خودگران و سالن مطالعه» در سایت خود اقدام‬ کرده است. در بخش سامانه «سامان» که اکنون از طریق پنجره واحد خدمات هوشمند نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در دسترس کاربران است؛ تمامی فرایندهای کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شود. در این سامانه هر کتابخانه دارای یک پرتال است که نشانی، ساعت کار و خدمات آن قابل مشاهده است.رزو آنلاین کتاب فیزیکی نیز خدمت مهم دیگری است که از طریق سامانه سامان امکان‌پذیر است. درحال حاضر حدود ۵۰ میلیون نسخه کتاب در مخزن کتابخانه‌های عمومی موجود است که به گفته رمضانی، دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور این سامانه در حال توسعه برای تبدیل شدن به یک سوپراپلیکیشن است تا تبدیل به یک درگاه جامع خدمات در بخش کتابخانه‌های عمومی شود.

با استفاده از سامانه «سامان» امکان استفاده از همه کتابخانه‌های عمومی کشور تنها با یک بار ثبت‌نام آنلاین فراهم است و مخاطبان می‌توانند با جست‌وجوی عنوان کتاب، نام پدیدآور و ناشر کتاب مورد نظر خود را در نزدیکترین کتابخانه عمومی که آن اثر را دارد، پیدا کنند. در این سامانه مجموع کاربران آنلاین، تعداد مجموع منابع، تعداد منابع جدید که در هفت روز گذشته وارد کتابخانه‌های عمومی شده و تعداد منابع کودک مخازن کتابخانه‌ها، عمومی نیز دیده می‌شود. در این سامانه می‌توانید با مشخصات تازه‌های کتاب در قالب معرفی هم آشنا شوید؛ همچنین بخش «ارتباط با کتابدار» نیز که از سال ۱۴۰۰ در تمامی پرتال‌های کتابخانه‌های عمومی متصل به سامانه مدیریت سامان ایجاد شده نیز قابل رویت است. با استفاده از این قابلیت، کاربران سامان و اعضاء کتابخانه‌های عمومی می‌توانند پرسش‌ها و درخواست‌های خود را برای کتابداران کتابخانه ارسال کنند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پاسخ پرسش‌های خود را دریافت کنند. «پرسش از کتابدار»، «درخواست معرفی کتاب»، «درخواست پستی کتاب»، «درخواست مقاله»، «پیشنهاد و انتقاد»، «پیگیری درخواست‌ها» و «امکان ارسال و اعلام خطاهای فنی سامانه به کارشناسان ذی‌ربط» از جمله قابلیت‌های در نظر گرفته شده در سامانه «ارتباط با کتابدار» است.

امیررضا اصنافی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با پیشنهاد استفاده از سامانه‌های اینترنتی پرسش از کتابدار در هر ساعت از شبانه‌روز با استفاده از پنجره خدمات ملی هوشمند و استخدام کتابداران به‌صورت نیمه‌وقت و قردادی در این پنجره می‌گوید: «این کتابداران به‌عنوان کتابداران مرجع آنلاین می‌توانند در ساعات مختلف شبانه‌روز پاسخگوی مردم باشند، این خدمت یک نوع شغل‌آفرینی برای کتابداران نیز به حساب می‌آید و در عین حال با پاسخگویی شبانه‌روزی امکان جذب بیشتر افراد به کتابخانه‌ها مهیا می‌شود.» بخش دوم پنجره واحد خدمات هوشمند نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز برای درخواست صدور مجوز تاسیس کتابخانه‌های مشارکتی، خودگرادان و سالن مطالعه است. کاربران در این قسمت مستقیم به پنجره ملی خدمات هوشمند دولت متصل می‌شوند تا براساس ضرورت و تقاضا به دریافت مجوز برای کتابخانه مورد نظر خود اقدام کنند.

دستگاه‌های فرهنگی مانند کتابخانه‌ها می‌توانند با اتصال به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند حداکثر ظرفیت خود را برای ارائه خدمات به کاربران به کار بگیرند. ایجاد تورهای مجازی برای معرفی خدمات و بخش‌های مختلف کتابخانه‌ها، برپایی فضای نقد و بررسی کتاب و تشکیل شبکه‌ای برای همکاری میان کتابخانه‌ها از دیگر مزایای اتصال کتابخانه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند است. اصنافی درباره مزایای اتصال کتابخانه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند که فرصت مغتنمی برای کتابخانه‌ها به‌عنوان یک نهاد اجتماعی و همچنین برای کاربران است، می‌گوید: «کاربران می‌توانند برای عضویت در کتابخانه‌ها به‌صورت آنلاین اقدام کنند، میزان امانت کتاب از سوی کاربران دیگر را بررسی کنند و مدت امانت کتاب خود را از طریق اتصال کتابخانه‌ها به پنجره خدمات ملی هوشمند تمدید کنند.» بعد از عضویت آنلاین در همه کتابخانه‌های عمومی؛ بحث ترویج مطالعه و ارائه اطلاعات غیرجعلی مزیت مهم دیگری است که اتصال کتابخانه‌ها به پنجره ملی هوشمند می‌تواند برای کابران فراهم کند. ارائه خدمات با کیفیت به ویژه برای دانشجویان و دانش‌آموزان نیز مزیت مهم دیگر اتصال کتابخانه‌های عمومی به پنجره خدمات ملی هوشمند است. به‌عنوان مثال با توجه به اینکه که وزارت آموزش و پرورش در اپلیکیشن «شاد» پنجره خدمات هوشمند دارد، این پنجره می‌تواند به پنجره خدمات هوشمند کتابخانه‌های عمومی کشور متصل شود و دانش‌آموزان برای ارائه تکالیف خود نسبت به استفاده از منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اقدام کنند. به‌گفته اصنافی؛ معلمان شرایطی را طوری فراهم کنند که پاسخ پرسش این تحقیقات و تکالیف ازطریق منابع کتابخانه‌های عمومی، سامانه پرسش از کتابدار و استفاده از کتاب‌های دیجیتال کتابخانه‌های عمومی مهیا شود.

البته برای ارائه خدمات بهتر کتابخانه‌ها در فضای مجازی، فراهم شدن زیرساخت‌ها نیز نقش مهمی دارد. مثلاً ایجاد کتابخانه دیجیتال و الکترونیک و امانت کتاب الکترونیک در سطح کتابخانه‌های عمومی ازجمله مزایای اتصال کتابخانه‌های عمومی به پنجره ملی واحد خدمات دولت هوشمند خواهد بود؛ البته نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور وعده افتتاح کتابخانه دیجیتال یا کتابخانه بدون کتاب کاغذی را تاپایان امسال در پارک دانشجوی تهران داده است. همچنین به‌گفته دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در آذرماه سال گذشته «کمیسیون محتوایی شورای عالی فضای مجازی، تدوین سند کتاب الکترونیک و کتابخانه الکترونیک را با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصویب کرده است.» امیدواریم تصویب این قانون و تدوین این سند با افتتاح جامع و قابل استفاده کتابخانه بدون کتاب کاغذی کتابخانه‌های عمومی به‌صورت فراگیر و در مقایس بزرگ فراهم شود.

در مجموع «دو صد گفته چون نیم کردار نیست» و به قول وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اتصال صرف نهادها و دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند مطرح نیست و مهم ارائه خدمات باکیفیت و خروجی است. هرچند اصل هوشمندسازی خدمات در دولت الکترونیک یک اقدام هوشمندانه است اما اینکه این نهادها چند درصد و با چه کیفیتی خدمات خود را در این بستر ارائه می‌کنند و خروجی این اتصال‌ها، دریافت چند خدمت در ماه و سال خواهد بود، نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد.