به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در همدان، نشست نقد و بررسی کتاب محلات همدان به قلم علی جهانپور، با حضور نویسنده اثر؛ شهرام غفوری، منتقد، مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اجتماعی؛ میرهاشم میری، نویسنده و محقق؛ هادی گروسین، نویسنده؛ حسن خلیلی، رئیس انجمن ادبی بوعلی سینا؛ نویسندگان و شاعران برجسته همدان، طاهره فضلعلی، رئیس کتابخانه مرکزی همدان و سایر علاقمندان در سالن جلسات کتابخانه مرکزی همدان برگزار شد.

درون‌گرا بودن همدانی‌ها شاید از بسته بودن فضای محلات است

مدرس دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اجتماعی در این نشست اظهار کرد: مشخصه بزرگ همدان، این است که «شهر قدرت» بوده است.

شهرام غفوری ادامه داد: محلات در همدان دارای تشخص و منزلت هستند که این موارد پیامدهای اقتصادی، اجتماعی داشت و گاهاً باعث تضاد بین محلات هم می‌شد. هر محله دارای چشمه، آب انبار، مسجد، کنیسه، کلیسا، حمام، بازارچه، مکتب‌خانه و گورستان مخصوص به خود بود.

وی ادامه داد: یکی از خصلت‌های محلات گردآمدن اجتماعات دور هم بودند. در میهمانی‌ها فقیر و غنی در کنار هم قرار داشتند و اگر فقیری نیاز به تهیه جهیزیه داشت بزرگ محل حتماً او را یاری می‌کرد.

این مدرس دانشگاه افزود: همدان شهری بزرگ بوده است و ۴۰۰ کوچه و محلات مختلف داشته که به گزارش روزنامه جمالیه، ۱۰۰ و اندی محله در همدان وجود داشته است.

وی بیان کرد: این محله‌ها بر اساس فعالیت‌های اقتصادی نامگذاری شدند و اغلب به صورت فامیل محله بوده و افراد محل زندگی و محل کارشان به هم نزدیک بوده است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه هر محله کدخدایی داشته است، تصریح کرد: این فرد محل رجوع بوده و به حل اختلافات کمک می‌کرده و به نوعی یک ساختار کوچی از شوراهای حل اختلاف امروزی بوده است.

وی با اشاره به اینکه مردم همدان عموماً درون‌گرا بودند، ادامه داد: شاید فضای بسته محلات همدان یکی از دلایل اصلی این خصلت بود است به طوری که مردم هر مجله برای تأمین نیازهای خود الزامی به مراجعه به خارج از محله نداشتند.

همدان، چهار راه غرب کشور

یک محقق و نویسنده نیز در این نشست اظهار کرد: همدان در طول تاریخ خود به دلیل موقعیت ممتازی که داشته، شهر بازرگانی بوده است به طوری که موقعیت جغرافیایی و چهار راه غرب کشور همدان را شدیداً مهاجر پذیر و البته مهاجرفرست کرده است.

وی ادامه داد: اقتصاد همدان در ایام نزدیک به انقلاب مشروطیت با حضور فعال آذربایجانی‌ها مواجه بود و افرادی چون نوری و کوچمشکی فعالیت اقتصادی داشتند به طوری که آقای کوچمشکی سه کارخانه کبریت سازی دایر کرده بود و در مجموع قومیت‌های مختلفی به همدان مهاجرت و ساکن شده بودند.

میری افزود: چرم همدان جهانی بوده است و یک برند به حساب می‌آمد به طوری که اردشیر یگانگی نخستین کارخانه صنعتی چرم سازی را در همدان دایر کرد، در مجموع همدان در دوره‌های مختلف تاریخی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. هرچند امروز موقعیت تجاری و اقتصادی گذشته را ندارد، اما باز هم از جایگاه برجسته‌ای برخوردار است.

وی با بیان اینکه برای شناخت محلات همدان و دلیل بسته بودن آن باید قومیت، اهالی شهر، پیروان مذاهب دیگر را که در فرهنگ اجتماعی همدان حضور فعال داشتند را شناسایی کنیم تصریح کرد: در واقع این درونگ‌را بودن همدانی‌هاست که محلات را بسته کرده است.

این محقق و نویسنده با بیان اینکه ساختار محلات همدان بر چمن استوار بوده است گفت: چمن به معنی سبزه نیست، بلکه محله‌ای گسترده است.

وی عنوان کرد: در همدان حدود ۲۳ چمن وجود داشته که امروز برخی از آنها چون آقاجانی‌بیگ، حاجی، گلپا، کبابیان و چوپانها باقی مانده است، هر چمن دو کوچه اصلی داشته که به چمن بالا و چمن پایین ختم می‌شده و سایر کوچه‌ها بن بست بودند. این هم به دلیل تأمین امنیت و همان جنگ حیدر –نعمتی بوده است.

تپه‌های همدانی سراسر قصه و نوستالوژی است

نویسنده کتاب محلات همدان نیز در این نشست اظهار کرد: برخلاف تصور رایج همدان شهری باز بوده است. وجود جاده ابریشم، راه شاهی و کارونسراها نشانه این مدعا است. رفت و آمد در همدان بسیار زیاد بود. چند مورد جدید در این کتاب آمده است که در پژوهش‌های پیشینی که صورت گرفته بود، اشاره نشده است.

علی جهانپور افزود: هفت تپه در همدان وجود داشته است، این شهر چهار هزار سال عمر دارد و تپه های موجود در آن کاربرد نظامی داشته است و دژهای آن را دژ تپه می‌نامیدند.

وی عنوان کرد: ماندگاری این شهر چند هزار ساله به خاطر همین تپه‌هاست. این تپه‌ها سراسر از قصه‌ها و نوستالوژی‌های بسیاری است که در آن خوابیده است و به اندازه‌ای زیباست که افراد شیفته آن می‌شوند.